„Przybycie Słowian do kraju nad Wisłą”, czyli Rękawka’23 [PROGRAM]

Miejsce: najstarsza w Krakowie budowla wzniesiona ludzką ręką. Termin: pierwszy wtorek po Wielkanocy. Już 11 kwietnia 2023 r. zapraszamy na kolejną edycję Tradycyjnego Święta Rękawki na Kopcu Krakusa. Motywem przewodnim tegorocznych obchodów będzie „Przybycie Słowian do kraju nad Wisłą”. Uczestnicy będą więc mogli nie tylko zobaczyć rekonstrukcje wczesnośredniowiecznych zwyczajów Słowian, związanych z wiosennym świętem zmarłych,  obejrzeć z  bliska starcie dwóch wielkich armii, czy zajrzeć do słowiańskiej osady, ale również dowiedzieć się jak wyglądało „spotkanie starego z nowym”, odwiedzić uroczysko, w którym pokonane bóstwa będą zwodzić przybyłych, a także spotkać słowiańskie stwory namawiające do osiedlenia się w nowej osadzie. Wstęp na wydarzenie jest wolny.

– Święto Rękawki jest wyjątkowe z wielu względów – m.in. z uwagi na wielowiekowe tradycje, do których nawiązuje oraz unikatowe miejsce, w którym się odbywa. Warto jednak podkreślić, że jest to również jedno z nielicznych tego typu wydarzeń, w którym bierze udział tak duża liczba grup rekonstrukcyjnych z całego kraju – od Małopolski i Śląska przez Wielkopolskę, aż po Pomorze. Wszystko to sprawia, że we wtorek po Wielkanocy, pod Kopcem Krakusa można odbyć prawdziwą podróż w czasie i stanąć oko w oko z żywą historią. Nie inaczej będzie i tym razem. Dlatego serdecznie zapraszam krakowian i  gości w każdym wieku: spotkajmy się 11 kwietnia u stóp Kopca Krakusa – mówi Anna Grabowska, Dyrektor Centrum Kultury Podgórza.

– W tym roku sięgniemy do najwcześniejszej historii Słowian i jednocześnie plemienia Wiślan, a więc do momentu ich przybycia na tereny dzisiejszej Małopolski. Oczywiście przedstawimy te dzieje w sposób symboliczny, a wszystko odbywać się będzie na dwóch płaszczyznach – ludzkiej i boskiej – które od czasu do czasu będą się przenikać. Powstanie zatem pierwotna palisada, która będzie skromniejszą przeciwwagą dla bogatej osady z X wieku, a armia Wiślan będzie musiała siłą wyrwać krakowską krainę jej starszym mieszkańcom. Zaś słowiańscy bogowie, podobnie jak ich ludzcy poplecznicy, stoczą bój ze swoimi poprzednikami, o przychylność których do tej porty zabiegali mieszkańcy tych ziem – dodaje Norbert Tkacz, członek Drużyny Wojów Wiślańskich KRAK.

Wspólna uczta i ognie na Kopcu

Szacuje się, że przedchrześcijańska tradycja odprawiania wiosennych obrzędów ku czci zmarłych – do których nawiązuje Święto Rękawki – sięga wczesnego średniowiecza (ok. VIII w.). Najtrwalszym śladem po tym słowiańskim święcie było urządzanie na Kopcu styp pogrzebowych za zmarłych, którym poświęcano chleb, jabłka a przede wszystkim jaja, które – jak wierzono – miały moc zjednywania dobra, obrony przed złem, a jako ziarno życia zasilały duszę zmarłego. To właśnie stąd pochodzi zwyczaj zrzucania pożywienia ze stoków Kopca wprost w ręce okolicznej biedoty, który zachował się do XIX w. Charakterystycznym elementem przedchrześcijańskich zaduszek było również palenie oczyszczających ogni oraz sadzenie świętych gaików, które miały zapewnić spokój duszom zmarłych. Z czasem charakter wydarzenia się zmieniał – odchodzono od kultywowania zwyczajów zapoczątkowanych przez przodków. W połowie XX w. Rękawka kojarzona już była jedynie z festynem i  jarmarczną atrakcją. W 2001 r. – z inicjatywy Centrum Kultury Podgórza i drużyny Wojów Wiślańskich KRAK – udało się powrócić do historycznych korzeni święta i przygotować rekonstrukcję wydarzeń sprzed wieków. Od tamtej pory, co roku – we wtorek po Wielkanocy – pod Kopcem Krakusa można przenieść się w  czasie i zobaczyć jak wyglądało życie we wczesnośredniowiecznych osadach, potyczki zbrojne wojów oraz tradycyjne obrzędy odprawiane ku czci zmarłych. Tegoroczna edycja wydarzenia odbędzie się 11.04.2023, w godz. 11.30-18.00, pod hasłem „Przybycie Słowian do kraju nad Wisłą”.

Walka nowego ze starym

Jak co roku, Święto Rękawki rozpocznie obrzęd rozpalenia ognia (godz. 12.00), a tuż po nim odbędzie się zwyczajowy bieg wojów (w pełnym uzbrojeniu) wokół Kopca (godz. 12.30). Po zakończeniu biegu wszystkie drużyny biorące udział w wydarzeniu (około 30) zaprezentują się publiczności. Będą wśród nich grupy rekonstrukcyjne z całej Polski, od Tatr po Bałtyk – m.in. z: Katowic, Krakowa, Tarnowa, Łodzi, Wrocławia, Zakopanego czy pomorskich miejscowości. Nie zabraknie także tradycyjnej wróżby pomyślności dla grodu Krakowa, w której kluczową rolę odegra wielkich rozmiarów kołacz (godz.  15.00).

W programie Tradycyjnego Święta Rękawki 2023 znalazły się również ciekawe inscenizacje, nawiązujące do motywu przewodniego tegorocznej edycji wydarzenia. Na szczycie Kopca i jego zboczach rozegra się „Walka starych bogów z nowymi” (godz. 14.00) – bóstwa słowiańskie zatriumfują, a pokonani strażnicy dawnego porządku odejdą do cienistej doliny. Będzie też można poznać krakowską wersję „Podania o Lechu, Czechu i Rusie”, opowiadającego o początkach Państwa polskiego (godz. 16.30). Zaprezentowana zostanie również rekonstrukcja tryzny, czyli wczesnosłowiańskiego pochówku (godz. 17.30).

Punktem kulminacyjnym (godz. 15.30) będzie bitwa wojów – nowoprzybyli Wiślanie zmierzą się z  wojownikami broniącymi swego terytorium. Dwie potężne armie staną naprzeciw siebie u stóp Kopca Krakusa, skrzyżują miecze, topory, tarcze i nie szczędząc sił powalczą o zwycięstwo. Wiślan będą wspierać słowiańscy bogowie – m.in. Światowid (bóg urodzaju i wojny, naczelny bóg Słowian połabskich), Swaróg (bóg ognia i kowalstwa), Weles (bóg podziemi, patron kupców i rzemiosła), czy Jaryło (słowiańskie bóstwo płodności i wiosny). Ich przychylność może mieć decydujący wpływ na wynik zbrojnej potyczki.

Przez cały czas trwania Święta Rękawki będzie też można zaglądać do uroczyska, w którym pokonane i  sprowadzone do roli demonów bóstwa będą zwodzić przybyłych, a także spotkać słowiańskie stwory namawiające do osiedlenia się w nowej osadzie – m.in. ubożęta (zamieszkujące domowe zapiecki opiekuńcze duchy) i chmurniki (inaczej obłoczniki lub płanetniki, istoty uosabiające zjawiska atmosferyczne, odpowiedzialne za przemieszczanie się chmur, zsyłające burzę i grad). Chętni będą również mogli przyjrzeć się z bliska budowie palisady, mającej osłaniać nowe siedlisko Słowian.

Podczas wydarzenia zadbamy także o muzyczne akcenty z epoki. W programie Święta Rękawki znalazł się 30-minutowy koncert zespołu folkowego Daj Ognia (godz. 17.00). Jego muzyka łączy dźwięki archaicznych lir smyczkowych, białego śpiewu, dud, bębnów i kości, które splatają się w niezwykłe brzmienie – pełne melancholii, a jednocześnie porywające do tańca. Zespół zapewni też oprawę muzyczną dla najważniejszych elementów programu Święta Rękawki – w tym wielkiej bitwy wojów, biegu wojów wokół Kopca czy inscenizacji.

Skarpetki godne woja i rodzinna gra z motywami z Rękawki

Nie lada gratką i dla stałych bywalców i dla nowych uczestników Święta Rękawki będzie unikatowa linia stylizowanych gadżetów pamiątkowych z Tradycyjnego Święta Rękawki, wyprodukowana na zlecenie Centrum Kultury Podgórza. Wśród nich znajdą się skarpetki z oryginalnym „rękawkowym” wzorem, którego nie powstydziłby się najdzielniejszy z wczesnośredniowiecznych wojów, stylowy kubek jak ze słowiańskiej osady i zestaw korkowych podkładek, a także poręczny worko-plecak, który pozwoli nosić wszystko co niezbędne ze sobą. Będzie też coś specjalnego dla kolekcjonerów ozdobnych magnesów oraz coś naprawdę wyjątkowego dla miłośników gier rodzinnych – inspirowana Świętem Rękawki i  mitologią słowiańską gra w pary „Z tarczą czy na tarczy?”. Dla najmłodszych przygotowaliśmy również pięknie ilustrowaną bajkę „O Rękawce, czyli ognie na Kopcu”. Wszystkie gadżety do nabycia wyłącznie w  punkcie sprzedażowym Centrum Kultury Podgórza przy wejściu na teren imprezy.

Tradycyjne Święto Rękawki na Kopcu Krakusa

Przybycie Słowian do kraju nad Wisłą

11.04.2023 | PROGRAM

• godz. 11.30 - Wejście wojów na Kopiec Krakusa
• godz. 12.00 - Obrzęd rozpalenia ognia na Kopcu Krakusa
• godz. 12.30 - Bieg wojów w pełnym uzbrojeniu dookoła Kopca
• godz. 13.00 - Przedstawienie przybyłych drużyn
• godz. 14.00 - Inscenizacja „Walka starych bogów z nowymi”
• godz. 15.00 - Wróżba pomyślności dla grodu Krakowa
• godz. 15.30 - Bitwa wojów: nowoprzybyli Wiślanie kontra osadnicy, czyli pojedynek starego porządku z nowym (z udziałem słowiańskich bogów)
• godz. 16.30 - Inscenizacja „Podanie o Lechu, Czechu i Rusie – wersja krakowska”
• godz. 17.00 - Koncert zespołu Daj Ognia – muzyka średniowieczna
• godz. 17.30 - Inscenizacja „Tryzna – pochówek wczesnosłowiański”

Ponadto:

• Osada słowiańska (obóz historyczny)
• Jarmark sztuki, rękodzieła i potraw tradycyjnych
• Budowanie palisady
• Słowiańskie stwory namawiające do osiedlenia się w nowej osadzie
• Uroczysko, gdzie pokonane bóstwa będą zwodzić przybyłych
• Świątynia przedchrześcijańska (Gontyna)
• Strefa zabaw dla dzieci „Czędowe igry” (godz. 12.00-17.00)
• Stoisko sprzedażowe z oficjalnymi gadżetami z Rękawki
• Stoisko Centrum Kultury Podgórza
• Stoisko Rady Dzielnicy XIII Podgórze
• Stoisko Stowarzyszenia Podgórze.pl
• Stoisko tematyczne Muzeum Archeologicznego w Krakowie
• mikro-wystawa „Co nad Wisłę przynieśli Słowianie?“
• ciekawostki związane z badaniami archeologicznymi prowadzonymi na Kopcu Krakusa
• aktywności dla dzieci: krzyżówki, quizy, edukacyjne kolorowanki, konkursy z nagrodami

Atrakcje przygotowane przez Muzeum Krakowa – Muzeum Podgórza:

• godz. 12.00 | Oprowadzanie po wystawie „Wystawa pod kopcem Kraka“ w Muzeum Podgórza (ul.  B.  Limanowskiego 51) –  oprowadza Anna Warzecha i Jakub Jastrzębski, zwiedzanie
  w cenie biletu na wystawę (1 zł)
• godz. 14.00 | Spacer „Dwie Rękawki“ (zbiórka przy stoisku Muzeum Krakowa – Muzeum Podgórza na Święcie Rękawki Pod Kopcem Krakusa), prowadzenie: Melania Tutak (Muzeum Podgórza)
• godz. 15.00 | Prezentacja „Rękawka na dawnej fotografii“ (Sala konferencyjna Muzeum Podgórza, ul.  B.   Limanowskiego 51), prowadzenie: dr Robert Gaweł – udział w cenie biletu na wystawę
  (1 zł)

fot. Piotr Malec, archiwum CKP