Debata nad Wspólną Polityką Rolną po 2020 - czas na nowe plany strategiczne

Po raz pierwszy w historii od 2020 roku Wspólna Polityka Rolna (WPR) zamiast dwóch filarów, czyli dopłat bezpośrednich dla rolników i rozwoju obszarów miejskich, ma opierać się na jednej strategii i połączonym planie wydatków. Komisja Europejska proponuje, by ten nowy model zapewnił większą elastyczność państw członkowskich w osiąganiu ogólnych i szczegółowych celów WPR.

W analizie „Planowanie strategiczne WPR. Perspektywa operacyjna ” (Common Agricultural Policy strategic planning. Operational perspectives) James McEldowney i Patrick Kelly przyglądają się problemom operacyjnym i wzywaniom leżącym przed procesem legislacyjnym związanym z wprowadzaniem reform zaproponowanych przez Komisję. Zdaniem autorów nowy model WPR zapewni możliwość dostosowania instrumentów i środków stosowanych przez państwa członkowskie do zaspokajania konkretnych potrzeb w ramach tej polityki, lecz równocześnie bardzo mocno polega na zdolności planowania strategicznego administracji państw członkowskich.

1 czerwca 2018 r. Komisja Europejska opublikowała pakiet reform Wspólnej Polityki Rolnej składający się z trzech głównych punktów, w tym likwidacji dwóch wcześniej funkcjonujących filarów i stworzenia jednej wyczerpującej strategii. W związku z rezolucją Parlamentu Europejskiego o przyszłości żywności oraz rolnictwa w kontekście wieloletnich ram finansowych 2021-2027 oraz rezolucją o utrzymaniu finansowania WPR dla państw członkowskich na poziomie z lat 2014-202 w ujęciu realnym, Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi (AGRI) zaproponowała szereg zmian dla tych reform. Postępujące prace legislacyjne spowodowały, że dopiero nowo wybrany Parlament Europejski będzie ponownie procedował nad propozycjami dotyczącymi przyszłego wyglądu WPR.

Zdaniem autorów analizy kluczowe kwestie jeśli chodzi o wygląd zreformowanej WPR dotyczą wprowadzania innowacji i digitalizacji rolnictwa, wymiany generacyjnej i młodych rolników, zmian klimatycznych oraz nowych struktur, które zapewnią skuteczne i wydajne funkcjonowanie WPR.

Reformy proponowane przez Komisję Europejską nakładają na państwa członkowskie obowiązek stworzenia planów strategicznych WPR. Z wcześniejszych obserwacji wynika, iż skuteczność w wykorzystywaniu instrumentów tej polityki różniła się między poszczególnymi krajami UE. Częściowo odzwierciedla to różnice w warunkach rolniczych, cechy charakterystyczne sektora rolnego w każdym kraju, a także dokonane wybory polityczne jeśli chodzi o wdrożenie WPR.

Nowy model ma wziąć pod uwagę te różnice, pozwalając państwom dostosowywać swoje plany strategiczne do potrzeb i warunków. Niewiadomą pozostaje jak Komisja będzie oceniać te plany. Podobnie dopiero okaże się, na ile państwa członkowskie podołają obowiązkowi sporządzania planów strategicznych, szczególnie w odniesieniu do szeregu aktualnych zagadnień, takich jak zmiany klimatu, zrównoważone podejście do ochrony środowiska, czy badania i innowacje w dziedzinie rolnictwa.

Wyniki niezależnego badania, zleconego przez Komisję AGRI w ostatniej kadencji Parlamentu w celu oceny projektu nowych planów strategicznych WPR, pokazują, że chociaż nowy model zaproponowany przez Komisję opiera się na często stosowanym modelu planowania strategicznego, zawartym w obecnym filarze rozwoju obszarów wiejskich WPR, to nawet z uproszczeniami może zawierać wszystkie niedociągnięcia poprzednich rozwiązań.

To sugeruje, że głównym wyzwaniem dla państw członkowskich będzie opracowanie planów i zdolność do ich wdrożenia. Badanie wskazuje, że będzie to szczególnie trudne dla mniejszych państw członkowskich oraz tych, które przystąpiły do UE po 2004 r.

Dodatkowo, istotne będzie włączenie w proces wszystkich interesariuszy, w tym zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w zakresie opracowywania planów i monitorowania ich postępów. Istotne będzie dokładne określeni procedur monitorowania i oceny wyników.

Bez wątpienia stanowiska zainteresowanych stron będą nadal wyrażane i brane pod uwagę podczas posiedzeń nowej kadencji Parlamentu Europejskiego, zwłaszcza biorąc pod uwagę różnorodność poglądów, szczególnie tych dotyczących kwestii środowiskowych.

Joanna Jasińska

jj/kic/