sobota, 16 listopada 2019 12:03

Poległym synom ziemi tarnowskiej w granatowych mundurach

Autor Marzena Gitler
Poległym synom ziemi tarnowskiej w granatowych mundurach

W tym roku stulecie powstania świętowała tarnowska Policja. W związku z jubileuszem warto przypomnieć sobie tablice i pomniki, upamiętniające funkcjonariuszy policji, którzy oddali życie za ojczyznę.

Listopad to szczególny miesiąc, w którym wracamy pamięcią do najbliższych, których już nie ma wśród nas. Kardynał Stefan Wyszyński powiedział w czasie jednej ze swoich homilii takie słowa „Kiedy gaśnie ludzka pamięć, zaczynają mówić kamienie”. Właśnie taką funkcję spełniają trwałe formy pamięci o ofierze życia, którą złożyli polscy policjanci II RP – wyryte w kamieniu słowa, przypominają i nie pozwalają zapomnieć o bolesnych przeżyciach i bohaterskiej śmierci. Wśród licznych pomników ziemi tarnowskiej tylko nieliczne upamiętniają funkcjonariuszy Policji Państwowej. Należą do nich:

Tablica Pamięci

Tablica umiejscowiona w kościele parafialnym Najświętszego Serca Pana Jezusa, ul. Lwowska 102. Znajduje się w kaplicy obok ołtarza błogosławionego ks. Romana Sitki – więźnia obozu. Powstała dzięki staraniom tarnowskiego oddziału Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.”, który w ten sposób realizuje statutową misję upamiętniającą czyny swych ojców i dziadów.

Tablica została wykonana z brązu, umieszczono na niej płaskorzeźbę Matki Boskiej Katyńskiej oraz trzy kasetki z „relikwiami”: pierwsza z ziemią z dołów śmierci przekazaną dla poszczególnych oddziałów stowarzyszenia w czasie Państwowej Pielgrzymki Rodzin do Miednoje 2 września 2000 roku, druga z okruchami muru przesiąkniętego krwią rozstrzeliwanych policjantów II RP z siedziby NKWD w Twerze, trzecia z guzikami z munduru policyjnego wyjętego z dołu śmierci podczas ekshumacji i przekazanych 3 grudnia 2001 roku Stowarzyszeniu „Rodzina Policyjna 1939 r.” oddział w Tarnowie. Autorką i wykonawczynią tablicy jest rzeźbiarka Elżbieta Fleszar. Uroczyste poświęcenie miało miejsce 5 stycznia 2003 roku

Tablica KATYŃ

Tablica ta powstała z inicjatywy Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.”, Rodzin Ofiar Katynia i Związku Sybiraków. Fundatorami byli Komenda Miejska Policji w Tarnowie, NSZZ Policjantów w Tarnowie oraz Dyrekcja Zakładów Azotowych w Tarnowie. Znajduje się na ścianie Banku Handlowego przy ul. Wałowej.

Jest to tablica z brązu z płaskorzeźbą Matki Boskiej Katyńskiej i orła, wykonana techniką odlewniczą. Wstępny projekt wykonał Stanisław Nowak - syn policjanta zamordowanego w Miednoje, ostateczny kształt nadała tablicy Elżbieta Fleszar.

Odsłonięto ją 17 września 2005 r.

Pomnik Sybiraka

Pomnik znajduje się na Starym Cmentarzu w Tarnowie. Zaprojektowali go i wykonali: Olgierd Wójcik, Olgierd Sakowicz, Otto Schier. Został odsłonięty 29 września 1996 roku. Jego powstanie miało na celu upamiętnienie ofiar stalinizmu, wywiezionych i skazanych na Golgotę Wschodu. Ma formę wysokiego Krzyża, na którym umieszczono orła i godło Sybiraków. Wykonany z piaskowca krzyż stoi na cokole, na którym umieszczono tablicę z napisem: „W hołdzie ofiarom Syberii i Katynia, a żywym ku nauce i pamięci 1939-1956”.

Pomnik Ofiar Stalinizmu

Monument stoi na Placu Ofiar Stalinizmu (między ulicą Waryńskiego, a ulicą Lwowską). Inicjatywa oddania hołdu rodakom walczącym o wolną i niezawisłą Polskę w latach 1939 – 1956 narodziła się w tarnowskim oddziale Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego. Prace koordynował przewodniczący związku Tadeusz Juzy. Projekt pomnika przygotował profesor Politechniki Krakowskiej Stefan Dousy i Wojciech Kosiński – do twórczej wypowiedzi inspirowały ich słowa walka – wiara - nadzieja. Pomnik ma 6 m. wysokości, przedstawia postać kobiety – Victorii (symbol zwycięstwa) wykonanej z brązu, ustawionej na betonowym postumencie. Z jej lewej ręki wzlatują trzy orły, a prawą ręką stara się poderwać do lotu czwartego.

Na czole postumentu wykonano napis „Ofiarom Stalinizmu”. Po południowej stronie pomnika ustawiono również głaz - obelisk z napisem: „W HOŁDZIE OFIAROM ZBRODNI STALINOWSKICH" w latach 1939-1956 żołnierzom polskim i ludności cywilnej zamordowanym przez sowieckich najeźdźców po 17 września 1939 r., jeńcom wojennym z obozów w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku zamordowanym przez NKWD wiosną 1940 roku, spoczywającym na cmentarzach wojennych w Katyniu, Miednoje i Charkowie, cierpiącym za to, że byli Polakami, więźniom sowieckich łagrów zmarłym na Syberii, w Kazachstanie i innych miejscach na nieludzkiej ziemi, żołnierzom Armii Krajowej i innych organizacji niepodległościowych podstępnie mordowanym i więzionym przez NKWD i Urząd Bezpieczeństwa. Ofiarom mordów sądowych komunistycznego aparatu sprawiedliwości. Społeczeństwo Małopolski”.

Odsłonięcie pomnika miało miejsce 17 września 2000 r.

Pomnik Wdzięczności

Ten pomnik umiejscowiony jest w Skrzyszowie niedaleko szkoły, przy drodze Tarnów – Ryglice. Projektantem i wykonawcą postumentu zbudowanego z cegły był Marian Pamuła. Pomnik jest trwałym świadectwem pamięci i hołdu złożonego pomordowanym w II wojnie światowej synom Skrzyszowa, w tym trzem policjantom II RP. Ma formę stołu ofiarnego, zwieńczonego krzyżem. Z boku ustawiono znak z orłem, na płycie postumentu znajduje się duży, gazowy znicz. Napis na boku obelisku brzmi: „Synom tej ziemi za ofiarę życia w hołdzie 1990 r.”.

Kurhan – Pomnik Obrońców Niepodległości

Pomnik znajduje się na terenie cmentarza parafialnego w Skrzyszowie. Historia materiału, z którego powstał kurhan jest odległa – w XIX wieku wieś i jej okolice zostały dotknięte zarazą. Po jej ustąpieniu mieszkańcy tego terenu w akcie dziękczynnym planowali usypać kopiec i rozpoczęto na terenie cmentarza gromadzić liczne głazy. Pomysł zrealizowano dopiero w 2007 roku, kiedy z inicjatywy wójta gminy Józefa Gądka dokonano rewitalizacji istniejącego kopca i zwieńczono go krzyżem. Umocowano również granitowe tablice z napisami poświęconymi poległym za ojczyznę w różnych okresach historycznych. Pomnik odsłonięto z okazji 90 rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę. Natomiast 20 września 2009 roku na pomniku umieszczono, a następnie poświęcono tablicę poświęconą pamięci policjantów zamordowanych w Twerze w 1940 roku.

Pomnik „Poległym za Ojczyznę”

Pomnik ten znajduje się niedaleko szkoły w Szynwałdzie, przy drodze Tarnów – Ryglice. Ma formę dwóch dużych płyt osadzonych pionowo w podstawie, na których umieszczono dwie tablice informacyjne. Drugą część pomnika stanowi ciemna granitowa płyta zwieńczona krzyżem, poniżej którego wyryto orła w koronie. W 2006 roku na tablicę uzupełniono poniższym zapisem: por. Franciszek Galus, kpt. Antoni Prokop i kpt. Franciszek Prokop zginęli w Katyniu – wszyscy byli przedwojennymi policjantami.

Tablica pamiątkowa poświęcona generałowi Kordianowi Zamorskiemu

Tablica została wmurowana w ścianę posterunku policji w Rzepienniku Strzyżewskim w roku 1996. Po jego likwidacji została przeniesiona i umieszczona na ścianie budynku OSP w Kołkówce – rodzinnej wsi przedwojennego komendanta Policji Państwowej (w latach 1935 – 1939). W 126 rocznicę urodzin generała w Rzepienniku Strzyżewskim odbyły się uroczystości upamiętniające tę postać. Dokonano wtedy pierwszej publicznej prezentacji portretu Kordiana Zamorskiego namalowanego przez Annę Grzesik – Juszczak. Obecnie znajduje się on w budynku Urzędu Gminy.

Aleja Dębów Katyńskich

Aleja znajduje się niedaleko kościoła p.w. Chrystusa Dobrego Pasterza przy ulicy Wojska Polskiego w Tarnowie. Powstała w ramach ogólnopolskiego projektu „Katyń – ocalić od zapomnienia”, który honorowym patronatem objął prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Ideą przedsięwzięcia jest posadzenie 21 857 dębów – żywych symboli pamięci o ofiarach nieludzkiej ziemi i zbrodniczych działań sowietów. W Tarnowie początkowo posadzono 26 drzew, każde poświęcone jednej ofierze zbrodni katyńskiej. Uroczystego otwarcia dokonano w kwietniu 2009 roku, w ramach obchodów 69. rocznicy zbrodni katyńskiej. W ten sposób uhonorowano między innymi pamięć 8 przedwojennych policjantów, należą do nich: Paweł Zuba, Stanisław Stanek, Stanisław Bieda, Władysław Nowak, Maksymilian Ciurla, Jan Wiatr, Stanisław Kaczówka i Jan Maj. Oprócz drzew aleję tworzą rzeźby oficerów w brzozowym zagajniku, a na tablicy informacyjnej umieszczono wiersz Stanisławy Wiatr - Partyki, córki wcześniej wspomnianego Jana.

Idea sadzenia dębów pamięci cieszy się ogromną popularnością. Z tego względu na terenie powiatu tarnowskiego znajduje się ich całkiem sporo. Własną aleją pochwalić się może Lisia Góra. Staraniem nauczycieli, uczniów i władz gminy posadzono trzynaście dębów, siedmiu z nich przypisano nazwiska policjantów. Dęby poświęcone policjantom Policji Państwowej znajdują się także w Skrzyszowie, Zalasowej i Starych Żukowicach. Na dzień 25 maja 2018 roku, jak podaje oficjalna strona programu, w całej Polsce posadzono 4 741 drzew.

Sztandar Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.”

Wyjątkową formą upamiętnienia policjantów zamordowanych w obozach na terenie ZSRR jest z pewnością sztandar Stowarzyszenia „Rodzina Policyjna 1939 r.” o/Tarnów. Do roku 2013 był jedyną oficjalną chorągwią tego ogólnopolskiego stowarzyszenia. Płat sztandaru stanowi tkanina w kształcie kwadratu o wymiarach 120X80 cm obszyta złotą taśmą i wykończona złotymi frędzlami. Przymocowana jest do drzewca wykonanego z jasnego drewna zakończonego wizerunkiem orła w koronie wykonanego z brązu. Na awersie sztandaru znajduje się Matka Boska Katyńska, nad nią, w górnej części napis: BÓG – OJCZYZNA, poniżej, w dolnej części OSTASZKÓW, TWER, MIEDNOJE. Z obrazem Matki Boskiej łączą się litery Katyń. Na samym dole umieszczono datę 17 IX 1939 – 1940.

Awers sztandaru wykonano na kremowym tle, zaś napisy i aureolę złotą nicią. Na rewersie, pośrodku znajduje się znak Rodziny Policyjnej z wpisanym w niego krzyżem. Nad nim, w górnej części napis STOWARZYSZENIE „RODZINA POLICYNA 1939 R., w dolnej części ODDZIAŁ TARNÓW. Projekt sztandaru został uzgodniony z Zarządem Stowarzyszenia w Katowicach. Uroczystego poświęcenia dokonał 11 stycznia 2004 roku J. E. Ksiądz Biskup Wiktor Skworc. Od tego czasu sztandar tarnowskiego oddziału Stowarzyszenia uczestniczył we wszystkich podniosłych, patriotycznych uroczystościach w kraju i za granicą (Miednoje, Katyń, Bykownia).

Istniejące i wciąż powstające różnorodne formy i sposoby upamiętnia postaci zamordowanych policjantów świadczą o „niezwykłej potrzebie utrwalania i kultywowania pamięci narodowej, wychowywania młodych pokoleń w duchu patriotyzmu i szacunku dla tych, którzy do końca zachowali godność i umierali z honorem – bohaterów, którym historia przez dziesiątki lat odbierała pamięć i szacunek narodu polskiego, i którzy dziś mają szansę na zawsze odzyskać należne im miejsce w zaszczytnym panteonie obrońców Ojczyzny”.

Inf. i foto: KPP w Tarnowie

Opracowano na podstawie materiałów źródłowych:

Pomniki i miejsca pamięci narodowej: przewodnik, część I, Tarnów 2006, s. 35; Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939 r” o/Tarnów.

Pomniki i miejsca pamięci narodowej: przewodnik, część I, Tarnów 2006, s. 27; Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939 r” o/Tarnów.

Pomniki i miejsca pamięci narodowej: przewodnik, część I, Tarnów 2006, s. 15; Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjne 1939 r.” o/Tarnów.

Por. A. Smagacz, Pomnik Ofiarom Stalinizmu,[w:] Encyklopedia Tarnowa, red. A. Niedojadło, Tarnów 2010, Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjne 1939 r” o/Tarnów.

Pomniki i miejsca pamięci narodowej: przewodnik, część I, Tarnów 2006, s. 53; Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjna 1939 r” o/Tarnów.

„Wieści Skrzyszowskie”, grudzień 2008, s. 4.

„Pomniki i miejsca pamięci narodowej: przewodnik, część I”, Tarnów 2006, s. 53; Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjne 1939 r.” o/Tarnów

Pomniki i miejsca pamięci narodowej: przewodnik, część I, Tarnów 2006, s. 54; Materiały zgromadzone przez Stowarzyszenie „Rodzina Policyjne 1939 r.” o/Tarnów.

Banaś, „Rodzina Policyjna 1939”, Katowice 2002, s. 11.

Historia

Historia - najnowsze informacje

Rozrywka