„Był żywą legendą”. Szczątki Jana Sałapatka pochowane z honorami

5 maja w Jachówce (gm. Budzów, pow. suski) odbyły się uroczystości pogrzebowe żołnierza partyzantki niepodległościowej Jana Sałapatka „Orła”, który zginął w 1955 r. w zasadzce UB. Jego szczątki IPN odnalazł w 2021 r. na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

Żołnierz Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, dowódca oddziałów partyzanckich „Zemsta” i „Zorza”, został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski oraz mianowany podporucznikiem. Przed mszą świętą odznaczenie przekazał na ręce siostrzenicy bohatera, Elżbiety Głuc, szef Zespołu Działalności Bieżącej Sił Zbrojnych Biura Bezpieczeństwa Narodowego płk Konrad Kłos. Z kolei szef gabinetu politycznego ministra obrony narodowej Łukasz Kudlicki wręczył awans oficerski.

Działając na terenie powiatów wadowickiego i myślenickiego przeprowadził około stu akcji wymierzonych w funkcjonariuszy i współpracowników komunistycznej władzy. Zginął w styczniu 1955 r. śmiertelnie ranny w zasadzce zorganizowanej przez UB. Odnalezione na cmentarzu Rakowickim, podczas prac ekshumacyjnych w 2021 r., szczątki Jana Sałapatka ps. „Orzeł”, Żołnierza Wyklętego, pochowano dzisiaj uroczyście w Jachówce gm. Budzów. W uroczystościach udział wziął: wojewoda małopolski Łukasz Kmita, zastępca prezesa IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, szef gabinetu politycznego ministra obrony Łukasz Kudlicki.

Pogrzeb żołnierza podziemia niepodległościowego Jana Sałapatka ps. „Orzeł” miał charakter państwowy. Uroczystości współorganizowali: wojewoda małopolski Łukasz Kmita oraz Oddział IPN w Krakowie.

Uroczystości pogrzebowe rozpoczęły się od wręczenia odznaczenia za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski pośmiertnie odznaczony został Jan Sałapatek. Order nadawany jest za wybitne zasługi położone w służbie państwu i społeczeństwu, a zwłaszcza za osiągnięcia w działalności publicznej podejmowanej z pożytkiem dla kraju, za szczególne zasługi dla umacniania suwerenności i obronności kraju. Order z rąk szefa Zespołu Działalności Bieżącej Sił Zbrojnych w Departamencie Zwierzchnictwa nad Siłami Zbrojnymi Biura Bezpieczeństwa Narodowego płk. Konrada Kłosa odebrała rodzina. Postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Janowi Sałapatce nadano stopień podporucznika.

Msza święta pogrzebowa niezłomnego bohatera powojennej Polski została odprawiona w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Jachówce. Następnie odbyły się uroczystości z udziałem wojskowej asysty honorowej. Odegrano Hymn Państwowy Rzeczypospolitej Polskiej, a doczesne szczątki złożono w grobie. Wieńce i wiązanki zostały złożone od prezesa Rady Ministrów Mateusza Morawieckiego, wiceprezesa Rady Ministrów – ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka, prezesa IPN Karola Nawrockiego, senatora Andrzeja Pająka oraz wiceministra edukacji i nauki Włodzimierza Bernackiego. Wieniec złożył również wojewoda małopolski Łukasz Kmita.

W uroczystościach zorganizowanych przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie i wojewodę małopolskiego uczestniczyli m.in. zastępca prezesa IPN dr bab. Krzysztof Szwagrzyk, kierujący pionem poszukiwań i identyfikacji, a także dyrektor krakowskiego oddziału dr hab. Filip Musiał, senator Andrzej Pająk, wojewoda małopolski Łukasz Kmita i małopolska wicekurator oświaty Halina Cimer.

– Polska żegna dzisiaj swojego bohatera. (...) Człowieka, który już za życia stał się żywą legendą. Blisko 70 lat po jego śmierci, ojczyzna upomniała się o swojego żołnierza. Odnalazła jego szczątki gdzieś w odległej części cmentarza Rakowickiego w Krakowie. Wydobyła je, złożyła do trumny, pożegnała modlitwą, należnym słowem. Zaniesie go do grobu, którego nie miał. A gdy już na cmentarzu wybrzmią echa wojskowej salwy honorowej, to gdzieś w nieziemskich przestrzeniach, u Boga Najwyższego, Jan Sałapatek dołączy do coraz liczniejszego grona pięknej podziemnej polskiej armii nieśmiertelnych – tych, którzy przed laty prowadzili bohaterską walkę z systemem komunistycznym. Dołączy do tych, którzy za te walkę zapłacili cenę najwyższą, po których nie miał zostać żaden ślad. Dołączy do tych, którzy dzisiaj do nas po latach powracają. Spoczywaj w pokoju, Żołnierzu. Dobrze zasłużyłeś się Ojczyźnie – powiedział w swoim wystąpieniu zastępca prezesa IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk.

List do zebranych uczestników skierował prezes Rady Ministrów  Mateusz Morawiecki, który został odczytany przez wojewodę małopolskiego.

- Jan Sałapatek już za życia stał się legendą. Otaczały go respekt i miłość ludzi, dla których pozostał niekwestionowanym autorytetem. Był tym partyzantem, który do wspierającej go ludności odnosił się zawsze z wielkim szacunkiem. Nigdy nie sięgał po własność prywatną – pieniądze na swoją zdobywał z upaństwowionych zakładów. Przetrwał w lasach długo, do 1955 roku, dzięki zapobiegliwości, doświadczeniu i ostrożności. Przez lata udawało mu się wymykać agentom komunistycznej bezpieki - napisał premier Mateusz Morawiecki w liście.

- Pochowano go w anonimowej mogile na Cmentarzu Rakowickim. Kilka lat temu dzięki pracom Instytutu Pamięci Narodowej został zidentyfikowany i dzisiaj może wrzeszczcie wrócić do rodzinnej ziemi. Tej ziemi, którą ukochał, której służył i bronił. Tu Państwo, jego bliscy i współmieszkańcy, nigdy nie zapomnieli o tym wspaniałym, dzielnym żołnierzu, którego marzenia o wolnej Ojczyźnie spełniły się dopiero po dziesięcioleciach. My też nigdy nie zapomnimy o jednym z tych, którzy budowali naszą wolność - napisał w liście premier Mateusz Morawiecki.

• Zobacz: Zidentyfikowano czterech Wyklętych z Małopolski. Wśród nich „Beskidzkiego Janosika”

Następnie list skierowany do uczestników przez ministra obrony narodowej Mariusza Błaszczaka odczytał szef gabinetu politycznego ministra obrony Łukasz Kudlicki.

Uroczystości zakończyły się na pobliskim cmentarzu, gdzie odbyła się m.in. ceremonia złożenia okrywającej trumnę flagi państwowej, którą wręczono rodzinie Jana Sałapatka. Dr Szwagrzyk przekazał krewnym bohatera jego portrety oraz wojskową rogatywkę. Kompania Wojska Polskiego oddała salwę honorową. Asystę wojskową zapewnił 5. Batalion Dowodzenia z Krakowa, kapela „Skalni” zagrała tradycyjną góralską muzykę.

5 marca w ramach obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Bogdanówce odsłonięto pomnik Jana Sałapatka. W latach 1945-1955 mieszkańcy Bogdanówki, podobnie jak wielu innych okolicznych wsi, udzielali mu pomocy.

Inf. i fot. MUW i IPN o. Kraków opr. Marzena Gitler