31 spotkanie „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! a 16.te z serii: „Wsie w Gminie Wieliczka” poświęcone było Chorągwicy.
28 września Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki”(KPW) zorganizowało 31 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” Bis!. Było to 16. spotkanie z serii: „Wsie w Gminie Wieliczka” pt. „Wieś Chorągwica - 60 lat Przekaźnika Radiowo-Telewizyjnego w Chorągwicy (1962-2022)”.
Jadwiga Duda, prezes Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” przywitała zebranych gości, a wśród nich Joannę Kordulę, radną Rady Miejskiej w Wieliczce i prelegentów: Renatę Gabryś, sołtys Chorągwicy, księdza dr Pawła Nowogórskiego, michaelitę z Parafii pw. Św. Michała Archanioła w Pawlikowicach, druha Aleksandra Starowicz, syn dh Władysława, byłego prezesa OSP Chorągwica i powiatowego komendanta Państwowej Straży Pożarnej w Wieliczce, Zofię Dubiel, przewodniczącą Koła Gospodyń Wiejskich w Chorągwicy i Paulinę Perz, Ludwikę Cygan, pielęgniarkę w Ośrodku Zdrowia w Chorągwicy w latach 1975- 2016, Dorotę Grochal z Mediateki - Biblioteki Miejskiej w Wieliczce z Filii w Chorągwicy, Adriana Sosina i Adriana Palonka z Zarządu Ludowego Zespołu Sportowego „Sokół” Chorągwica, Annę Kasperkiewicz, prezes Stowarzyszenia „Nasza Chorągwica” i Kazimierza Jarosza z „Naszej Chorągwicy”.
Wspomniała ostatnio zmarłych uczestników spotkań „Wieliczka-Wieliczanie”: Krystynę Jakimek, więźnia politycznego okresu stalinowskiego, zmarła 31.08.b.r, Piotra Starowicza z Chorągwicy, lat 65, górnika-rzeźbiarza wielickiej kopalni, zmarł 5.09.b.r.; lekarza Stanisława Sęka, lat 87, zmarł 14.09.b.r.; Zdzisława Zawiasę, lat 90, byłego członka i v-ce prezesa KPW, zmarł 22.09. b.r. Barbarę Jagielską-Dobrzycką, lat 98, członka KPW, która zmarła 26.09.b.r., której pogrzeb zaplanowano na 3.10. b.r. w Wieliczce.
Zaprezentowała nowości wydawnicze - książki: Dominika Krysy „Ochotnicza Straż Pożarna w Wieliczce 150 lat historii - 550 lat tradycji” (Wieliczka 2022), Lena Kuchler-Silberman „Piekło ocalonych” (Towarzystwo Pomocy Szkole „Małopolska”, Kraków 2022) i numer wrześniowy miesięcznika „Głos Wielicki” a w nim m.in. relacja z 30 spotkania „Wieliczka-Wieliczanie” Bis!
Karolina Kozłowska, przedszkolanka z Przedszkola Samorządowego w Mietniowie wyświetliła film o Chorągwicy: wywiad redaktorki z TVP Chorągwica z przedszkolakami na temat „Moja wieś Chorągwica”. Renata Gabryś, sołtys wsi Chorągwica wygłosiła prelekcję z prezentacją pt. „Historia i dzień dzisiejszy Chorągwicy”.
Wieś Chorągwica jest jedną z 29.ciu wsi w Gminie Wieliczka. Znajduje się 5 km na południe od Wieliczki i południowy-wschód od Krakowa. Położona jest na wysokości 436 m n. p. m na najwyższym wzniesieniu Pogórza Wielickiego. Z najwyższego punktu wzgórza można obserwować panoramę Beskidów, Tatr i dolinę Wisły. Zajmuje powierzchnię ok 221 ha. Malownicze i górzyste położenie miejscowości posiada duże walory widokowe i sprawia, że Chorągwica stała się częścią atrakcyjnego szlaku turystycznego. Łagodne zbocza, ujmujące dolinę potoku, który płynie z północnego-zachodu na południowy-wschód tworzą rzeźbę terenu Chorągwicy. Łagodnie sfałdowane stoki wzniesienia, które zajmują północną część wsi, opadają we wschodnich partiach ku dolinie potoku, a w zachodniej części ku dolinie rzeki Wilgi. Wzniesienia na zboczach, na których leży południowa część wsi, zamykają roztaczającą się na tę część wsi panoramę od strony północnej. Przez obszar wsi biegnie dział wodny między dorzeczami Wisły i Raby. Potok płynący doliną wpada już poza granicami wsi do Niżowskiego Potoku, który jest dopływem Raby. Rzeka Wilga ma źródła w zachodniej części wsi i stanowi dopływ Wisły. Na terenie miejscowości znajduje się niewielki obszar lasu. Jeszcze kilka lat temu na wsi dominowały pola uprawne, obecnie wiodące jest budownictwo jednorodzinne. Aktualnie jest na Chorągwicy ponad 350 domów, według stanu na koniec czerwca 2022 r. Wieś liczy pond 950 mieszkańców. Pierwsze zapisy historyczne dotyczące miejscowości Chorągwica pochodzą z XIV w. Nie ma dokładnych informacji, skąd pochodzi nazwa. Pierwotnie była to: Chorangwica, Chorangulcza, Chorągwicza. Najczęściej przyjmuje się, że nazwa pochodzi od chorągwi, sztandaru wojsk króla Jana III Sobieskiego, który wracając ze zwycięskiej wyprawy zatrzymał się na wzgórzu i odjeżdżając pozostawił jedną z chorągwi. Od tego wydarzenia miejsce nazywane jest Chorągwica.
W dokumentach źródłowych jako pierwszy właściciel wsi w I poł. XV wieku wymieniany jest Zawisza, natomiast w II poł. XV w. Mikołaj Koza herbu Junosza. Pod koniec XV w. Chorągwica stała się własnością rodziny Suchorabskich. Od początku XVI wieku dobra we wsi wykupywane są przez rodzinę Łodzińskiego, która staje się kolejnym właścicielem wsi, co potwierdzają rejestry podatkowe końca XVII w. W archiwum krakowskim znajdują się opisy inwentarzowe Chorągwicy z 1717, 1741 i 1768 r. Najszerszy opis jest z 1768 r. i zawiera informacje, że wieś należała do księży misjonarzy stradomskich z Krakowa. W 1855 roku właścicielem wsi był Antoni Gralewski, a w 1886 r. Piotr Gralewski. Kolejno zmieniający się właściciele nie dbali o sprawy publiczne i społeczne ludności wiejskiej, wykorzystując ją jako tanią siłę roboczą w swym majątku, nie pozostawiając po sobie żadnej trwałej spuścizny.
Z planu katastralnego z 1847 r. wiemy, że północną część wsi nazywano „Pod brzegiem”. W północnej części są też przysiółki „Baniówka” i „Przylesie”. W południowej części przysiółki noszą nazwę: „Klasna”, „Wielkie Pole”, „W łąkach”, „Krzewiny”, „Za górą”, „Na gajska”, „Przedewsie”. Wszystkie nazwy funkcjonujące na terenie wsi związane są z jej historią, podlegają ochronie jako elementy jej środowiska kulturowego. Administracja majątkiem Chorągwicy do lat 20-tych XX w. prowadzona była w miejscowym dworze i obejmowała swym zasięgiem tereny miejscowości: Sułów, Mietniów, Lednica Górna, Raciborsko, Grajów, Dobranowice obecnie graniczących z Chorągwicą. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości na początku lat 20-tych XX w. powołano administrację państwową reprezentowaną przez sołectwo w ramach istniejącego starostwa. W tym okresie powstaje ruch rewolucyjno-polityczny robotników i chłopów. Powstaje Polska Partia Socjalistyczna (PPS)- lewica, która do wybuchu II wojny światowej organizuje życie społeczne i polityczne na wsi. Pozytywny wpływ na działalność kulturowo - oświatową sołectwa miała Szkoła Podstawowa i nauczycielka Maria Parafińska. Równocześnie rozwijał się ruch młodzieżowy i powstało Koło Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego związane z PPS. W tym okresie Chorągwica charakteryzowała się dużym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych. Często jej mieszkańcy pracowali sezonowo, głównie w fabrykach i prywatnych zakładach. Pracę przez cały rok zapewnioną miała tylko część mieszkańców, pracujących w kopalni i na kolei. Działalność PPS i OMTUR-u nie podobała się ówczesnym władzom i dlatego z końcem lat 30-tych wieś Chorągwica pozbawiona została sołectwa i na mocy ustawy starosty krakowskiego z 1939 r. przyłączono ją do sołectwa Mietniów. Po zakończeniu wojny w 1945 r. mieszkańcy Chorągwicy podejmują starania o przywrócenie własnego sołectwa i decyzją ówczesnych władz powiatowych ponownie zostało utworzone sołectwo Chorągwica. Pierwszym sołtysem wsi został Franciszek Flura. Po nim funkcję sołtysa pełnili: Antoni Flura, Wojciech Starowicz, Michał Ptak, Krystyna Starowicz, i obecnie Renata Gabryś. W 1945 r. powstała w Chorągwicy Ochotnicza Straż Pożarna, która miała pomagać w walce z częstymi pożarami zabudowań gospodarczych i drewnianych domów, które w tym czasie często nękały mieszkańców. Równocześnie strażacy stali się siłą napędową przy wszystkich wykonywanych pracach społecznych na rzecz środowiska. Jednostka OSP w Chorągwicy swoim zasięgiem obejmowała Dobranowice, Grajów, Mietniów, Pawlikowice, Rożnową. Z czasem w Grajowie i Dobranowicach powstały odrębne jednostki OSP. Jednocześnie ruch młodzieżowy zakłada Koło Związku Młodzieży Wiejskiej RP „Wici". W okresie powojennym, w 1946 r. zapoczątkowało swoją działalność Koło Gospodyń Wiejskich, które jest jednym z najstarszych Kół funkcjonujących na terenie Gminy Wieliczka. Jego działalność była ściśle związana z OSP w Chorągwicy. Po zawieszeniu działalności w latach 80-tych Koło wznowiło swoją działalność po 2004 roku.
Z inicjatywy mieszkańców i przy wsparciu OSP i ZMW RP „Wici" powstał w Chorągwicy Dom Ludowy, wybudowany w całości w czynie społecznym. Budowę ukończono w 1948 r. W tym okresie rozwija się działalność kulturalna ukierunkowana głównie na tradycję i folklor. W 1957 r. powstaje Ludowy Klub Sportowy „Sokół”. W 1964 r. uruchomiono połączenie komunikacyjne PKS z Chorągwicy do Wieliczki. Wtedy też powołano Klub Książki i Prasy „Ruch”. W latach 60. tych OSP przy pomocy społeczeństwa zbudowało zbiornik wodny dla celów gospodarczych i pożarniczych. W 1968 r. z inicjatywy OSP i całego społeczeństwa rozpoczęto budowę „Domu Strażaka" z przeznaczeniem na siedzibę OSP oraz dla celów całego społeczeństwa lokalnego. Budowa została ukończona w 1974 r. Obecnie oprócz OSP w tym budynku mieści się: Ośrodek Zdrowia, apteka, biblioteka.
W 1969 r. powstała w Chorągwicy Orkiestra Dęta, w której naukę gry na instrumentach dętych pobierała młodzież. W latach 90-tych orkiestra została zlikwidowana. 8 października 1974 r. zarządzeniem Nr 62/74 Naczelnika Gminy Wieliczka Henryka Satory została powołana Filia Biblioteki Publicznej Gminy Wieliczka w Chorągwicy. W latach 80-tych Dom Ludowy został przebudowany i wyremontowany i w jego miejscu powstała kaplica pw. Św. Floriana. Pierwsza Msza św. tu została odprawiona w 1989 r.
Ważne daty w życiu sołectwa Chorągwica: 1953/1954 r. - elektryfikacja wsi, 1987 r. - gazyfikacja wsi, 1993 r. - telefonizacja wsi, 2001 r. - budowa wodociągu, 2012/2014 r. - budowa kanalizacji, 2013 r. – budowa sieci światłowodowej.
Obiektem nierozerwalnie wpisanym w krajobraz Chorągwicy jest Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Chorągwica. Obejmuje swym zasięgiem większą część Województwa Małopolskiego oraz południową część Województwa Świętokrzyskiego. Koncepcja budowy telewizyjnego ośrodka nadawczego w Krakowie sięga lat 50. tych ubiegłego stulecia. Pierwsze prace rozpoczęto w 1961 r. a 14 miesięcy później inwestycja była już ukończona. Montaż masztu mierzącego 287 metrów zajął Mostostalowi Zabrze nieco ponad trzy miesiące - od 7 czerwca do 15 września 1962 r. Początkowo odbywał się za pomocą dźwigu, a po osiągnięciu 40 metrów za pomocą tzw. dźwigu pełzającego. Za budowę całego obiektu odpowiadało Krakowskie Przedsiębiorstwo Budowy Elektrowni i Przemysłu. Maszt ten jest najwyższym obiektem budowlanym na terenie Województwa Małopolskiego. Uroczyste otwarcie ośrodka nastąpiło 22 grudnia 1962 r. o godzinie 12:00. Pierwsza emisja radiowa z obiektu miała miejsce 25 października 1963 r. Łączny koszt budowy to ok. 50 milionów złotych. W 1989 r. Chorągwica jako pierwsza telewizyjna stacja nadawcza w Polsce rozpoczęła retransmisję zachodniego programu telewizyjnego - był to włoski publiczny kanał RAI UNO. W 1990 r. podjęła emisję pierwszego komercyjnego programu radiowego - Radia Małopolska Fun. Parametry: Typ obiektu: Maszt. Wysokość posadowienia podpory anteny: 420 m n. p. terenu. Wysokość obiektu: 286 m n.p.t. Wysokość zawieszenia systemów antenowych: Radio:199,203, TV:50, 95, 239, 275 m n.p.t. Właściciel/Użytkownik obiektu: TP EmiTel.
Zabytki wsi
Folwark w Chorągwicy istniał prawdopodobnie już na początku XV w., o czym świadczą materiały źródłowe, które pochodzą z tego okresu. W „Liber beneficiorom..” Jan Długosz pisze o zabranych przez dziedzica tzw. „lepszych rolach” i wzroście terenu dworskiego. Scalanie coraz większych obszarów i powiększanie posiadłości dworskiej przypadło na XV i XVI w. Od początku XVI w. wieś Chorągwica stała się własnością rodziny Jana Łodzińskiego, który wykupił i przejął dużą część posiadłości Chorągwicy. Własność dworska ulegała rozszerzeniu poprzez wyrąb lasów, gdzie powstawały pola uprawne. Na planie katastralnym z 1847 r. można odczytać, że przy rozwidleniu głównej drogi wiejskiej w północno - zachodniej części wsi znajdował się zespół dworski. Budynek murowany dworu i murowane zabudowania gospodarcze usytuowane były w środkowej części zespołu dworskiego. Północną część zajmowały ogrody, na południowym skrawku założono staw. Przypuszcza się, że gospodarka dworska opierała się na uprawie roli, hodowli bydła, leśnictwie i eksploatacji drewna. Dodatkowym elementem były stawy rybne i sadownictwo. W 1945 r. nastąpiła parcelacja posiadłości dworskiej, która dotyczyła głównie lokalizacji zabudowy wiejskiej, zajmując dawne tereny dworskie. Zespół dworski uległ likwidacji, jedynie fragment budynku dawnego dworu, który pochodzi z I. ćwierci XX w. został zachowany. Budynek dworu był drewniany osadzony na podmurówce. Dach pokryto wówczas dachówką. W latach 1923-1926 został przeprowadzony gruntowny remont. Do dnia dzisiejszego pozostały jedynie niewielkie fragmenty dworu, na ich pozostałościach zbudowano dom jednorodzinny, obecnie zamieszkały. Oprócz rozwoju infrastruktury poprawiającej jakość życia mieszkańcy Chorągwicy dbają również o zabytki. W 2013 r. wykonane zostały prace konserwatorskie przy zabytkowej kapliczce Matki Boskiej, położonej w centrum wsi koło przystanku. Prace te zostały pozytywnie zaopiniowane przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz inspektora nadzoru. Trwały ponad dwa miesiące, ich koszty zostały sfinansowane ze środków unijnych, z Programu Leader - z Małych Projektów. W latach 2015/2016 została wykonana renowacja kolejnej zabytkowej kapliczki usytuowanej przy drodze powiatowej.”
Następnie prelekcje wygłosili: Ks. dr Paweł Nowogórski - „Kaplica pw. św. Floriana i wspólnota rzymsko-katolicka w Chorągwicy”; Druh Aleksander Starowicz - „Ochotnicza Straż Pożarna w Chorągwicy jej historia i dzień dzisiejszy”; Paulina Perz - „Koło Gospodyń Wiejskich w Chorągwicy i jego działalność od 1946 r.”; Ludwika Cygan - „Ośrodek Zdrowia w Chorągwicy w latach 1975-2022”; Dorota Grochal - „Biblioteka w Chorągwicy dawniej i dziś”; Adrian Sosin, Adrian Palonek - „Działalność Ludowego Zespołu Sportowego „ Sokół” Chorągwica” od 1995 r….”; Anna Kasperkiewicz, Kazimierz Jarosz - „Rys historyczny działalności Stowarzyszenia „Nasza Chorągwica” w latach 2011-2022”. Każde wystąpienie publiczność nagrodziła brawami. Oprawę plastyczną spotkania tworzyła wystawa pokonkursowa dwunastu prac plastycznych p.t. „Moja wieś Chorągwica” przedszkolaków z Przedszkola Samorządowego i uczennic Szkoły Podstawowej im. Anny Iskry w Mietniowie, którą następnie przewieziono do Domu Strażaka w Chorągwicy.
Jadwiga Duda podziękowała prelegentom za wygłoszone prelekcje wręczając im od Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka upominki książkowe. Zaprosiła zebranych na 32 spotkanie „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! pt. „150 lat Ochotniczej Staży Pożarnej i 30 lat Państwowej Straży Pożarnej w Wieliczce” w dniu 26.10. (środa) b.r. o godz. 16.00 - tej w sali „Magistrat“. Poinformowała, że u Anny Kisiel, skarbnik KPW można się zapisać na wycieczki organizowane przez KPW: 6.10. (czwartek) b.r. - wycieczka do Dobczyc; 12.10. (środa) - godz. 12.00 - zwiedzanie z przewodnikiem Muzeum Podgórza w Krakowie przy ul. B. Limanowskiego 51 i 18.10. (wtorek) godz.13.00 - zwiedzanie Muzeum Fotografii w Krakowie przy ul. Rakowickiej 22 A. Wykonano wspólne zdjęcie uczestników spotkania.
Po zakończeniu spotkania o godz.18.00-tej z parkingu przy Szkole Podstawowej nr 2 w Wieliczce wyruszył autobus z uczestnikami 31 spotkania „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! pod kierunkiem sołtys Renaty Gabryś do wsi Chorągwica.
Zatrzymaliśmy się przed zabudowaniami Radiowo-Telewizyjnego Centrum Nadawczego Chorągwica z masztem, kaplicą pw. św. Floriana, domem Kazimierza Idziego Chorągwica nr 171. Pan Kazimierz, twórca ludowy zaprosił nas do swojej zagrody. Na polu oglądaliśmy stare narzędzia do pracy na roli oraz duże rzeźby wykonane przez niego z gipsu i zabezpieczone folią przed deszczem. Kolejno w piwnicy domu zwiedzaliśmy Izbę Regionalną a w niej oglądaliśmy m.in. wykonane przez Kazimierza Idziego: płaskorzeźby w drewnie lipowym obrazujące prace na wsi i różne rzeźby oraz zbiory przedmiotów gospodarstwa domowego.
Następnie udaliśmy się do „Domu Strażaka”, gdzie powitali nas Waldemar Perz, prezes Zarządu OSP Chorągwica wraz ze strażakami i Panie z Koła Gospodyń Wiejskich w Chorągwicy z przewodniczącą Zofią Dubiel. Jadwiga Duda przywitała się ze wszystkimi zebranymi w sali. Powiedziała, że 26.09.2022 r. w Wielickim Centrum Kultury zebrała się komisja w składzie: Jadwiga Duda, Grażyna Kowal, Anna Kisiel, Janina Tańcula ze Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”, Barbara Borowiec z ArtKlubu, Monika Sutor z WCK i dokonała oceny prac konkursu plastycznego pt. „Moja wieś Chorągwica”. Ogłosiła wyniki konkursu „Moja wieś Chorągwica” i wręczyła uczestnikom konkursu dyplomy i nagrody przygotowane przez Justynę Kozioł z Wydziału Kultury Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka oraz KPW. Pani sołtys dołożyła do nagród ciasteczka przekazane przez Panią Bieniak. Z Przedszkola Samorządowego w Mietniowie: I miejsce zajął Damian Furtak, II miejsce - Oliwier Kasprzyk i Kamil Nędza, III miejsce - Antoni Filo. Za udział w konkursie nagrodzono: Jakuba Czubaka, Filipa Kucharskiego, Maję Perończyk, Szymoną Perończyka, Łucję Stolarską. Ze Szkoły Podstawowej w Mietniowie I miejsce przyznano Gabrieli Ziółkowskiej, II miejsce Natalii Ziółkowskiej, III miejsce Nikoli Tanek. Dzieciom gratulujemy a rodzicom, nauczycielom, Renacie Popiołek, dyrektor Przedszkola i Robertowi Bębasowi, dyrektorowi Szkoły Podstawowej w Mietniowie - Dziękujemy. Wysłuchaliśmy programu artystycznego - piosenek w wykonaniu Koła Gospodyń Wiejskich i pogadanki Pauliny Perz na temat wystawy archiwaliów: fotografii, dokumentów, kukiełek do szopki, rzeźb Piotra Starowicza, oraz współczesnych fotografii Witolda Ziółkowskiego. Wszystkich ugoszczono: kajfuskami, kapustą z grochem, chlebem ze smalcem, kanapkami, ciastem. Na harmonii grał Aleksander Bicz a zebrani do muzyki śpiewali piosenki i tańczyli. O godz.20.30 goście podziękowali za gościnę, pożegnali gospodarzy i udali się autobusem do Wieliczki. Za rodzinną atmosferę i wszelkie dobro - Dziękujemy!!! Przebieg spotkania fotografował dla KPW Włodzimierz Trojanowski. Arturowi Koziołowi, Burmistrzowi Miasta i Gminy Wieliczka dziękujemy za ufundowanie uczestnikom 31 spotkanie „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! wycieczki autobusem do Chorągwicy i nagród na konkurs „Moja wieś Chorągwica”.
Spotkanie odbyło się pod patronatem Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka Artura Kozioła w Wieliczce w sali „Magistrat” oraz w Chorągwicy w Domu Strażaka. Spotkani zorganizowano we współpracy z Sołectwem Chorągwica, Parafią pw. św. Michała Archanioła w Pawlikowicach, Mediateką - Biblioteką Miejską w Wieliczce Filią w Chorągwicy, Kołem Gospodyń Wiejskich, Ochotniczą Strażą Pożarną, Ludowym Zespołem Sportowym „Sokół” w Chorągwicy, Stowarzyszeniem „Nasza Chorągwica”, Przedszkolem Samorządowym i Szkołą Podstawową im. Anny Iskry w Mietniowie.
W ramach spotkań z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” - seria: „Wsie w Gminie Wieliczka” została zapoczątkowana w 2003 r. Dotychczas były już zaprezentowano wsie: Podstolice, Czarnochowice, Mietniów, Byszyce, Grabie, Gorzków, Grajów, Mała Wieś, Janowice, Dobranowice, Śledziejowice, Sygneczów, Węgrzce Wielkie, Jankówka, Koźmice Małe. Relacje z tych spotkań zostały zawarte w zeszytach „Biblioteczki Wielickiej”.
fot. Fb. Chorągwica
