Eugeniusz Gałat (1924 – 1948) z Kłaja, żołnierz Armii Krajowej ps. "Wiktor", "Sęp"i Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ) skazany na karę śmierci – stracony 11. 05. 1948 r.
(foto) Eugeniusz Gałat, syn Franciszka i Stefanii z d. Mięso urodził się 25. 09. 1924 r. w Kłaju 346 pow. Bochnia. Ukończył Szkołę Powszechną i 2 klasy Szkoły Przemysłowej. Był kawalerem. W latach 1942 -1945 był żołnierzem Armii Krajowej w oddziale Tadeusza Pilcha ps. "Raba", a po wojnie w latach 1945 - 1946 żołnierzem Narodowych Sił Zbrojnych w oddziale dowodzonym przez Bolesława Wróbla ps. "Biały Orzeł".
Po aresztowaniu i ucieczce z budynku Urzędu Bezpieczeństwa przy Placu Inwalidów w Krakowie w kwietniu 1946 roku, wrócił do Narodowych Sił Zbrojnych i w oddziale dowodzonym przez Karola Dubaniowskiego ps. "Salwa" pełnił funkcję dowódcy plutonu do momentu aresztowania w listopadzie 1947 r.
Prasa z dnia 27. 11.1947 r. pisała: "Nowy sukces Władzy Bezpieczeństwa. Następca "Salwy" ujęty w zasadzce. " Kłaj (Kor. wł.) Donosiliśmy już o zuchwałym napadzie w Kłaju na grupę "Wicowców", powracających z amatorskiego przedstawienia. W wyniku tego napadu jeden z nich został zabity, a drugi ranny. Bandyci w liczbie czterech zdołali wówczas ujśc bezkarnie przed pościgiem, korzystając z ciemności nocy.
Ale zorganizowana przez Władze Bezpieczeństwa w Bochni zasadzka doprowadziła do ujęcia dwóch zbrodniarzy, stawiających przed aresztowaniem gwałtowny opór.
Wskutek strzelaniny Konieczny Zdzisław (pseud. "Ryszard") został zabity, a Gałat Eugeniusz otrzymał postrzał i zdołał schronić się w stodole. Został jednak odkryty w kryjówce i zmuszony do kapitulacji. Przy Koniecznym znaleziono "empi" szturmowe. Gałatowi odebrano pistolet 15-strzałowy oraz płaszcz wojskowy.. Gałat oddany został do dyspozycji prokuratury. Ponieważ był on szczególnie niebezpieczny i posiadał na sumieniu szereg istnień ludzkich – wiadomość o jego schwytaniu przyjęto z wielkim zadowoleniem (zjaw)".
04.03. 1948 r. Wojskowego Sąd Rejonowy (WSR) w Krakowie orzekł, że Gałat Eugeniusz jest winien,
1/. że w czasie od końca sierpnia 1947 r. do dnia 17. 11. 1947 r. na terenie powiatów bocheńskiefgio i brzeskiego, występując pod ps. "Wiktor" pod dwództwem Dubaniowskiego Karola ps. "Salwa" brał udział w związku mającym na celu zbrodnię, a to dokonywanie napadów rabunkowych i gwałtownych zamachów na funkcjonariuszy UB i MO, czym dopuścil się przestepstwa z art 14 $1 Dekr. z dn. 13.6. 1946 r.: punkty 3-5
2/ że działając wspólnie z innymi, uzbrojony w broń palną przy użyciu przemocy, zabrał w celu przywłaszczenia: i tu w podpunktach a-e wymienia się miejscowości: Bełdno, Zbydniów, Tymbark, Targowisko, Ruda Kameralna na szkodę miejscowych Spółdzielni gotówkę i towary. ..."
6/ że przechowywał bez zezwolenia broń palną, a to automat syst. "Bergman" oraz pistolet syst. "FN" kal. 9 mm nr 3368 wraz z amunicją, czym dokonał przestępstwa na mocy ww. Dekretu.
WSR w Krakowie wymierzył skazanemu Gałatowi Eugeniuszowi łączną karę śmierci wraz z przepadkiem mienia skazanego na rzecz Skarbu Państwa, utratę praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze.
Wyrok wykonano w Krakowie w więzieniu przy ulicy Montelupich 11.05.1948 r. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w kwaterze LXXIX, rząd 8, grób 37. Jego nazwisko zostało upamiętnione na pomniku w Szrowie, obok nazwisk ludzi "Salwy": Józefa Grasicy, Władysława Migdała, Piekły.
Zdzisław Gałat, brat Eugeniusza, w 1993 r.w imieniu własnym i siostry Franciszki Sak, urodzonej 3. 04.1926 r., złożył wniosek do Sądu Wojewódzkiego w Krakowie o uznanie za niebyły wyrok wydany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie z dnia 4.03.1948 r. na Eugeniusza Gałata. Postanowieniem Sąd z dnia 7.07.1994 r. stwierdził nieważność wyroku. W uzasadnieniu wyroku czytamy, że: "Eugeniusz Gałat został skazany za działalność, która miała na celu walkę z istniejącym wówczas ustrojem poprzez nękanie przedstawicieli organów podstawowych, co miało na celu dążenie do jej obalenia, a więc odzyskania niepodległosci Państwa Polskiego. Działalnośc ta odbywała się w ramach organizacji NSZ pod dowództwem "SALWY" na obszarze powiatu bocheńskiego."
Kopie dokumentów sądowych na temat Eugeniusza Gałata pozyskałam od Zdzisława Gałata. Fotografia wyżej zamieszczona i dokumenty dotyczące E. Gałata publikowane są m.in. w książce "Skazani na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w latach 1946-1955" (IPN Kraków 2008), która znajduje się wielickiej Bibliotece.
Jak czytamy w publikacji "Przetrwaliśmy piekło zgotowane przez komunę" wydanej przez Związek Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego 1939-1956 w Krakowie:
(foto) "Gałat Zdzisław, s. Franciszka urodził sie 13.03. 1932 r. w Kłaju. Stopień wojskowy: podporucznik. Działalność: w latach 1945 -1947 łącznik w NSZ oddział "Salwy", na terenie powiatu bocheńskiego. Aresztowany 12.12.1947 r. przez Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego w Bochni. Sądzony przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie z art 14$ 1 dekretem z dnia 13. 06. 1946 r. Skazany na 1 rok pozbawienia wolności. Karę odbywał w więzieniu "Montelupich" w Krakowie. Zwolniony 12.12.1948 r. Po wyjściu pracował jako pracownik fizyczny."
Zdzisław Gałat poinformował, że w związku z aresztowaniem Eugeniusza w 1947 r. aresztowane przez UB były także jego matka Stefania i siostra Franciszka Sak (1926 – 1997) .Eugeniuszowi aputowano nogę i siostra była potrzebna w areszcie jako pielęgniarka. Była przetrzymywana w areszcie śledczym WUBP w Krakowie i bez sądu została zwolniona.
Nazwisko Zdzisława Gałata jest wymieniane przez niżej podpisaną w "Bibliotecze Wielickiej" zeszyt 97, "152 spotkanie z cyklu "Wieliczka-Wieliczanie" pt. "Organizacje antykomunistyczne na terenie Małopolski i Wieliczki w okresie stalinowskim w latach 1944 – 1956" (2010 r.) i Dionizego Kołodziejczyka w książce "Z dziejów Kłaja 1262 – 2012" w rozdziale pt. "Ci, którzy walczyli o niepodległość i niezawisłość Polski".
Opracowała Jadwiga Duda
