Morfologia krwi to jedno z najczęściej wykonywanych badań. Pozwala nie tylko ocenić ogólny stan zdrowia, ale również wykryć pierwsze sygnały świadczące o potencjalnych nieprawidłowościach w funkcjonowaniu organizmu. Morfologia może być zlecana zarówno profilaktycznie, jak i w sytuacjach, w których pacjent prezentuje określone objawy kliniczne – w tym, między innymi, osłabienie, częste infekcje, bladość skóry, nieprawidłowe krwawienia czy nagłą utratę masy ciała. W jaki sposób przebiega badanie i jak się do niego przygotować? Jakie parametry uwzględnia morfologia krwi i jakie są wskazania do jej wykonania?
Co to morfologia krwi? Czym jest morfologia krwi pełna oraz morfologia krwi obwodowej?
Morfologia krwi to badanie laboratoryjne, którego celem jest ocena ilościowa oraz jakościowa elementów morfotycznych krwi. Obejmuje analizę czerwonych krwinek (erytrocytów), białych krwinek (leukocytów) oraz płytek krwi (trombocytów). Wyniki te dostarczają istotnych informacji – w tym o wydolności układu krwiotwórczego, odporności oraz procesach odpowiedzialnych za krzepnięcie. Morfologia krwi obwodowej (bo tak właśnie brzmi kompletna nazwa badania) może być podstawowa lub pełna. I tak:
- podstawowa morfologia krwi obejmuje badanie krwinek białych i czerwonych, płytek krwi, a także hemoglobiny i hematokrytu;
- pełna morfologia krwi (określana także jako morfologia krwi pełnej) uwzględnia również parametry płytek krwi, krwinek czerwonych (w tym zawartość hemoglobiny w erytrocytach), a także krwinek białych (w tym liczbę limfocytów, granulocytów, monocytów, neutrofili, bazofili i innych).
Badanie morfologii krwi można wykonać w wielu placówkach – między innymi w ALAB laboratoria.
Badanie morfologii krwi – jakie są wskazania do jego wykonania i co pozwala wykryć?
Morfologię krwi wykonuje się zarówno profilaktycznie, jak i w przypadku wystąpienia określonych objawów o niepokojącym charakterze. Najczęstsze wskazania obejmują:
- regularne badania kontrolne – co do zasady, zaleca się ich wykonywanie raz w roku u osób dorosłych (częściej zazwyczaj u osób starszych oraz pacjentów przewlekle chorych);
- objawy sugerujące niedokrwistość – w tym między innymi przewlekłe zmęczenie, „mgła mózgowa”, uczucie osłabienia, bladość błon śluzowych i powłok skórnych, kołatanie serca, zawroty głowy;
- częste lub nawracające infekcje oraz stany zapalne – mogą wskazywać na zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego, rozwijającą się chorobę przewlekłą lub na inne nieprawidłowości;
- gorączkę o niejasnym pochodzeniu – szczególnie, jeśli trwa długo i/lub nawraca falami;
- objawy krwawień lub zaburzeń krzepnięcia – często pojawiające się siniaki, krwawienia z nosa, z dziąseł czy z odbytu, obfite miesiączki, trudne i powolne gojenie się ran;
- monitorowanie przebiegu i rezultatów terapii – na przykład leczenia onkologicznego, czy przyjmowania innych leków (w tym cytostatyków, sterydów, leków przeciwkrzepliwych);
- monitorowanie przebiegu chorób przewlekłych – takich jak cukrzyca, choroby nerek, tarczycy czy wątroby – które mogą wpływać na parametry krwi.
Warto podkreślić, że morfologia krwi nie służy do samodzielnego diagnozowania chorób. Jest to narzędzie pomocnicze, które dostarcza informacji niezbędnych w procesie diagnostycznym, ale wyniki zawsze muszą być interpretowane przez lekarza w kontekście objawów klinicznych, innych wyników badań oraz historii choroby pacjenta. Pojedyncza nieprawidłowość nie oznacza jeszcze choroby – bywa efektem stresu, odwodnienia, a nawet niewielkich błędów laboratoryjnych.
Morfologia krwi – przebieg badania i przygotowanie do jego wykonania
Morfologia krwi jest badaniem szybkim, prostym i bezpiecznym. Samo pobranie materiału do badania trwa zwykle kilka minut. Po zajęciu przez pacjenta wyznaczonego miejsca (najczęściej w pozycji siedzącej), miejsce wkłucia zostaje zdezynfekowane. Następnie pielęgniarka zakłada na ramię osoby, od której pobiera się krew, opaskę uciskową, a później przechodzi do wkłucia (zwykle w żyłę łokciową) oraz właściwego pobrania krwi. Po całym zabiegu zabezpiecza się miejsce wkłucia opatrunkiem, który powinien być uciskany przez kilka minut (zapobiega to powstawaniu wybroczyn). Zazwyczaj wyniki morfologii krwi dostępne są już tego samego lub następnego dnia roboczego.
Co do zasady zaleca się, by morfologię wykonywać na czczo. Dzień wcześniej warto unikać intensywnego wysiłku fizycznego, spożywania alkoholu oraz ciężkostrawnych potraw. Nie należy wykonywać badania bezpośrednio po infekcji, jeśli nie jest ono kontrolne – wyniki mogą być bowiem zaburzone. Jeśli pacjent przyjmuje leki mogące wpływać na wyniki badań (na przykład leki przeciwkrzepliwe), powinien poinformować o tym personel.
Źródła:
1. Lek. P. Herman, Morfologia krwi – przygotowanie, wyniki, wskazania [w:] Medycyna Praktyczna – Dla Pacjentów, 14.04.2014
2. Lek. A. Strukow, Morfologia krwi – co oznaczają wyniki i jak je odczytać? [w:] Centrum Wiedzy ALAB, alab.pl, dostęp: 12.11.2025
3. Mgr A. Janowicz, Podstawowe badania krwi – jak często wykonywać? [w:] Centrum Wiedzy ALAB, alab.pl, dostęp: 12.11.2015
4. M. Wołowiec, Zmiany parametrów morfologii krwi w zależności od wieku dziecka [w:] Pediatria po Dyplomie 01/2014
5. A. Frynas-Markwat, M. Papież, Rozmaz mikroskopowy krwi obwodowej jako narzędzie niezbędne w pracy lekarza podstawowej opieki zdrowotnej [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 17, nr 5 (2023)
6. M. Pawłowski, Badania laboratoryjne w POZ – opinie lekarzy i pacjentów [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2020, tom 14, nr 4
7. T. Sikorski, E. Marcinowska-Suchowierska, Interpretacja wyników badań hematologicznych w praktyce lekarza rodzinnego [w:] Borgis – Postępy Nauk Medycznych 4/2007
