Nie lada gratka. Kraków paradą uczci wyjątkową rocznicę

W sobotę, 9 września ulicami miasta przejdzie uroczysty Pochód Kopernikański – parada z elementami tańca, muzyki, akrobacji i – oczywiście – astronomii. Barwne widowisko przygotowane przez zespół Teatru KTO pod przewodnictwem dyr. Jerzego Zonia połączy jubileusz 45-lecia wpisu UNESCO z 550. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika. Korowód ruszy o godz. 17.00 spod Bramy Floriańskiej.

Obchody wpisania Krakowa na listę UNESCO świętowane są w Krakowie już od 6 września. Wydarzeniu towarzyszy uroczyste sympozjum, inauguracja Europa Nostra Heritage Hub czy otwarcie wystawy o Społecznym Komitecie Odnowy Zabytków Krakowa.

– Niezmiernie cieszy mnie, że wspólnie ze znakomitym gronem gości możemy świętować w Krakowie 45. rocznicę przełomowego wpisu z 1978 roku – mówi Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa. – Obecność Krakowa na prestiżowej liście oraz status znanego na całym świecie miasta historycznego był, jest i będzie dla nas drogowskazem i punktem odniesienia dla rozwoju. Mamy zarazem świadomość ogromnej odpowiedzialności za dziedzictwo, które musimy chronić i którym musimy się opiekować. Świętowanie rocznicy wpisu wiąże się z nieustanną potrzebą podkreślania na forum lokalnym, krajowym i międzynarodowej znaczenia, jakie ma dla Krakowa status dobra światowego dziedzictwa – dodaje.

Przełomowa decyzja

We wrześniu 1978 roku podczas pierwszego posiedzenia Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO zapadła historyczna decyzja o wpisie centrum Krakowa na prestiżową listę miejsc o szczególnym znaczeniu dla dziedzictwa świata. Historyczna – bo w pierwszym zestawieniu Kraków znalazł się w gronie zaledwie dwunastu takich miejsc na świecie, razem z pobliską Kopalnią Soli w Wieliczce. Nasze miasto było też pierwszym miejscem w Europie, w którym wyróżniono nie pojedyncze obiekty, ale cały zespół miejski z Zamkiem Królewskim na Wawelu, Starym Miastem, Kazimierzem oraz dawnym przedmieściem Stradom.

Wpis uruchomił niezwykłą, społeczną kampanię na rzecz rewaloryzacji niszczejących zabytków miasta, będąc wielką zasługą środowiska konserwatorskiego Polski. To był moment założycielski Krakowa jako miasta, które w kolejnych dekadach uczyniło dziedzictwo fundamentem swojej tożsamości i siłą napędową dalszego rozwoju.

W ślad za wpisem na Listę Światowego Dziedzictwa jesienią 1978 roku powstał Społeczny Komitet Odnowy Zabytków Krakowa. Jego najważniejszym zadaniem stało się wspieranie prac konserwatorskich przy zabytkach, czemu podstawy dał utworzony kilka lat później Narodowy Fundusz Rewaloryzacji Zabytków Krakowa. Wraz z stworzonym już po transformacji ustrojowej systemem miejskich dotacji na prace konserwatorskie finansowanie prac przy zabytkach przyczyniło się do bezprecedensowej przemiany wyglądu zabytkowego centrum i przywrócenia blasku niezliczonym obiektom.

W 2013 roku Kraków dołączył do Sieci Miast Kreatywnych UNESCO jako pierwsze nieanglojęzyczne Miasto Literatury. Przechowywany w Bibliotece Jagiellońskiej autograf „O obrotach sfer niebieskich” Mikołaja Kopernika wpisany jest na Listę Pamięci Świata UNESCO, a tradycja szopkarstwa krakowskiego wpisana została Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. W 2017 r. Kraków był gospodarzem 41. Sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO, podczas której miasto odwiedziły liczne delegacje z całego świata. W latach 2019-2022 prezydent Krakowa pełnił funkcję prezydenta Organizacji Miast Światowego Dziedzictwa OWHC, a obecnie zasiada w Radzie Dyrektorów OWHC i założonej w Kioto Lidze Miast Historycznych.

Miasto ciągle wprowadza nowe rozwiązania służące ochronie autentyczności i reprezentatywności historycznego centrum, chociażby poprzez wcielenie w życie idei parków kulturowych na niespotykaną w kraju skalę czy skuteczne wprowadzenie uchwały krajobrazowej. Oryginalny charakter miasta chroni także lokalne planowanie przestrzenne, a także programy rewitalizacji i wsparcia dla branż chronionych. Jednocześnie dzięki ogromnemu zaangażowaniu samych krakowian stopniowo odkrywane i doceniane są nowe warstwy dziedzictwa miasta: forty Twierdzy Kraków, architektura modernizmu czy socrealistyczna dzielnica Nowa Huta, uznana w tym roku za Pomnik Historii.

Obchody pamiętnej rocznicy

Kraków świętuje 45. rocznicę wpisu od początku roku. Przy drogach wjazdowych do miasta pojawiły się nowe tablice witające w Mieście Światowego Dziedzictwa, a u wlotu historycznej Drogi Królewskiej na Stare Miasto, pod Barbakanem, odsłonięto pamiątkową płytę. Po rozbudowie został oddany do użytku dwujęzyczny portal Kraków Heritage (krakowheritage.com) prezentujący kompleksowo dziedzictwo miasta; od czerwca na różnych miejskich placach (od 1 września aleja Róż w Nowej Hucie) można z kolei oglądać plenerową wystawę „Skarby Krakowa”, przygotowaną wraz z Międzynarodowym Centrum Kultury w Krakowie. Na lotnisku w Balicach gości ze świata wita podświetlona tablica informująca o statusie Krakowa jako Miejsca Światowego Dziedzictwa. W związku z jubileuszem powstają publikacje, dodatki prasowe i podcasty.

Obchody 45. rocznicy wpisu Krakowa na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO rozpoczęły się w środę, 6 września, konferencją prasową w budynku prałatówki Bazyliki Mariackiej (plac Mariacki 5). Tego samego dnia mieszkańcy mogli zobaczyć na wieży Bazyliki odrestaurowaną koronę z 1666 r. Jeden z symboli Krakowa powrócił na iglicę wieży po krótkiej, trwającej dwa miesiące renowacji, finansowanej przez SKOZK i parafię Wniebowzięcia NMP.

W czwartek, 7 września, o godz. 10.30, w siedzibie Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, jednej z najstarszych europejskich organizacji pozarządowych zajmujących się dziedzictwem, odbyła się uroczysta inauguracja Europa Nostra Heritage Hub. Uroczystość wzbogaciły dyskusje panelowe z udziałem ekspertów i ekspertek z Polski, Węgier, Ukrainy i Litwy.

W pałacu Krzysztofory zainaugurowana została wystawa poświęcona działalności Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Ekspozycję pn. „45 lat odnowy Krakowa – miasta na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO”, którą można oglądać do 8 października. Podczas inauguracji na pobliskiej Wieży Ratuszowej zabił dzwon „Bolesław”.

Wieczorem w Bazylice Mariackiej uroczyście wręczono Europejską Nagrodę Dziedzictwa (European Heritage Award / Europa Nostra Award) za prace konserwatorskie przy słynnym ołtarzu Wita Stwosza przeprowadzone w latach 2015–2021. Uroczystości towarzyszyła prezentacja ołtarza i koncert organowy z muzyką dr hab. Krzysztofa Michałka.

Piątek, 8 września odbyło się w Urzędzie Miasta odbyło się sympozjum, którego gościem był m.in. prezydent miasta Krakowa, przewodniczący Rady Miasta Krakowa, dyrektor Centrum Światowego Dziedzictwa, przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO, sekretarz generalna Europa Nostra czy prof. Krzysztof K. Pawłowski – jeden z architektów wpisu z 1978 roku.

W panelowej dyskusji wystąpili przedstawiciele miast historycznych z całego świata, w tym m.in. Warszawy, Wilna, Lwowa, Wiednia, Ratyzbony, Dubrownika, Quito czy Szirazu. Nie zabrakło też reprezentacji Królewskich Kopalni Soli w Wieliczce i w Bochni. Wykłady jubileuszowe wygłosili również prof. Jacek Purchla oraz prof. Jerzy Hausner.

Jubileuszowa sesję zakończyło na Zamku Królewskim na Wawelu odsłonięcie pamiątkowej tablicy z emblematem Światowego Dziedzictwa.

Pochód Kopernikański

Nie lada gratka dla mieszkańców Krakowa i turystów będzie barwny korowód, jaki z okazji podwójnej rocznicy przejdzie ulicami Starego Miasta w sobotę, 9 września. Pochód Kopernikański to parada z elementami tańca, muzyki, akrobacji i – oczywiście – astronomii. Barwne widowisko przygotowane zostało przez zespół Teatru KTO pod przewodnictwem dyr. Jerzego Zonia i połączy jubileusz 45-lecia wpisu UNESCO z 550. rocznicą urodzin Mikołaja Kopernika. Korowód ruszy o godz. 17.00 spod Bramy Floriańskiej.

- W »Pochodzie kopernikańskim« znajdzie się wszystko to czym życie od zawsze nas obdarza. Będzie to mobilne przedstawienie, rodzaj wielkiej parady, podczas której zderzymy dwie jakości estetyczne i mentalne. Pokażemy świat nauki, potrzebę dążenia do marzeń oraz codzienny świat zwykłego człowieka. Spektakl zobaczy nawet kilkanaście tysięcy osób, dlatego zależy mi, aby dzięki środkom teatralnym nakreślić i osadzić w epoce, w której żył postać polskiego geniusza - Mikołaja Kopernika - zachęca Jerzy Zoń, reżyser i dyrektor Teatru KTO

W widowisku weźmie udział około 150 wykonawców - aktorzy, tancerze, muzycy, szczudlarze oraz statyści; ze specjalnym udziałem Compagnie Tac O Tac - francuskich mistrzów akrobatyki na szczudłach. Zobaczymy w nim sceny rodzajowe i improwizacje w duchu Krakowa XIV i XV wieku, które zaprezentują artyści w strojach historycznych epoki Mikołaja Kopernika.

"Pochód kopernikański" przejdzie trasą od Bramy Floriańskiej, przez ulicę Floriańską, Rynek Główny, aż do Ratusza.

Wydarzenia jubileuszowe w Krakowie odbywają się równolegle z Europejskimi Dniami Dziedzictwa. Z tej okazji w Krakowie na placu Szczepańskim od 9 października pojawi się wystawa poświęcona drewnianym kościołom południowej Małopolski i drewnianym cerkwiom polskiego regionu Karpat.

Pamiątką obchodów rocznicy będzie dwujęzyczne wydawnictwo „Widzę Cię, Krakowie”, będące swoistym notatnikiem myśli o dziedzictwie Krakowa i jego przyszłości. Publikacja przygotowana we współpracy z Międzynarodowym Centrum Kultury będzie dostępna od środy, 6 września na Zamku Królewskim na Wawelu i w pałacu Krzysztofory jako dodatek do wejściówek na ekspozycje muzealne.

fot. Krakow.pl