Wybory do PE - zwyczajność i specyfika

Przepisy regulujące zasady wyborów do Parlamentu Europejskiego, mimo kilku przeprowadzonych ostatnio nowelizacji Kodeksu wyborczego, zmieniły się w minimalnym stopniu; te najważniejsze są identyczne jak przed pięcioma laty.Prawo wybierania mają obywatele RP, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 18 lat oraz obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, stale zamieszkujący na terytorium Polski, mający co najmniej 18 lat.

Z kolei bierne prawo wyborcze mają osoby posiadające prawo wybierania, które najpóźniej w dniu głosowania ukończą 21 lat i od co najmniej 5 lat stale zamieszkują w Polsce lub na terytorium innego państwa członkowskiego UE. Prawa wybieralności nie mają obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelem polskim, pozbawieni prawa wybieralności w państwie członkowskim UE, którego są obywatelami.

Wybory do PE zarządzi prezydent nie później niż 90 dni przed datą głosowania. Jako że z unijnych przepisów wyborczych wynika, że głosowanie w Polsce musi odbyć się 26 maja, postanowienie prezydenta powinno być wydane przed 25 lutego. Załącznikiem do postanowienia będzie kalendarz wyborczy, określający terminy wykonania poszczególnych czynności wyborczych.

Jedną z pierwszych takich czynności będzie tworzenie komitetów wyborczych. Tylko im przysługuje prawo zgłaszania kandydatów na europosłów i prowadzenia - na zasadzie wyłączności - kampanii wyborczej na rzecz kandydatów. Komitety mogą być tworzone przez partie polityczne i koalicje partii politycznych oraz przez wyborców.

W celu przeprowadzenia wyborów do PE utworzono 13 okręgów wyborczych, obejmujących obszar jednego lub więcej województw bądź część województwa. Zasadą jest, że granice okręgu nie mogą naruszać granic wchodzących w jego skład powiatów i miast na prawach powiatu. W przypadku województw: pomorskiego, kujawsko-pomorskiego, łódzkiego, wielkopolskiego, lubelskiego, podkarpackiego i śląskiego okręg to obszar całego województwa. Dwa województwa składają się na jeden okręg w przypadku: warmińsko-mazurskiego i podlaskiego, małopolskiego i świętokrzyskiego, dolnośląskiego i opolskiego oraz lubuskiego i zachodniopomorskiego. Jest też okręg mazowiecki oraz okręg obejmujący Warszawę oraz osiem powiatów wokół stolicy.

Liczba kandydatów na europosłów zgłaszanych na liście nie może być mniejsza niż 5 i większa niż 10. Każda lista kandydatów musi być poparta podpisami co najmniej 10 tys. wyborców stale zamieszkałych w danym okręgu wyborczym.

W przypadku zgłoszenia kandydatury obywatela UE niebędącego obywatelem polskim, kandydat do pisemnej zgody na kandydowanie jest obowiązany dołączyć oświadczenie stwierdzające, że nie kandyduje w wyborach do Parlamentu Europejskiego w innym państwie członkowskim UE, oraz że nie został pozbawiony, na mocy orzeczenia sądu lub decyzji administracyjnej, prawa do kandydowania w wyborach do PE w macierzystym państwie. Oświadczenia te są weryfikowane przez polskie instytucje.

W odróżnieniu od wyborów krajowych okręgi wyborcze nie mają przypisanej określonej liczby mandatów do zdobycia. To ile mandatów przypadnie na dany okręg jest pochodną kilku czynników: frekwencji, rozkładu głosów i mandatów pomiędzy poszczególne komitety w skali kraju oraz rozkładu głosów oddanych na komitety w poszczególnych okręgach. Te wyliczenia przeprowadza Państwowa Komisja Wyborcza.

52 przypadające Polsce w tych wyborach mandaty zostaną rozdzielone między komitety (zarówno partii, koalicji, jak i wyborców), które osiągną 5-procentowy próg wyborczy. Głosy oddane na listy w skali kraju będą przeliczane metodą d'Hondta.

Głosowanie w wyborach do PE przeprowadzane jest także dla obywateli polskich przebywających za granicą. Warunkiem utworzenia obwodu głosowania jest zgromadzenie co najmniej 15 wyborców i  możliwość przekazania właściwej komisji wyborczej wyników głosowania niezwłocznie po jego zakończeniu. Te zasady dotyczą też polskich statków morskich znajdujących się w dniu wyborów w podróży.

Głosowanie odbywa się w godzinach od 7.00 do 21.00. W przypadku obwodów zagranicznych obowiązuje czas miejscowy. Podanie do publicznej wiadomości wyników głosowania w obwodzie nie może nastąpić przed zakończeniem głosowania w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Mandatu posła do Parlamentu Europejskiego nie można łączyć ze sprawowaniem stanowiska lub pełnieniem funkcji określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej. W szczególności dotyczy to mandatu posła na Sejm albo senatora. Poseł do PE nie może być jednocześnie w Polsce członkiem Rady Ministrów ani sekretarzem stanu oraz zajmować stanowiska lub pełnić funkcji, których, stosownie do przepisów konstytucji, nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu posła na Sejm albo senatora.

Po ostatniej nowelizacji Kodeksu wyborczego w wyborach do PE nadal będzie jedna obwodowa komisja wyborcza. Jej liczebność zależy od wielkości obwodu głosowania i waha się od 7 do 13 osób.  Przed 5 laty obwodowe komisje wyborcze liczyły po 9 członków. W myśl nowelizacji na decyzję o wpisaniu lub o odmowie wpisania do rejestru wyborców wójt będzie miał pięć dni, a wyborca będzie musiał dołączyć adres czasowego przebywania. Nie po dwóch tygodniach, ale automatycznie z dniem wyboru na posła do PE, radnemu lub wójtowi wygaśnie mandat samorządowy.

woj/