Realizują marzenia o średniowieczu. IX Turniej Rycerski pod Wieżycą

6 i 7 lipca Bractwo Rycerskie „Poczet Bagiennych z Wieżycy”, odtwarzające wiek XIII, zaprasza na IX Turniej Rycerski pod Wieżycą. Odbędzie się on w niecodziennej scenerii - tuż obok repliki średniowiecznego grodu, który kiedyś istniał w Gorzycach. To budowla, wzniesiona z prywatnych środków Wojciecha i Andrzeliki Maniaków, we wsi Oleśnica obok Dąbrowy Tarnowskiej.

Każdy chyba słyszał o kontrowersyjnym zamku w Stobnicy. Mało kto jednak wie, że prawdziwe średniowieczne grodziszcza, które powstały na ziemiach polskich, wyglądały zupełnie inaczej. Jak? Można zobaczyć w małopolskiej Oleśnicy (w powiecie dąbrowskim, w gminie Olesno), gdzie średniowiecze jest dosłownie w zasięgu ręki.

Replika średniowiecznego grodu

Budowla to wieżyca, zbudowana na wzór najmniejszego zamku w Polsce, który jest siedzibą Bractwa Rycerskiego „Poczet Bagiennych z Wieżycy”. Założycielem stowarzyszenia jest Wojciech Maniak, znany tarnowski pasjonat historii, były prezes Stowarzyszenia Zamek Tarnowski, który wraz z żoną Andrzeliką postanowił zamiast domu, zbudować prawdziwe grodzisko. Średniowiecze zawładnęło ich życiem ponad 16 lat temu. Gdy otrzymali od krewnego kilka działek w Oleśnicy, właśnie tam postanowili zrealizować swoje marzenia. W tym celu musieli ponieść wiele wyrzeczeń i zainwestowali w budowlę całe oszczędności życia.  

Inspiracją do nowego, szalonego przedsięwzięcia były badania archeologiczne w miejscowości Gorzyce (w gminie Żabno, na Powiślu Dąbrowskim), gdzie w XIII wieku swoją siedzibę mieli Gryfici (Świebodzice) - dominujący w Małopolsce ród rycerski, a potem Ligęzowie. Wojciech Maniak razem z innym tarnowskim pasjonatem historii, swoim przyjacielem, doktorem Krzysztofem Moskalem (obecnie wiceprezesem Stowarzyszenia „Zamek tarnowski”), specjalistą od warownych budowli, wpadli na pomysł rekonstrukcji grodziska, jednak nie w oryginalnej lokalizacji, ponieważ prowadzono tam wykopaliska. Wzór zaczerpnęli z innego grodu Ligięzów,  w Chrostowej koło Wiśnicza, gdzie archeolodzy odkryli fundamenty najmniejszego zamku w Polsce. Na tej podstawie, przy współpracy Muzeum Okręgowego w Tarnowie i Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce, które pomogły w dotarciu do źródeł historycznych, wykonali projekt budowli. Podczas poszukiwań dr Moskal trafił nawet na rycinę przedstawiającą mapę datowaną na 1687 r., na której widać zamek Nieczujów Gręboszowskich, zbudowany w postaci wieży (nazywanej przez ówczesnych zamkiem), co utwierdziło ich w przekonaniu, że takie właśnie grodziszcza powstawały także na terenie powiatu dąbrowskiego.

Budowlę wzniesiono z wielką pieczołowitością o wierność średniowiecznym pierwowzorom, z zachowaniem historycznych technik konstrukcyjnych i materiałów. Wykute w kamieniu schody, robione na zamówienie kafle – repliki XII-wiecznych, 200-lenia rozbiórkowa cegła i gliniane dachówki – żadnej tandety. Budowę sfinansował Wojciech Maniak, stając się „grododzierżcą”. Zaczął od postawienia 17-metrowej wieżycy, która jest tak zaprojektowana, że można w niej mieszkać przez cały rok. Potem za środki przeznaczone na dalszą budowę, wykupił okoliczne grunty, żeby móc organizować tu większe imprezy dla pasjonatów średniowiecza i rekonstruktorów. Przy Wieżycy Wojciech Maniak i jego żona Andrzelika, założyli Bractwo Rycerskie Poczet Bagiennych z Wieżycy, które obecnie zrzesza kilkunastu pasjonatów średniowiecza z Oleśnicy, Szarwarku, Dąbrowy, Bochni i Tarnowa. Już w 2008 roku, gdy dopiero usypywano sztuczne wzgórze, na którym miała stanąć Wieżyca, odbyła się tu pierwsza impreza rekonstrukcyjna, zorganizowana wspólnie z  Tarnowskim Bractwem Rycerskim „Gladii Amici”.

Przybliżą zapomnianą historię

W bieżącym roku przypadają dwie rocznice związane z najstarszymi dokumentami dotyczącymi Powiśla Dąbrowskiego. Mija 780 lat od spisania umowy podziału barci leśnych pomiędzy księciem Bolesławem V Wstydliwym a niejakim Świętopełkiem (1244 r.), oraz 750 lat od obdarowania kasztelana wiślickiego Świętosława herbu Gryf okolicznymi ziemiami okolicznymi przez księcia Bolesława (1274 r. ).  Na dębińskim wzgórzu, które otrzymał, kasztelan wzniósł pierwszą drewnianą fortalicje, w miejscu dzisiejszego późnogotyckiego zamku. W obu dokumentach wymieniane są do dziś istniejące miejscowości Powiśla Dąbrowskiego: Żelichów i Lubiczko (w gminie Gręboszów w powiecie dąbrowskim) oraz Gorzyce, Sieradza i Kłyż (w gminie Żabno, w części Powiśla Dąbrowskiego, leżącej już na terenie powiatu tarnowskiego).

Szczególną rolę w dziejach regionu odegrały Gorzyce, których kolejni właściciele tego średniowiecznego grodu prowadzili zaawansowaną akcje osadniczą na Powiślu Dąbrowskim, doprowadzając do powstania kolejnych osad i grodów w tym Dąbrowy Tarnowskiej - dziś największego miasta powiatu.

Z kolei 670 lat temu (w 1354 r.)  król Kazimierz Wielki nadał Janowi Pakosławicowi herbu Półkozic – właścicielowi Dąbrowy, rozległe ziemie aż po Rzeszów, zaś jego potomkowie sam Rzeszów rozbudowywali.

Lokalne Bractwo Rycerskie „Poczet Bagiennych z Wieżycy”, odtwarzające wiek XIII., z prywatnych środków i własną pracą stworzyło nawet na granicy Dąbrowy Tarnowskiej i wsi Oleśnica replikę Gorzyckiego grodu, który tak zapisał się w historii. Aby propagować i pogłębiać wiedzę o tamtych czasach regularnie organizuje turnieje rycerskie, spotkania i warsztaty.

W dniach 6 i 7 lipca odbędzie się IX Turniej Rycerski pod Wieżycą. Oprócz licznych pokazów konkurencji bojowych i sprawnościowych dla rekonstruktorów historycznych wieku XIII. odbędą się warsztaty walki mieczem i strzelania z łuku oraz warsztaty kaligrafii. Nie zbraknie zespołu muzycznego grającego muzykę średniowieczną na replikach instrumentów z epoki. Pierwszy dzień turnieju zakończy inscenizacja zdobywania grodu w wykonaniu rekonstruktorów historycznych -  rycerzy, łuczników i oszczepników w rolach obrońców i najeźdźców. W drugim dniu, w plenerowym turnieju obejmującym las i moczary wokół grodu, zmierzy się kilkudziesięciu łuczników. Jeśli dopisze pogoda odbędzie się też przemarsz grupy biczowników do kaplicy w Oleśnicy.

Impreza będzie ogólnodostępna, a dla trzech grup projektowych dodatkowo będzie zapewniony przez lokalne samorządy bezpłatny transport na pierwszy dzień turnieju (w sobotę 6 lipca, sobota). Partnerem wydarzenia jest Województwa Małopolskie.

Średniowiecze dla każdego

Oleśnickich rycerzy można spotkać na innych turniejach rycerskich w Polsce i za granicą. Wczesną wiosną pasjonaci średniowiecza organizują przemarsze z Oleśnicy do Żelichowa i Gręboszowa, pokonując w historycznych strojach trasę na przełaj, przez pola i przeprawiając się przez strumienie. Zapraszają pod Wieżycę na kulinarne spotkania pod hasłem "Kwietniowe Kurczaki" i na "Warsztaty bólu pod Wieżycą", w czasie których uczestnicy odtwarzają procesy i tortury "heretyków", świetnie się przy tym bawiąc. Wojciech Maniak - grododzierżca wciela się na nich w rolę średniowiecznego inkwizytora.

W lipcowe weekendy bractwo uczestniczy w cyklu imprez "Średniowiecze Da Się Lubić" pod krakowskim Barbakanem, którego kolejna edycja odbędzie się w lipcu i sierpniu. Po wakacjach, w ramach drugiego etapu projektu "Śladami Kasztelana Wiślickiego Herbu Gryf", Bractwo "Bagiennych" odbędą się wycieczki edukacyjne dla młodzieży szkolnej z Powiśla Dąbrowskiego. Pod opieka "Bagiennych" odwiedzą Wiślicę, siedzibę kasztelana wiślickiego Świętosława herbu Gryf, gdzie zwiedzą Bazylikę Narodzenia Najświętszej Marii Panny i świeżo zmodernizowane Muzeum Archeologiczne. Poznają budowle i przedmioty z czasów kasztelana oraz wezmą udział w warsztatach „Mały archeolog”.

foto: PBzW i Marcin Zając