Końcem maja Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach wpisał krzyż przydrożny Męki Pańskiej z 1905 roku, autorstwa Karola Pokornego mieszczący się przy ulicy Warszawskiej w Bieruniu Nowym do rejestru zabytków województwa śląskiego.
Krzyż przy ul. Warszawskiej jest charakterystycznym elementem krajobrazu dzielnicy Zabrzeg w Bieruniu Nowym. Zabytek ten jest wartościowym dziełem sztuki kamieniarskiej z początku XX wieku, reprezentacyjnym dla prężnie działającego wówczas w regionie warsztatu Karola Pokornego z Katowic oraz dla grupy popularnych na Górnym Śląsku krzyży przydrożnych Męki Pańskiej. Stanowi materialne świadectwo zanikającej już tradycji stawiania przydrożnych krzyży oraz istotny element krajobrazu kulturowego Bierunia.
Obiekt jest własnością gminy Bieruń, która w sierpniu 2016 roku złożyła wniosek w sprawie wpisu do rejestru zabytków województwa śląskiego. Wpisanie obiektu do rejestru zabytków daje możliwość starania się o dotacje na jego remont i konserwację.
Historia krzyża
Krzyż przy ulicy Warszawskiej w Bieruniu ufundowano w 1905 roku, na posesji wójta Filipa Kuca. Stanowi przykład popularnych i licznych w regionie krzyży wotywnych zwanych „Bożą Męką”, w których oprócz przedstawienia Chrystusa Ukrzyżowanego, umieszczano na postumencie także figurę Matki Bożej Bolesnej lub świętych związanych z Męką Pańską.
Sygnowany jest przez Kamieniarza Karola Pokornego z Katowic, prężnie działającego na Śląsku w końcu XIX i początku XX wieku, autora licznych nagrobków i krzyży przydrożnych. Dzieła Karola Pokornego wyróżniają się dobrym poziomem warsztatu kamieniarskiego. W swojej twórczości wprowadzał elementy neogotyckie, często stosując ostrołukowe lub trójlistne nisze z figurą Matki Bożej, trójkątne daszki postumentów, ornament roślinny lub symbole religijne na postumentach. Krzyż z Warszawskiej wpisuje się w te tendencje, stanowiąc interesujący przykład z dorobku Karola Pokornego
.
Obiekt usytuowany jest tradycyjnie, bezpośrednio przy drodze, przez co jest wyraźnie wyeksponowany. Charakteryzuje się powszechną dla tego typu krzyży przydrożnych formą o smukłych proporcjach, złożoną z trójstopniowej podstawy, trzyczęściowego, czterobocznego postumentu, zakończonego z każdej strony dwuspadowymi daszkami oraz wysokiego, smukłego krucyfiksu o trójlistnie zakończonych ramionach. Żeliwną figurę Chrystusa Ukrzyżowanego na krzyżu oraz kamienną figurę Matki Bożej Bolesnej, z pochyloną głową cechuje staranny, wyraźny modelunek. Ostatnią kondygnację postumentu zdobi wić winorośli, a ramiona krzyża zakończone są trójlistnie.
W dolnej części, na froncie, znajduje się wtórna czarna płyta z napisem:„ Ukrzyżowany Zbawicielu zmiłuj się nad nami”. Z boku kamieniarz umieścił swój podpis częściowo już zatarty: ”K. Pokorny”.
Urząd Miejski w Bieruniu
