Józef Oleś – żołnierz AK, zesłaniec Sybiru, wierny ojczyźnie i rodzinie

Służył w Armii Krajowej, został aresztowany przez NKWD i wywieziony do sowieckiego łagru. Po powrocie z Syberii odbudowywał życie rodzinne i zawodowe. Pamięć o Józefie Olesiu z Raciborska trwa dzięki jego bliskim.

Żołnierz i patriota

Józef Oleś urodził się 3 sierpnia 1914 roku w Raciborsku jako syn Wiktorii z domu Oleś i Józefa Olesiów. Miał starszą siostrę Marię oraz czwórkę rodzeństwa przyrodniego. Jego matka, po śmierci pierwszego męża, ponownie wyszła za mąż za Antoniego Twardosza i urodziła czworo dzieci.

W latach 1921–1927 Józef uczęszczał do Szkoły Powszechnej w Raciborsku, a później pracował dorywczo jako kupiec. W latach 1937–1938 odbył służbę wojskową w Dywizjonie Artylerii Przeciwlotniczej w Krakowie, przy Kopcu Kościuszki. Po demobilizacji wrócił do Raciborska w stopniu kaprala.

Zmobilizowany ponownie 23 sierpnia 1939 r., brał udział w kampanii wrześniowej. Walczył od Bielska po Złoczów koło Lwowa, gdzie jego oddział został rozbrojony przez Armię Czerwoną. W październiku 1939 r. wrócił do domu.

12 listopada 1939 r. zawarł związek małżeński z Rozalią Kurek w kościele pw. św. Klemensa w Wieliczce. Wkrótce na świat przyszły córki: Lidia, Irena i Maria.

Konspirator i dowódca w AK

Wkrótce po powrocie do domu Józef Oleś włączył się w działalność konspiracyjną. Wstąpił do organizacji Służba Zwycięstwu Polski, którą na terenie gminy Koźmice Wielkie, w 16 miejscowościach, organizował porucznik Antoni Batko ps. „Sęp” na rozkaz podporucznika Stanisława Guzikowskiego ps. „Żegota”. Józef należał do pierwszej trójki SZP w Raciborsku. Tworzył drużynę z ochotników i szkolił ich.

SZP zostało następnie przekształcone w Związek Walki Zbrojnej, a od 14 lutego 1942 r. – w Armię Krajową. Józef Oleś został zaprzysiężony przez Kurka z Pawlikowic. Jako kapral był dowódcą pododdziału liczącego 36 partyzantów. Jego przełożonym był Wiktor Romaniec ps. „Brzytwa” z Raciborska.

W sierpniu 1944 r. jego drużyna przygotowywała się do przyjęcia zrzutu broni na polach dworskich hrabiego Krzysztofa Morstina w Raciborsku. Niestety, działalność konspiracyjna została zdradzona.

Zdrada, aresztowanie i zesłanie

19 marca 1945 r., na skutek donosu Olka Króla z Grajowa, związanego z organizacją Samopomoc Chłopska, Józef Oleś został aresztowany przez NKWD w Raciborsku. Trafił do więzienia w Wadowicach, następnie do Starego Sącza, a w kwietniu 1945 r. został przewieziony do Sanoka, skąd wywieziono go na Syberię.

W życiorysie pisał krótko: „Pracowałem na budowach w bardzo trudnych warunkach”. Potwierdzenie tych losów przyszło wiele lat później, dzięki staraniom zięcia Lesława Madeja. W liście z Komisji Polska Stowarzyszenia „Memoriał” w Moskwie z dnia 25 czerwca 1999 r. znalazła się informacja, że Józef Oleś był więziony w obozach NKWD-MSW ZSRR: nr 525 w Prokopjewsku (od 9 maja 1946 r. do 4 listopada 1947 r.) oraz nr 264 w Brześciu (do 9 grudnia 1947 r.). Był „wykorzystywany do prac różnych”.

22 sierpnia 1946 r. wysłał z obozu do żony kartkę pocztową w języku rosyjskim, która do dziś zachowała się w zbiorach rodziny.

Powrót z zesłania i nowe życie

Józef Oleś wrócił do Polski 10 grudnia 1947 r., co potwierdza zaświadczenie Państwowego Urzędu Repatriacyjnego z Białej Podlaskiej. Dokument zawierał jego fotografię i informację o wydaniu podstawowego ekwipunku oraz biletu kolejowego do Wieliczki. Wrócił do rodzinnego domu w Raciborsku. Przywiózł fotografie córeczek – Lidii i Ireny – oraz obrazek Matki Boskiej Częstochowskiej, który nosił ze sobą na Syberii. Na odwrocie zapisano: „Obrazek, który dziadziuś Józef Oleś miał na Syberii”.

Podjął pracę fizyczną – najpierw w kopalni węgla, a później w PKP, gdzie zatrudnienie pomógł mu uzyskać ppor. Piotr Lewiński ps. „Brzóska”, były żołnierz AK i dyrektor PKP w Krakowie.

W rodzinie Olesiów urodziła się czwarta córka – Barbara. Józef Oleś przeszedł na emeryturę w 1974 roku.

Ostatnie lata i pamięć

Żona Rozalia zmarła 10 września 1993 r. Józef należał do Związku Sybiraków w Krakowie. Dzięki staraniom rodziny, zwłaszcza zięcia Lesława Madeja, w 2000 r. przyznano mu książeczkę inwalidy wojennego nr 10602 z wpisami: „09.1939 – wojna obronna, 08.1942–01.1945 – Armia Krajowa, 03.1945–12.1947 – obóz GUPWI w ZSRR”.

Zmarł 7 grudnia 2000 roku. Spoczywa na cmentarzu w Raciborsku. Na jego nagrobku widnieje napis: „Żołnierz AK. Sybirak”.

Podziękowanie: Dziękujemy Państwu Barbarze i Lesławowi Madejom z Raciborska za udostępnienie dokumentów śp. Józefa Olesia.