Od lat rośnie zainteresowanie nowymi technologiami, zwłaszcza sztuczną inteligencją. Korporacje rywalizują w tworzeniu humanoidalnych robotów, ChatGPT zapowiada przełomowe zmiany, a ludzie mają coraz więcej pytań dotyczących przyszłości. Czy sztuczna inteligencja zawładnie ludzkością? Czy inteligentne maszyny zastąpią nas w pracy? Cóż, OFF Radio Kraków nie daje zbyt wielkich nadziei w tej kwestii.
Emi, Kuba i Alex - AI zamiast prezenterów
OFF Radio Kraków, założone w 2015 roku, serwowało alternatywne brzmienia i autorskie audycje. Jednak od 22 października 2024 roku zamiast tradycyjnego prowadzącego na antenie pojawią się trzej nowi "prezenterzy" – Emi, Kuba i Alex – wygenerowane przez AI głosy, które będą poruszać tematy związane z kulturą, społeczeństwem i technologią. Decyzja ta spotkała się z mieszanymi odczuciami słuchaczy.
Na antenie usłyszmy, wykreowane przez AI, głosy trojga prowadzących - modelowych przedstawicieli pokolenia Z. Będą to: 20-letnia Emilia „Emi” Nowa - studentka dziennikarstwa, ekspertka od popkultury, z pasją śledząca najnowsze trendy w świecie kina, muzyki i mody, 22-letni Jakub „Kuba” Zieliński - studiujący na AGH Inżynierię Akustyczną, specjalista od technologii i muzyki, pasjonat, poszukujący najnowszych wiadomości z zakresu produkcji dźwięku i nowych rozwiązań technologicznych, oraz 23-letni Alex - zaangażowany społecznie, z pasją poruszający tematy związane z tożsamością, kulturą queer i wpływem mediów na społeczeństwo, studiujący do niedawna psychologię. - pisze OFF Radio
Sztuczna inteligencja - o co chodzi?
Sztuczna inteligencja (SI) to technologia, która pozwala komputerom i maszynom uczyć się i wykonywać zadania, które normalnie wymagałyby ludzkiej inteligencji. Dzięki SI systemy te potrafią rozpoznawać obrazy, rozumieć mowę, a nawet podejmować decyzje na podstawie zgromadzonych danych. Przykłady sztucznej inteligencji to asystenci głosowi, takie jak Siri czy Alexa, które potrafią odpowiadać na pytania, oraz algorytmy rekomendujące filmy na platformach takich jak Netflix. SI ułatwia codzienne życie, automatyzując wiele zadań, ale również staje się coraz ważniejsza w wielu branżach, od medycyny po motoryzację.
Mimo ogromnych korzyści, jakie niesie ze sobą rozwój sztucznej inteligencji, wielu ludzi obawia się jej wpływu na przyszłość. Strach ten wynika głównie z niepewności, jakie zmiany przyniesie SI, zwłaszcza na rynku pracy, gdzie automatyzacja może zastąpić niektóre zawody. Ludzie martwią się również o to, jak bardzo zaawansowane systemy SI mogą wpłynąć na prywatność i bezpieczeństwo, gdy coraz więcej danych osobowych jest przetwarzanych przez algorytmy. Dodatkowo pojawiają się pytania o to, czy w przyszłości maszyny mogą stać się zbyt autonomiczne i trudne do kontrolowania.
OFF Radio Kraków wkłada kij w mrowisko
Decyzja o niemal całkowitym przekształceniu OFF Radia Kraków w stację prowadzoną przez sztuczną inteligencję wywołała spore kontrowersje. Pomimo dynamicznego rozwoju technologii AI, społeczne obawy wobec jej wpływu na media, kulturę i rynek pracy są nadal silne. Jak pokazały badania Uniwersytetu Warszawskiego, wiele osób nie akceptuje jeszcze w pełni sztucznej inteligencji, zwłaszcza w kontekście autonomicznych decyzji, które mogą zastępować ludzką pracę. Wprowadzenie na antenę wirtualnych prezenterów, których głosy i osobowości zostały całkowicie wygenerowane przez AI, może wzbudzać niepokój i dodatkowo pogłębiać dystans do tej technologii.
Według raportu z Uniwersytetu Warszawskiego, aż 71 proc. respondentów przyznało, że w ciągu ostatniego roku nie miało kontaktu z informacjami dotyczącymi sztucznej inteligencji. Co więcej, aż 44 proc. badanych nie akceptuje autonomicznych samochodów, a zdecydowanie przeciwnych jest 28 proc.. Natomiast 40 proc. respondentów uważa, że technologia AI powinna być regulowana i nadzorowana przez państwo, podczas gdy tylko 20 proc. nie widzi takiej potrzeby. Większość ankietowanych zgadza się także, że zmiany technologiczne napędzane przez AI przyniosą największe korzyści dużym korporacjom technologicznym.
Dodatkowo niski poziom wiedzy Polaków na temat sztucznej inteligencji sprawia, że wiele osób ma trudności z rozróżnieniem, co jest prawdziwe, a co zostało wygenerowane przez AI. W przypadku OFF Radia Kraków, gdzie prowadzący AI opisani są w sposób tak ludzki i realistyczny, może to wprowadzać słuchaczy w błąd. Kiedy odbiorcy nie zdają sobie sprawy, że mają do czynienia z w pełni cyfrowymi postaciami, rodzi się pytanie, czy radio nie przekracza granicy odpowiedzialności, budując iluzję prawdziwej interakcji z człowiekiem. Taka sytuacja może prowadzić do jeszcze większej niepewności co do roli sztucznej inteligencji w mediach oraz tego, jak wpływa ona na nasze postrzeganie rzeczywistości.
Groźny precedens
Środowisko kultury i mediów wyraziło swoje niezadowolenie w otwartym liście, napisanym przez Mateusza Demskiego, dziennikarza i krytyka filmowego, skierowanym m.in. do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz Rady Etyki Mediów, w sprawie zastąpienia dziennikarzy i twórców OFF Radia Kraków sztuczną inteligencją. Petycja, podpisana przez blisko 450 osób, zwraca uwagę na to, że kilkanaście doświadczonych osób, które przez lata współtworzyły ramówkę stacji, zostało zwolnionych, a ich miejsca zajęły wygenerowane przez AI postacie. Autor listu oraz sygnatariusze podkreślają, że mimo nieuchronnego rozwoju technologii, treści poruszające wrażliwe kwestie społeczne i kulturalne powinny być tworzone przez ludzi, którzy potrafią zrozumieć ich znaczenie i odczuwać odpowiednią empatię.
Krytykujący nowatorski pomysł OFF Radia Kraków, zauważają, że jako medium publiczne, powinno wyznaczać standardy rzetelności i autentyczności, a decyzja o automatyzacji jego ramówki stanowi groźny precedens dla całej branży medialnej. Zastąpienie dziennikarzy maszynami, zdaniem Demskiego i innych autorów listu, otwiera drzwi do świata, w którym liczy się efektywność, a nie zaangażowanie i jakość treści. Petycja kończy się apelem o przywrócenie OFF Radia Kraków do jego dawnej formy, w której to człowiek, a nie technologia, był centrum mediów.
List i petycja
Apel środowiska kultury i mediów w sprawie sytuacji w OFF Radiu Kraków i zastąpienia pracowników sztuczną inteligencją
Do Rzecznika Praw Obywatelskich
Do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
Do Rady Etyki Mediów
Do wszystkich dziennikarek i dziennikarzy, publicystek i publicystów, radiowców i radiowczyń, redaktorek i redaktorów, reporterek i reporterów
Do wszystkich osób związanych z branżą medialną
Do wszystkich ludzi kultury
Do wszystkich słuchaczek i słuchaczy
LIST OTWARTY
Z dużym niepokojem i zdumieniem przyjęliśmy informację, że ramówka OFF Radia Kraków będzie tworzona (niemal w całości) przez narzędzia sztucznej inteligencji.
Początkiem września kilkanaście osób – cenionych i doświadczonych w świecie krakowskiej kultury dziennikarzy, twórców, muzyków – straciło pracę. Niektórzy z nich od blisko dekady pracowali nad powstaniem, rozwojem i współtworzeniem redakcji OFF Radia Kraków.
Od 22 października na antenie usłyszymy głosy trojga nowych prowadzących. 20-letniej Emilii „Emi” Nowa, studentki dziennikarstwa, ekspertki od popkultury; 22-letniego Jakuba „Kuby” Zielińskiego, specjalisty od technologii i muzyki oraz 23-letniego, zaangażowanego społecznie Alexa – poruszającego tematy związane z tożsamością i kulturą queer.
Żadna z tych osób nie istnieje.
Wszystkie zostały wygenerowane przez AI.
Sztuczne twory mają mówić o kulturze i sztuce, sprawach społecznych, prawach obywatelskich i potrzebach osób queerowych. Będą opowiadać o kwestiach z zakresu szeroko rozumianej humanistyki – wymagających szczególnej czułości i wrażliwości.
Zdajemy sobie sprawę, że współczesne systemy i technologie AI stają się nieodłączną częścią codzienności, a także różnych profesji (w tym świata kultury i mediów). Stoimy jednak na stanowisku, że media – pomimo nowinek technicznych – tworzą ludzie. Że zaangażowane społecznie treści nie powinny powstawać bez zaangażowania ludzi.
Zaskakuje nas fakt, że pomysł ten narodził się (i został wcielony w życie) w mediach publicznych – miejscu, które, w sposób szczególny, powinno wyznaczać standardy oraz stać na straży wiarygodności, rzetelności i autentyczności. Media publiczne, według statutu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, powinny zapewniać pluralizm, bezstronność, wyważenie i niezależność przekazu oraz wysoką jakość i integralność – wiarygodność treści.
Decyzję o zautomatyzowaniu naszej profesji podjął Marcin Pulit, powołany na likwidatora Radia Kraków, który mianował się redaktorem naczelnym OFF Radia Kraków. Zmiany w redakcji nazywa „eksperymentem badawczo-medialnym”. Pisze, że „kreowany przez AI program ma być adresowany do osób z tzw. pokolenia Z, odpowiadać na ich potrzeby i zainteresowania, poruszać kluczowe dla nich tematy, analizować jak AI może wpływać na to, co myślą, jak konsumują informacje”.
W żadnym miejscu nie wspomina, że kilkanaście osób chwilę wcześniej straciło pracę.
Twierdzimy, że „eksperyment” ten godzi nie tylko w dziennikarki i dziennikarzy OFF-a, ale w całe nasze środowisko. Sprawa OFF Radia Kraków to ważne memento dla całej branży. To groźny precedens uderzający w nas wszystkich. To uchylenie furtki – a może wręcz – otwarcie bramy, do świata, w którym doświadczonych pracowników od lat związanych z sektorem medialnych oraz osób zatrudnionych w branżach kreatywnych zastąpią maszyny.
To zarazem brama do świata pozorów i manipulacji.
Nie tak dawno – jeszcze w tym roku – przetoczyła się dyskusja na temat rozwoju sztucznej inteligencji i jej wpływu na świat kina. Zrzeszeni w Amerykańskiej Gildii Scenarzystów autorzy zorganizowali strajk nie tyle w obronie miejsc pracy, co jakościowych treści.
O to, by scenariusz, jaki widzimy w redakcji OFF Radia Kraków, nie mógł się spełnić.
Apelujemy zatem o uczciwość wobec pracowników mediów (nie tylko tych publicznych). Apelujemy o zmianę, a przede wszystkim powstrzymanie formuły, która narodziła się w głowie (nomen omen) likwidatora Marcina Pulita. Powstrzymanie eksperymentu, który przeprowadza na ludziach (i kosztem ludzi).
Apelujemy o powrót do OFF Radia Kraków w kształcie, w którym przez lata znali go słuchacze i słuchaczki. Do audycji tworzonych z pasją i zaangażowaniem, opartych na pogłębionych i zaangażowanych rozmowach, a przede wszystkim na spotkaniu.
Człowieka z człowiekiem.
Z poważaniem,
Mateusz Demski
Decyzja OFF Radia Kraków o zastąpieniu ludzkich prowadzących sztuczną inteligencją otwiera ważną dyskusję na temat roli technologii w mediach i kulturze. Chociaż sztuczna inteligencja przynosi wiele innowacji i możliwości, rodzi również pytania o granice automatyzacji oraz o to, jak daleko powinniśmy posunąć się w zastępowaniu ludzi maszynami. Eksperyment ten może stać się punktem zwrotnym w branży, skłaniając zarówno twórców, jak i odbiorców do refleksji nad tym, czy media przyszłości powinny być zdominowane przez technologie, czy jednak opierać się na ludzkiej kreatywności i autentyczności.
