Dynamiczny rozwój sztucznej inteligencji (AI), a w szczególności generatywnej sztucznej inteligencji (GenAI), stanowi jedno z największych wyzwań i jednocześnie szans dla współczesnego rynku pracy.
Redakcja Cynicy.pl postanowiła sprawdzić, jak ten proces wpływa na Polskę. Od momentu premiery narzędzi takich jak ChatGPT w listopadzie 2022 roku, obserwujemy gwałtowny wzrost ich dostępności i możliwości, co z kolei prowadzi do głębokich zmian w sposobie pracy, produkcji i organizacji życia społecznego. W Polsce, podobnie jak na całym świecie, ten technologiczny przełom budzi zarówno nadzieje na wzrost produktywności i innowacyjność, jak i obawy o stabilność zatrudnienia oraz konieczność przekwalifikowania się pracowników. Niniejszy artykuł, opierając się na danych z raportów NASK i Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE), analizuje kluczowe aspekty wpływu automatyzacji i AI na polski rynek pracy, wskazując na jego strukturalne zmiany, zapotrzebowanie na nowe umiejętności oraz wyzwania związane z adaptacją.
Podatność polskiego rynku pracy na wpływ AI
Badania przeprowadzone przez NASK w czerwcu 2025 roku wskazują, że 30,3% wszystkich miejsc pracy w Polsce, co odpowiada około 5,08 milionom stanowisk, jest podatnych na pewien stopień interakcji z GenAI. Nie oznacza to jednak, że wszystkie te miejsca pracy znikną. Podatność odnosi się do możliwości automatyzacji lub przekształcenia istniejących zadań, co może prowadzić do pojawienia się nowych ról i innowacji. Wśród tych stanowisk, około 817,5 tysiąca (4,9% ogólnego zatrudnienia) charakteryzuje się bardzo wysoką podatnością na automatyzację. Są to zawody, w których zadania mogą zostać najszybciej zautomatyzowane lub znacząco zmienione.
Raport PIE z października 2024 roku potwierdza te tendencje, wskazując, że 3,68 miliona osób w Polsce pracuje w 20 zawodach najbardziej narażonych na wpływ sztucznej inteligencji. Wśród nich dominują zawody specjalistyczne, takie jak finansiści, prawnicy, urzędnicy państwowi, specjaliści ds. administracji czy programiści. Z drugiej strony, zawody najmniej narażone na automatyzację to głównie prace fizyczne i proste, np. robotnicy, sprzątaczki czy operatorzy maszyn, obejmujące 1,66 miliona osób.
Sektorowe i demograficzne zróżnicowanie wpływu AI
Wpływ AI na rynek pracy nie jest jednorodny i różni się w zależności od sektora, płci oraz wieku pracowników.
Pracownicy biurowi
Szczególnie narażoną grupą są pracownicy biurowi. Z raportu NASK wynika, że 71,2% pracowników biurowych wykonuje zawody podatne na wpływ GenAI, a niemal połowa (47,2%) to zawody o bardzo wysokiej podatności, co stanowi około 597 tysięcy stanowisk pracy. To podkreśla potrzebę szybkiego dostosowania umiejętności w tym sektorze.
Płeć i wiek
Oba raporty zwracają uwagę na zróżnicowanie wpływu AI ze względu na płeć. Kobiety są znacznie liczniej reprezentowane w grupach zawodów podatnych na GenAI. Raport PIE wskazuje, że 2,16 miliona kobiet i 1,53 miliona mężczyzn pracuje w zawodach najbardziej narażonych na zmiany wywołane AI. Może to wynikać z faktu, że AI w większym stopniu wpływa na branże, w których kobiety stanowią większy odsetek pracowników, a także kobiety rzadziej podejmują się prac fizycznych i częściej są lepiej wykształcone od mężczyzn. W grupie wiekowej 15-24 lata, 47,8% kobiet pracuje w zawodach, które mogą zostać zmienione przez automatyzację, w porównaniu do 22,7% mężczyzn.
Wiek również odgrywa kluczową rolę. Najmłodsza grupa respondentów (15-24 lata) wykazuje najwyższy poziom akceptacji wobec AI i najczęstszy kontakt z technologiami GenAI. Wraz z wiekiem otwartość na rozwiązania AI i intensywność ich użytkowania systematycznie spada.
Wykształcenie i lokalizacja
AI dotknie również znacznie mocniej zawody, w których pracują osoby z wyższym wykształceniem. 44% takich osób pracuje w 20 zawodach najbardziej narażonych na wpływ AI, stanowiąc aż 82% wszystkich pracowników w tych zawodach. Wykorzystanie AI może oznaczać dla nich wzrost produktywności i zarobków, co z kolei może przełożyć się na zwiększenie nierówności w Polsce.
Pod względem lokalizacji, osoby pracujące w województwach mazowieckim, małopolskim i pomorskim są najbardziej wyeksponowane na działanie AI. Jest to prawdopodobnie związane z obecnością aglomeracji, ośrodków technologicznych i naukowych oraz większym udziałem pracowników wyspecjalizowanych w tych regionach.
Postawy i obawy pracowników wobec AI
Postawy Polaków wobec AI są zróżnicowane. Z raportu PIE wynika, że 25,8% Polaków uważa, że wykorzystanie sztucznej inteligencji wpłynie pozytywnie na liczbę miejsc pracy na rynku, natomiast 33,4% uważa, że wpłynie negatywnie, a około 40% nie ma zdania.
Obawy o przyszłość pracy są widoczne, zwłaszcza wśród grup wysokiego ryzyka. 29,3% pracowników z grup wysokiego ryzyka uważa redukcję zatrudnienia za największe zagrożenie, a 41,3% spodziewa się spadku zarobków. Kobiety częściej obawiają się utraty pracy (24,5% vs 21,5% mężczyzn).
Ciekawym spostrzeżeniem z raportu NASK jest to, że odsetek respondentów uznających wpływ GenAI za negatywny rośnie wraz z poziomem podatności ich zawodu na GenAI (od 14% dla zawodów niewrażliwych do 29% dla zawodów o wysokiej podatności). Jednocześnie, 66% pracowników firm, w których wprowadzono narzędzia GenAI, chciałoby rozszerzyć ich wykorzystanie, co sugeruje, że praktyczne doświadczenie sprzyja pozytywnej ocenie tej technologii. Wśród osób niekorzystających z GenAI, 41% sprzeciwia się jej wdrażaniu.
Wyzwania i rekomendacje: Konieczność przekwalifikowania i adaptacji
Transformacja rynku pracy pod wpływem AI stawia przed pracownikami i pracodawcami szereg wyzwań. Kluczowym elementem adaptacji jest konieczność dostosowania kompetencji. Aż 33% osób pracujących w zawodach wysokiego ryzyka uważa, że będzie musiało zdobyć nowe kompetencje. Raport NASK podkreśla, że intensywni użytkownicy GenAI postrzegają ją jako narzędzie wspierające pracę, wymagające kontroli i ciągłego zwiększania kompetencji, natomiast osoby korzystające sporadycznie lub wcale obawiają się utraty kreatywności, samodzielnego myślenia i pracy.
Niski poziom wdrożenia GenAI w miejscach pracy (zaledwie 9,4% firm w grudniu 2024) oraz brak wytycznych dotyczących korzystania z tych narzędzi (68,1% pracowników nie otrzymało żadnych instrukcji) wskazują na lukę komunikacyjną i potrzebę edukacji. Przedsiębiorstwa i instytucje publiczne muszą aktywnie wspierać pracowników w zdobywaniu nowych umiejętności i adaptacji do zmieniającego się środowiska pracy.
Z punktu widzenia polityki publicznej, raport PIE rekomenduje stosowanie zróżnicowanych narzędzi, uwzględniających skutki wdrożenia AI dla spójności społecznej, rozwoju gospodarczego i rozwoju przestrzennego Polski. Kluczowe obszary to:
• Edukacja i podnoszenie kwalifikacji: Inwestycje w programy szkoleniowe, które przygotują pracowników do pracy z AI i rozwiną umiejętności komplementarne do technologii.
• Regulacje i monitorowanie: Opracowanie ram prawnych i etycznych dla wdrażania AI, które będą chronić pracowników i zapobiegać nadużyciom.
• Reorganizacja rynku pracy: Wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy i sektorów, które powstaną w wyniku rozwoju AI, oraz pomoc w przekwalifikowaniu osób zagrożonych utratą pracy.
Polski rynek pracy znajduje się w obliczu znaczących zmian wywołanych postępującą automatyzacją i rozwojem sztucznej inteligencji. Chociaż GenAI niesie ze sobą potencjał do zwiększenia produktywności i tworzenia nowych możliwości, wiąże się również z realnymi zagrożeniami, takimi jak redukcja zatrudnienia w niektórych sektorach i zwiększenie nierówności. Kluczowe dla przyszłości gospodarczej Polski będzie aktywne zarządzanie tą transformacją poprzez inwestycje w edukację, rozwój nowych kompetencji oraz tworzenie odpowiednich ram regulacyjnych i wspierających programów.
Zdaniem redakcji Cynicy.pl tylko w ten sposób Polska będzie mogła w pełni wykorzystać potencjał AI, minimalizując jednocześnie negatywne skutki dla pracowników i zapewniając stabilny rozwój zawodowy milionom Polaków.
