PAMIĘTAJMY O ŻOŁNIERZACH NIEZŁOMNYCH (37): JÓZEF OSTAFIN (1894-1947), żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej i III Powstania Śląskiego, poseł na Sejm RP, oficer Armii Krajowej (AK) pseudonimy (ps.): „Chudy”, „Ludwik”, „Miłosz”, i powojennego podziemia niepodległościowego - członek organizacji „NIE”, „Racławice” , Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Aresztowany przez UB w 1946 r. Skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie na śmierć - zastrzelony 13 listopada 1947 r. Po 71 latach wciąż bez grobu.
Józef Ostafin urodził się 7 marca 1894 r. w Sułkowicach, w powiecie myślenickim, jako syn Rozalii z domu Klimas i Jakuba Ostafinów. Miał sześcioro rodzeństwa. Wychowywał się w trudnych warunkach materialnych. Uczęszczał do gimnazjum w Krakowie, gdzie włączył się w działalność niepodległościową będąc członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewia” i skautingu. Za udział w uświadamianiu ludności polskiej zamieszkałej na Spiszu i Orawie przez władze austriackie został za to ukarany miesięcznym aresztem.
Mając 20 lat – w 1914 r. wstąpił do II Brygady Legionów Polskich i pod dowództwem gen. Józefa Hallera brał udział w kampaniach: karpackiej, na Bukowinie i w Besarabii i wołyńskiej, w walkach m.in. pod Sołotwiną, Zieloną, Nadwórną, Hwozdowem, Cucyłowem i Mołotkowem. W jednej z bitew został ranny. Oficer Józef Ostafin po odmówienia przysięgi na wierność cesarzowi austriackimu, został zdegradowany do stopnia szeregowca i we wrześniu 1917 r. skierowany na front włoski. Uciekł z transportu wojskowego. Chcąc zmylić pogoń i zaoszczędzić rodzinie przykrości poszedł w Tatry. Upozorował swoją śmierć w Morskim Oku, zostawiając na brzegu mundur i dokumenty. Zawiadomiona o tym rodzina zamówiła w jego intencji nabożeństwo żałobne w kościele parafialnym w Sułkowicach, podczas którego był wystawiony symboliczny katafalk. Dzięki Henrykowi Wereszyckiemu zatrudnionemu w kancelarii wojskowej armii austriackiej otrzymał dokumenty na zmienione nazwisko. Wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. Mianowano go komendantem na powiat Trembowla. W tym czasie rozpoczął studia na Wydziale Rolniczym Politechniki Lwowskiej w Dublanach, którą ukończył w 1922 r. z dyplomem inżyniera rolnika. Z początkiem listopada 1918 r. w Trembowli został internowany. 18 grudnia tegoż roku zbiegł z obozu i przez Węgry dostał się do Krakowa, gdzie w styczniu 1919 r. ponownie stanął do walki o niepodległość Polski biorąc udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Służył w 3. pułku artylerii ciężkiej. Brał udział w obronie Lwowa i Przemyśla, za co otrzymał w 1919 r. Honorową Odznakę „Orląt”, dyplom „Za Dzielność i Wierną Służbę Ojczyźnie” oraz w 1920 r. - „Gwiazdę Przemyśla”.
Po wojnie w stopniu porucznika przeszedł do rezerwy. Zaangażował się w walkę o polskość Śląska. W marcu 1921 r. brał udział w akcji plebiscytowej w Gliwicach, a w maju i czerwcu w III Powstaniu Śląskim. Uhonorowano go za to Śląską Wstęgę Waleczności i Zasługi oraz Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari w 1921 r., Krzyżem Walecznych w 1922 r. W styczniu 1923 r. został rządcą w majątku arcybiskupów lwowskich . Od 1925 r. zatrudnił się w Tarnopolu jako inspektor Towarzystwa Gospodarczego Wschodniej Małopolski Oddział we Lwowie. W lutym 1927 r. został kierownikiem Związku Kółek Rolniczych w Łucku. Tegoż roku zawarł związek małżeński z Katarzyną Medyńską. Od 1929 r. był dyrektorem Wojewódzkiego Towarzystwa Organizacji Kółek Rolniczych w Łucku. Należał do Związku Naprawy Rzeczypospolitej i Związku Legionistów w Krośnie (od 1935 r. był jego prezesem). W 1932 r. awansowano go na stopień kapitana rezerwy. W okresie międzywojennym był dwukrotnie posłem na Sejm PR. W 1935 r. wybrano go jako przedstawiciela Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, w 1938 r. z listy Obozu Zjednoczenia Narodowego Okręgu Złoczów. Był odznaczony: Odznaką Pamiątkową 1. Pułku Artylerii Polowej w 1929 r., Krzyżem Niepodległości w 1931 r., Krzyżem Oficerskim Orderu Polonia Restituta w 1937 r.
Gdy 1. 09. 1939 r. wybuchła II wojna światowa rodzina Ostafinów mieszkała we Lwowie. 17 września 1939 r. ZSRR zaatakował Polskę - Józef Ostafin został aresztowany przez NKWD. Gdy odzyskał wolność wraz z rodziną przedostał się do Generalnego Gubernatorstwa – zamieszkali w Sułkowicach. W 1942 r. przenieśli się do Krakowa, gdzie Józef pracował w firmie Kirchhoff, a następnie w niemieckiej firmie zbożowo-nasiennej Sadgutstelle. W czasie okupacji niemieckiej od 1942 r. był żołnierzem konspiracji: Związku Walki Zbrojnej (ZWZ)- AK. W 1943 r. został członkiem organizacji „Racławice”. Od 1944 r. należał do organizacji „NIE”, gdzie był z-cą majora rez. Mariana Głuta w Okręgu Krakowskim Obszaru Południowego. W 1945 r. należał do Delegatury Sił Zbrojnych. Po rozwiązaniu tej organizacji podjął współpracę za poparciem Alojzego Kaczmarczyka ze Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość” (WiN), gdzie działał pod ps. „Chudy”. Był członkiem II Zarządu Głównego WiN. Brał udział w redagowaniu projektu deklaracji i wytycznych ideowych WiN, p.t. „O wolność obywatela i niezawisłość państwa”. Pisywał artykuły do konspiracyjnych gazetek i ulotek, sporządzał na potrzeby obu zarządów referaty i opracowania. Referaty przepisywała mu na maszynie córka Krystyna, uczennica szkoły średniej.
W 1946 r. została aresztowana przez Urząd Bezpieczeństwa (UB) – po 4 miesiącach uwolniona. W Krakowie przy ul. Grodzkiej 63 w mieszkaniu Ostafinów UB urządził „kocioł”. Żona Józefa Ostafina była w wysokiej ciąży. W trakcie trwania „kotła” została przewieziona do szpitala - straciła dziecko, nie wróciła do zdrowia. Zmarła 18.10. 1952 r. 19 września 1946 r. aresztowano Józefa Ostafina. Przewieziono go do siedziby Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie przy Placu Inwalidów. Był przesłuchiwany, w trakcie przesłuchań stosowane były wobec niego środki przymusu. W maju 1947 r. umieszczono go wraz z aresztowanymi członkami II Zarządu Głównego WiN m.in. Alojzym Kaczmarczykiem, Walerianem Tumanowiczem w więzieniu przy ul. Montelupich. Proces pokazowy rozpoczął się 11 sierpnia 1947 r. Sądzonych przeniesiono do więzienia św. Michała przy ul. Poselskiej 1, ponieważ rozprawa odbywała się w przylegającym do więzienia budynku Sądu Okręgowego przy ul. Poselskiej 3. Przed sądem stanęło 17 osób. W procesie pokazowym WiN-u Józef Ostafin został skazany z dwóch paragrafów: 1. To działanie przeciwko państwu (na 15 lat więzienia) i 2. Otrzymywanie i przetrzymywanie obcej waluty. Tu dostał karę śmierci.10 września ogłoszono wyrok skazujący Józefa Ostafina na karę śmierci, pozbawienie praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na zawsze oraz przepadek mienia. Skazany zwrócił się do Bolesława Bieruta, prezydenta Krajowej Rady Narodowej z pisemną prośbą o ułaskawienie. Podanie o łaskę dla ojca złożyły jego córki: Krystyna, Wanda i Jadwiga Ostafinówny. B. Bierut nie skorzystał z prawa łaski dla Józefa Ostafina. Wyrok wykonano 13 listopada 1947 r. prawdopodobnie strzałem w tył głowy. Rodzina została pisemnie poinformowana przez Prokuraturę Wojewódzką o straceniu ojca dopiero po 10 latach, w sierpniu 1957 r. Nie powiedziało jej gdzie pochowano ciało zastrzelonego.
Proces krakowski został upamiętniony – w 60 rocznicę - tablicą pamiątkową 10 września 2007 r., umieszczoną na budynku dawnego więzienia św. Michała – obecnie Instytutu Nauk Geologicznych PAN przy ul. Senackiej 1. przy Muzeum Archeologicznym z inicjatywy IPN i Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Wincentego Witosa w Wierzchosławicach. Wśród 14 imion i nazwisk skazanych w tym procesie znajduje się Józef Ostafin, obok prezentowanych na łamach „Głosu Wielickiego”: Alojzego Kaczmarczyka i Waleriana Tumanowicza. W 2018 r. - roku jubileuszowym 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości Instytut Pamięci Narodowej w Krakowie umieścił Józefa Ostafina na czele listy „Małopolscy bohaterowie niepodległości”. Elżbiety Pietrzyk, opracowała biografię Józefa Ostafina do „Słownika biograficznego uczestników walki z komunizmem”, z której korzystałam przy pisaniu niniejszego tekstu. Żyją córki Józefa Ostafina: Wanda i Jadwiga. Pani Jadwiga Ostafin-Martyna gościła w Wieliczce 3maj 2015 r. na uroczystości odsłonięcia orła dłuta Stanisława Anioła na Pomniku Niepodległości w Wieliczce.
O Józefie Ostafinie mówił Marcin Kasprzycki, pracownik Biura Edukacji Publicznej IPN Oddział w Krakowie na 206 spotkaniu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” w 2015 r. w referacie pt. „Wyklęci” skazani na karę śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie. Poszukiwanie miejsc ich pochówku”(patrz J. Duda „Biblioteczka Wielicka” zeszyt 152).
Opracowała Jadwiga Duda
