26 i 27 lutego odbyły się obchody 179. rocznicy Powstania Krakowskiego. Delegacja władz i mieszkańców świętowała je w Wieliczce, Gdowie i przy grobie Edwarda Dembowskiego, na starym cmentarzu podgórskim w Krakowie.
Obchody w Wieliczce odbyły się przed tablicą ku pamięci Edwarda Dembowskiego, znajdującej się na ścianie frontowej Pałacu Przychodzkich, przy Rynku Górnym 2, gdzie mieści się siedziba Starostwa Powiatowego. Tablicę umieszczono tu w 1985 r. Jest na niej napis: „EDWARDOWI DEMBOWSKIEMU I PATRIOTOM WIELICKIM, KTÓRZY W DNIU 24 LUTEGO 1846 R. OBWIEŚCILI LUDOWI ZGROMADZONEMU NA RYNKU NIEPODEGŁOŚĆ I RÓWNOŚĆ SPOŁECZNĄ SPOŁECZEŃSTWO MIASTA WIELICZKI, WIELICZKA 24 LUTEGO 1985 R.” Zebranych przed tablicą przywitała Angelika Waszkiewicz, kierownik referatu promocji i współpracy z zagranicą Starostwa Powiatowego w Wieliczce, która uroczystość organizowała i prowadziła. Przed tablicą stała delegacja Powiatowego Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego ze sztandarem Zespołu Szkół Zawodowych im. E. Dembowskiego w Wieliczce (imię nadano w 1982 r.).
Dariusz Tańcula, nauczyciel historii z PCKZiU w Wieliczce przedstawił historię Powstania Krakowskiego w 1846 r. Uczniowie: Wiktoria Grodowska z kl. 3 T i Patryk Kucharski z kl. 2 T recytowali wiersz Władysława Anczyca pt. „Emisariusz” o Edwardzie Dembowskim. Wiersz przedstawiła uczennica Maria Płatek z kl. 3T.
Powstanie Krakowskie wybuchło z 20 na 21 lutego 1846 r. w Rzeczypospolitej Krakowskiej. Z 22 na 23 lutego w Krakowie ujawnił się Rząd Narodowy, który ogłosił „Manifest do Narodu Polskiego”, wzywający cały naród do powstania w celu wywalczenia niepodległej Polski. Austriacy, nie chcąc dopuścić do wybuchu powstania narodowego w Galicji, wezwali chłopów do stawiania oporu powstańcom. W następstwie tego chłopi przystąpili do rozbrajania powstańców i ataku na dwory (rabacja).
Na wieść o wybuchu powstania załoga austriacka wycofała się z Wieliczki. Na czele górników i mieszczan stanął Dyzma Chromy. Przybyły do Wieliczki Edward Dembowski, 24 lutego odczytał zebranym „Manifest...”, zachęcając mieszkańców do powstania. Miasto znalazło się w rękach powstańców, którzy 26 lutego starli się z wojskiem austriackim pod Gdowem, ponosząc klęskę. W tej walce zginęło 154 ochotników, a wśród nich wieliczanie. Wszyscy spoczywają w zbiorowej mogile na cmentarzu w Gdowie.
Powstanie po 9 dniach zakończyło się klęskę, a jego konsekwencją była likwidacja autonomii Wolnego Miasta Krakowa i wcielenie 16 listopada 1846 r. go do Austrii.
Zebrani zaśpiewali hymn narodowy „Jeszcze Polska nie zginęła” i minutą ciszy uczcili pamięć uczestników Powstania Krakowskiego. Następnie przed tablicą delegacje składały kwiaty: w imieniu Powiatu Wielickiego: starosta Roman Ptak, wicestarosta Ewa Ptasznik i radni: Edyta Trojańska-Urbaniak, Piotr Nowak, Karol Szybiński, delegacja Kopalni Soli „Wieliczka” na czele z przewodniczącym MK NSZZ „Solidarność” Adamem Gawlikiem, Gminy Wieliczka: Aneta Tracz, dyrektor Wydziału Promocji, Rozwoju i Komunikacji Społecznej UMIG Wieliczka i Kazimierz Hankus, komendant Straży Miejskiej, Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka: Agnieszka Prytek i Jakub Strynowicz, PCKZiU, Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”(KPW): prezes Jadwiga Duda, skarbnik Anna Kisiel, członek Zarządu Elżbieta Kawecka-Cebula.
W uroczystości uczestniczyła klasa 2T z PCKZiU oraz liczna delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki” w składzie: Marta Borowiec, Stanisława Cygankiewicz, Jadwiga Duda, Halina i Marian Dylągowie, Elżbieta Kawecka-Cebula, Anna Kisiel, Ewa Lelek, Antoni Obrzud, Zofia Prochwicz, Marian Sipióra, Anna i Tadeusz Woźniakowie, Zbigniew Zając, Małgorzata Złomek.
Na schodach prowadzących do Starostwa wykonano wspólne zdjęcie uczestników uroczystości. Fotografowali: Sylwia Podsiadło ze Starostwa, Rafał Stachurski z KSW, Przemysław Sadowski z Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka, Jadwiga Duda z KPW. W PCKZiU w Wieliczce był zorganizowany apel ku pamięci Edwarda Dembowskiego, patrona szkoły.
Następnie na zaproszenie wójta Gminy Gdów Zbigniewa Wojasa, delegacje udały się do Gdowa na obchody 179. rocznicy bitwy, która rozegrała się pod Gdowem 26 lutego 1846 r. Busem sfinansowanym przez Starostę do Gdowa udała się delegacja KPW.
W Gdowie uroczystości odbyły się na cmentarzu parafialnym przed kopcem - mogiłą, w której spoczywa 154 powstańców poległych w bitwie pod Gdowem. W 1906 r. na kopcu ustawiono pomnik dłuta Wojciech Samek z Bochni, a w 2020 r. władze Gminy Gdów go odrestaurowały. Na cokole pomnika stoi kamienny krzyż z napisem: „Boże Zbaw Polskę”. Pod krzyżem jest rzeźba młodej, zranionej kobiety. U jej stóp na mieczu i wieńcu dębowym spoczywa orzeł. Kobieta symbolizuje Matkę Polskę, która jak biblijna Rachel opłakuje swych synów poległych za Ojczyznę. Na ścianach postumentu pomnika, na cokole z trzech stron znajdują się granitowe tablice z napisami: „Rachel płacząca synów swoich i nie chciała się dać pocieszyć, iż ich nie masz. Poległym za Ojczyznę pod Gdowem 1846 -1906 r. R.J.P. SP MICHAŁ ROTTERMUND z PRZYBRODZA, dowódca oddziału powstańczego, pod Gdowem. Spokój jego duszy. Józef Siedlecki l.19 z Jankówki, Fryderyk Locher – Ritter, uczeń, syn zarządcy salin w Wieliczce, Alojzy Stefanides, uczeń, syn dyrektora salin, Edward Drozdowski, górnik, Wojciech Pilchowski, żeleźnik, Walenty Sturna, żeleżnik, Wojciech Małek, górnik, Janiszewski, górnik, Franciszek Camo, świeczny salinarny, Skawiński, Antoni Borowiec, świeczny salinarny i inni.”
Zebranych powitała Wioletta Chmiela, dyrektor Gminnego Centrum Kultury w Gdowie i wójt Gminy Gdów Zbigniew Wojas. W intencji poległych odmówiono modlitwę. Wartę honorową przy pomniku pełnili harcerze 2. Szczepu „Nadrabiańskiego” im. Szarych Szeregów z Marszowic pod kierownictwem Elżbiety Kowalik.
Na szczyt kopca wchodziły kolejno składające wieńce i znicze delegacje. W uroczystościach uczestniczyli przedstawiciele władz samorządowych, instytucji kulturalnych oraz organizacji społecznych. Obecni byli m.in.: starosta Roman Ptak, wicestarosta Ewa Ptasznik, radna Powiatu Wielickiego Edyta Trojańska-Urbanik, zastępca wójta Gminy Gdów Grzegorz Piętak, sekretarz Gminy Gdów Bożena Malarczyk i prezes Stowarzyszenia Historia i Tradycja, przewodnicząca Rady Gminy Gdów Dominika Linczowska, radny Gminy Gdów i sołtys Gdowa Zbigniew Gumułka, przewodnicząca Gminnego Związku Kółek i Organizacji Rolniczych Janina Chwajoł, dyrektor Gminnej Biblioteki Publicznej w Gdowie Maciej Gibała, Gdowski Uniwersytet Trzeciego Wieku oraz Stowarzyszenie Emerytów i Rencistów. Z Gminy Wieliczka wzięli udział w obchodach rocznicy: Aneta Tracz i Kazimierz Hankus, prezes Kopalni Soli „Wieliczka” Marian Leśny z historyczką Agnieszką Wolańską, członkinią KPW i delegacją górników pod kierunkiem Wiesława Wiewiórki, przedstawiciele Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce – Agnieszka Prytek i Jakub Strynowicz, delegacja Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”: Marta Borowiec, Jadwiga Duda, Halina i Marian Dyląg, Ewa Lelek, Zofia Prochwicz, Marian Sipióra, Janina Tańcula, Zbigniew Zając, Małgorzata Złomek.
Podczas uroczystości obecni byli także uczniowie z opiekunami: ze Szkoły Podstawowej w Gdowie z Renatą Zawałą i Agatą Obrał, ze Szkoły Podstawowej w Niegowici z Małgorzatą Wilkońską oraz z Zespołu Szkół w Gdowie z Beatą Popek. Wszyscy uczestnicy uroczystości u podnóża kopca wspólnie zaśpiewali hymn Polski, a na koniec wykonano wspólne zdjęcie.
Delegacja KPW udała się na znajdujący się w pobliżu grób Tadeusza Kuliga, dyrektora LO w Gdowie, który uczestniczył 22 lutego 2006 r. w 98 spotkaniu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” pt. „W 160 rocznicę Rewolucji Krakowskiej w 1846 r.” z prelekcją pt. „Wydarzenia pod Gdowem 26.02.18946 roku”. Tekst prelekcji został opublikowany w zeszycie nr 43 „Biblioteczki Wielickiej” (2006).
Po uroczystości na gdowskim cmentarzu udano się do Gminnego Centrum Kultury w Gdowie, gdzie wszyscy częstowali się porcjami sernika oraz napojami. Na estradzie wystąpili harcerze z Marszowic, którzy odczytali kalendarium wydarzeń w Gdowie w dniach 21-28 lutego 1846 roku z tekstu napisanego przez księdza Ludwika Kusionowicza, proboszcza gdowskiego, opublikowanego w prelekcji T. Kuliga ww. zeszycie „Biblioteczki Wielickiej”. Biblioteka w Gdowie przygotowała wystawę publikacji o Powstaniu Krakowskim.
27 lutego w Krakowie - Podgórzu na odrestaurowanym w 2024 r. starym cmentarzu podgórskim odbyła się uroczystość przy grobie Edwarda Dembowskiego i 28 powstańców krakowskich. Uroczystość prowadził Marcin Tatara, pełnomocnik Wojewody Małopolskiego ds. Integracji Środowisk Kombatanckich i Osób Represjonowanych.
Przy grobie E. Dembowskiego stanął poczet sztandarowy Koła Wieliczka Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej: ze sztandarem Stanisław Dziedzic, przewodniczący Koła oraz przyboczni: Antoni Obrzud i Marian Sipóra, członkowie KPW.
Modlitwę za powstańców krakowskich odmówił o. Jerzy Pająk, kapelan środowisk niepodległościowych. Powiedział m.in.: „W 179. rocznicę Powstania Krakowskiego wspominamy walkę naszych braci o odzyskanie niepodległości i o zmiany społeczno-polityczne. Wspominamy Edwarda Dembowskiego, niepodległościowego i rewolucyjnego działacza, filozofa i krytyka literackiego. Zginął 27 lutego 1846 r., trafiony austriacką kulą, gdy kroczył na czele patriotycznej procesji w Podgórzu. Wspominamy także Ludwika Mierosławskiego, porucznika powstania listopadowego, Karola Libelta, Kazimierza Skarżyńskiego, górników z kopalni soli w Wieliczce, uczestników słynnej procesji patriotyczno-religijnej. (...) Choć powstanie upadło, to jednak w sercach Polaków umocniła się wiara w odzyskanie niepodległości.”
Na grobie E. Dembowskiego i 28 powstańców wiązanki kwiatów i znicze składali kolejno m.in.: dr hab. Filip Musiał, dyrektora Oddziału Krakowskiego Instytutu Pamięci Narodowej, Ewa Ptasznik, wicestarosta Powiatu Wielickiego i Tadeusz Luraniec, Kazimierz Hankus z Gminy Wieliczka, Małgorzata Janiec, przewodniczącą Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, z Zarządu i Rady Osiedla H. Sienkiewicza - W. Pola-A. Asnyka w Wieliczce: Dorota Stec- Fus, członek Zarządu i Maria Nawrot, sekretarz Rady Osiedla, członek KPW, delegacja KPW: Jadwiga Duda, Anna Kisiel, skarbnik, Hanna Kozioł, sekretarz, Zofia Prochwicz, członek.
W tym roku w uroczystości zabrakło delegacji ze szkół noszących imię E. Dembowskiego. Wszyscy zaśpiewali hymn narodowy „Jeszcze Polska nie zginęła”, po czym wykonano wspólne zdjęcie przy grobie Edwarda Dembowskiego.
Organizatorami wydarzenia byli: Wojewoda Małopolski Jan Krzysztof Klęczar i Muzeum Podgórza, oddział Muzeum Krakowa.
- Zobacz też:
Głos24
fot. Obchody na Cmentarzu w Gdowie / Fot: Wójt gminy Gdów Zbigniew Wojas / Facebook
