Od Legionów Piłsudskiego, przez Powstanie Warszawskie i „Proces Szesnastu”, po działalność w Komitecie Obrony Robotników i Solidarności – życie dr. Antoniego Pajdaka to świadectwo nieustannej walki o niepodległość Polski i prawa człowieka.
Antoni Pajdak przyszedł na świat 7 grudnia 1894 roku w Biskupicach pod Wieliczką. Od najmłodszych lat związany był z ruchem niepodległościowym – działał w Związku Walki Czynnej i Związku Strzeleckim. Wybuch I wojny światowej zastał go w Krakowie, skąd ruszył do Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. Walczył m.in. pod Krzywopłotami i Łowczówkiem, gdzie został ranny.
Po wojnie ukończył studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. W okresie międzywojennym pełnił funkcje administracyjne – był burmistrzem Radomska, a w 1939 roku wiceprezydentem Krakowa. Prowadził także kancelarię adwokacką przy ul. Grodzkiej.
Konspiracja i Powstanie Warszawskie
Po klęsce wrześniowej Pajdak wrócił do rodzinnych Biskupic i włączył się w działalność podziemną PPS-WRN. Był komendantem Milicji Robotniczej, współpracował z „Żegotą” oraz angażował się w pomoc więźniom KL Auschwitz.
W 1943 roku został zastępcą Delegata Rządu RP na Kraj, a w czasie Powstania Warszawskiego działał jako minister w Krajowej Radzie Ministrów. Za zasługi został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Ofiara „Procesu Szesnastu” i zesłania
W marcu 1945 roku został podstępnie aresztowany przez NKWD wraz z przywódcami Polskiego Państwa Podziemnego. Trafił do moskiewskiej Łubianki, a następnie został skazany na więzienie i zesłanie na Syberię.
Jego rodzina również doświadczyła represji – żona Janina zmarła w tajemniczych okolicznościach po aresztowaniu w Krakowie, a córka Wiesława spędziła kilka lat w więzieniach PRL. Sam Pajdak do kraju wrócił dopiero w 1955 roku, po dziesięciu latach uwięzienia i katorżniczej pracy na Syberii.
Od KOR do Solidarności
Pomimo podeszłego wieku Antoni Pajdak nie zaprzestał działalności opozycyjnej. W latach 70. podpisał protesty przeciw zmianom w konstytucji PRL, współtworzył Komitet Obrony Robotników, a później Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Był obserwatorem procesów radomskich, a w latach 80. wspierał Solidarność.
W 1981 roku został brutalnie pobity przez „nieznanych sprawców”, ale mimo tego do końca życia angażował się w działalność opozycyjną. Zmarł 20 marca 1988 roku, u progu upadku komunizmu.
Pamięć i dziedzictwo
Antoni Pajdak został odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości (1932) oraz Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie w 2006 roku). Spoczywa na warszawskich Powązkach.
Dalsza część artykułu pod galerią zdjęć
W Biskupicach i Wieliczce pamięć o nim jest wciąż żywa – przed szkołą w Biskupicach stoi jego popiersie, a w miejscowej bibliotece nadano mu imię. W 2006 roku w Wieliczce odsłonięto tablicę upamiętniającą Szesnastu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
