Łukasz Smółka: Małopolska to nasz wspólny, wielki projekt

Pierwszy rok kadencji za panem. Jak podsumowałby pan ten czas?
Przede wszystkim słowami podziękowania dla tych, z którymi na co dzień pracuję: małopolskich samorządowców, moich współpracowników. Bo jako małopolski samorząd - nieważne, czy mówimy tu o szczeblu wojewódzkim, powiatowym czy gminnym - tworzymy jeden zespół, który dba o mieszkańców. Małopolska to nasz wspólny, wielki projekt. Jego dynamiczny rozwój jest dziś widoczny we wszystkich strategicznych obszarach. To rezultat naszej wspólnej pracy i zaangażowania.

Gdyby miał pan wskazać najważniejsze przedsięwzięcia z tego okresu, co by to było?
Za nami, bardzo pracowity rok. Wiele zrealizowanych projektów, mnóstwo rozpoczętych nowych przedsięwzięć. Tylko w obszarach transportu, infrastruktury, ochrony zdrowia i bezpieczeństwa Małopolan zainwestowaliśmy setki milionów złotych. Zakup nowych pociągów, dofinansowanie modernizacji budynków, nowoczesnego sprzętu i urządzeń dla szpitali w całym województwie, zakup pojazdów i wyposażenia dla służb dbających o nasze bezpieczeństwo – to na pewno zaliczyłbym do tych najważniejszych.

Dlaczego akurat te obszary i te inwestycje? Zacznijmy od transportu.
Rozwijamy tabor kolejowy, bo ta forma transportu w ostatnich latach bije u nas kolejne rekordy popularności. Najlepiej świadczy o tym sukces, jaki odnotowaliśmy – w 2024 roku pociągi przewiozły w Małopolsce ponad 26,5 mln pasażerów! Właśnie dlatego wciąż planujemy inwestycje w tym zakresie.

O jakich kwotach mówimy? Może pan podać przykłady?
We wrześniu podpisaliśmy umowę ramową na zakup 25 Elektrycznych Zespołów Trakcyjnych o wartości 1,3 mld zł, pierwsze pociągi trafią na małopolskie tory w połowie przyszłego roku. Budujemy też nowoczesne zaplecze techniczne dla kolei w Oświęcimiu, które umożliwi m.in. wykonywanie przeglądów technicznych, bieżących napraw i obsługi sanitarnej bez konieczności przejazdu pojazdami do innych punktów obsługi taboru kolejowego. Wartość tego przedsięwzięcia to ponad 50 mln zł. Rozwijamy także system Małopolskich Linii Dowozowych. Aktualnie obsługują one 56 linii autobusowych, docierając do wszystkich powiatów województwa.

Wymienił pan także inwestycje infrastrukturalne.
To dla nas obszar priorytetowy. Jak wiadomo, inwestycje infrastrukturalne usprawniają transport, który przekłada się z kolei na rozwój gospodarczy. Wszyscy chcemy, by region był dobrze skomunikowany, by po małopolskich drogach podróżowało się bezpiecznie i komfortowo. Do tego niezbędna jest realizacja inwestycji drogowych: budowa obwodnic i dróg wojewódzkich, mostów, modernizacja istniejących tras. Tylko w ubiegłym roku oddaliśmy do użytku kierowców obwodnice Szczurowej oraz Hubenic i Kozłowa. Nabierają tempa prace związane z budową obwodnic: Niepołomic, Proszowic a także Brzeszcz, Olszyn i Jankowic. Pod koniec kwietnia tego roku oficjalnie oddaliśmy do użytku most w Jankowicach, który powstał w rekordowym tempie 15 miesięcy. Zakładamy, że już niedługo ruszy budowa połączenia drogi krajowej nr 87 w Nowym Sączu z drogą wojewódzką nr 969, wraz z budową nowego mostu na Dunajcu. To połączenie odciąży jeden z głównych korytarzy komunikacyjnych Nowego Sącza i wyprowadzi z centrum ruch tranzytowy. Małopolska jest dziś wielkim placem budowy, jeśli chodzi o inwestycje kolejowe i drogowe. Na dziesięć najważniejszych inwestycji związanych z budową obwodnic i mostów realizowanych w ostatnim czasie przeznaczyliśmy blisko 240 mln zł, a tych inwestycji jest dużo, dużo więcej.

Porozmawiajmy o zdrowiu i bezpieczeństwie. Rozumiem, że te obszary także mają dla pana szczególne znaczenie, bo – podobnie jak w przypadku transportu i infrastruktury - odpowiadał pan za nie w zarządzie województwa jeszcze jako wicemarszałek.
Zdrowie Małopolan należy do najważniejszych obszarów wspieranych przez Samorząd Województwa Małopolskiego. Tak było w poprzedniej kadencji zarządu i tak będzie nadal. Zależy nam na tym, by mieszkańcy regionu mieli dostęp do usług medycznych na jak najwyższym poziomie. Inwestujemy więc m.in.: w modernizację szpitali, zakup nowoczesnego sprzętu czy liczne programy profilaktyczne dla dzieci i dorosłych.

Co uważa pan za swój największy sukces na tym polu, z perspektywy roku pracy na stanowisku marszałka? Wspomniał pan o zakupie sprzętu i aparatury.
Mówiąc o wydatkach i zakupach w skali roku, na wsparcie obszaru ochrony zdrowia i szeroko rozumiane bezpieczeństwo przeznaczyliśmy wielomilionowe środki. Jak wspomniałem remontujemy i modernizujemy szpitale, kupujemy nowoczesny sprzęt i urządzenia, które dają mieszkańcom dostęp do nowoczesnych usług medycznych i opieki, a lekarzom ułatwiają pracę. Na zakupy dla podmiotów wojewódzkich przeznaczyliśmy w 2024 roku 85 mln zł. Jeżeli chodzi o najważniejsze zakończone już przedsięwzięcia, to ostatnio oddane do użytku zostały zmodernizowane i wyposażone oddziały toksykologii i otolaryngologii Szpitala Rydygiera w Krakowie. Każdy z tych projektów wsparliśmy kwotą kilku milionów złotych. Oba są źródłem ogromnej satysfakcji, bo zmieniają oblicze małopolskiej opieki zdrowotnej. Oddział toksykologii jest największym tego typu w regionie, rocznie trafia na niego nawet ponad tysiąc osób z zatruciami zagrażającymi życiu. Przyjmuje nie tylko pacjentów z Małopolski, ale również z województw podkarpackiego i świętokrzyskiego. Oddział otolaryngologii po modernizacji może już przeprowadzać pierwsze zabiegi z użyciem robota da Vinci. To włącza go do wąskiego grona polskich ośrodków wykonujących robotowe operacje u pacjentów z nowotworami języka i gardła. Wracając do pierwszej części pytania: kiedy mówimy o rozwoju obszaru opieki zdrowotnej, właśnie to, czyli realizowanie inwestycji, które budują nową jakość opieki nad pacjentem daje moim zdaniem największą satysfakcję i to jest największy sukces. Natomiast to jest sukces wynikający ze wspólnej pracy, w tym bardzo dobrej współpracy z dyrektorami szpitali.

Wymienił pan projekty już zrealizowane, a co z nowymi przedsięwzięciami?
Z projektów, które rozpoczęliśmy, na pewno jednym z najważniejszych jest modernizacja przychodni Instytutu Onkologii w Krakowie. Przeznaczyliśmy na nią 20 mln zł. Planujemy remont i rozbudowę budynku, zakup nowoczesnego sprzętu. Dzięki temu powstaną wyspecjalizowane unity narządowe, co umożliwi leczenie na najwyższym, światowym poziomie. Wielka inwestycja czeka też Szpital Wojewódzki im. św. Łukasza w Tarnowie. Powstanie tam blok operacyjny, nowe oddziały, kupimy nowe urządzenia, aparaturę. Wartość tego przedsięwzięcia wyniesie ponad 100 mln zł. Oczywiście tych dużych, ważnych inwestycji jest o wiele więcej, bo do walki o zdrowie i życie naszych mieszkańców angażujemy potężne środki. To nie tylko pieniądze z budżetu województwa czy Funduszy Europejskich, ale też środki z Krajowego Planu Odbudowy. Małopolskie szpitale otrzymały z z KPO na inwestycje ok. 600 mln zł.

Wróćmy do tematu bezpieczeństwa. Zaznaczył pan wcześniej, że rozumie bezpieczeństwo szeroko.
Bezpieczeństwo jest szerokim tematem, bo wsparciem dla niego są inwestycje w bardzo różnorodnych obszarach. Kiedy mówimy o bezpieczeństwie, mamy na myśli z jednej strony bezpieczeństwo zdrowotne, czyli szeroki dostęp do opieki i leczenia, z drugiej – bezpieczeństwo w ruchu drogowym, czyli dobre drogi, czy doświetlone przejścia dla pieszych, z jeszcze innej – bezpieczeństwo rozumiane jako świadomość, że w sytuacji zagrożenia możemy liczyć na pomoc dobrze wyszkolonych, przygotowanych i wyposażonych służb.

Do kogo konkretnie trafiło wsparcie?
Dużo mówiłem już o tym, że jako Samorząd Województwa Małopolskiego wzmacniamy bezpieczeństwo zdrowotne mieszkańców rozwijając szpitale i podnosząc poziom świadczonych przez nie usług. Bezpieczeństwo drogowe podnosimy budując komfortowe drogi, chodniki, ścieżki rowerowe czy wyprowadzając ruch tranzytowy z małych miasteczek na nowe obwodnice. Istotnym elementem jest bezpieczeństwo pieszych i przy tym chciałbym się na chwilę zatrzymać. Projektem, który może znacząco je poprawić jest doświetlanie przejść na drogach. W tym roku doświetlimy łącznie blisko 100 przejść dla pieszych na drogach wojewódzkich. Koszt tego zadania to ok. 4 mln zł. Jeśli chodzi o wsparcie kierowane do służb dbających o nasze bezpieczeństwo – strażaków, ratowników – konsekwentnie przekazujemy pomoc finansową, by usprawnić i ułatwić ich działanie. To środki na sprzęt, odzież specjalistyczną, szkolenia. Największym realizowanym obecnie przedsięwzięciem w tym obszarze jest zakup nowoczesnych pojazdów ratowniczo-gaśniczych dla OSP z terenu województwa. W ramach projektu „Bezpieczna Małopolska – Bon na ratowanie – Straż Pożarna” takie samochody otrzymają łącznie 63 jednostki OSP z Małopolski. Wartość tego przedsięwzięcia to ponad 65 mln zł i jest to trzecia największa umowa podpisana przez województwo małopolskie w ramach programu Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027.

Jak idzie Małopolsce wydatkowanie środków europejskich? Region ma do zagospodarowania prawie 2,7 mld euro.
Na dziś, ogłosiliśmy nabory wniosków na łączną kwotę dofinansowania ponad 5 mld zł. Umowa dotycząca modernizacji przychodni Instytutu Onkologii w Krakowie, o której mówiłem wcześniej, była tysięczną zakontraktowaną w ramach tej perspektywy. Plany do końca bieżącego roku to uruchomienie naborów do kwoty łącznej 5,5 mld zł, zawarcie umów na kwotę ok. 3 mld zł i realizacja płatności na kwotę blisko 500 mln zł. Tu muszę zaznaczyć, że jeżeli chodzi o tempo wydatkowania środków europejskich, to stawiamy sobie poprzeczkę bardzo wysoko. Dzięki finansowaniu z Funduszy Europejskich Małopolska jest dziś jednym z najszybciej rozwijających się regionów w kraju i w Unii Europejskiej. W poprzedniej perspektywie zrealizowaliśmy nasze cele w 100 procentach i wykorzystaliśmy dostępne środki do ostatniego euro, w wielu obszarach wykorzystując różnice kursowe do zwiększania wsparcia i udzielania pomocy na dodatkowe przedsięwzięcia, znajdujące się na listach rezerwowych. To zasługa działań samorządu, bardzo dobrej współpracy z przedstawicielami samorządów i organizacji pozarządowych oraz ogromnej pracy całego zespołu urzędu marszałkowskiego. Nieprzypadkowo naszym działaniom związanym z realizacją środków Funduszy Europejskich przyświeca hasło „Wspólnie tworzymy przyszłość Małopolski”. W partnerstwie łatwiej jest realizować duże, ważne projekty, które pozwalają zmieniać region. Często powtarzam, że w pojedynkę idzie się szybciej, a w zespole dalej. To przekonanie zbudowane z doświadczeń.

Co będzie największym wyzwaniem tej perspektywy?
Maksymalnie wykorzystanie dostępnych środków. Naszym wyzwaniem i celem jest nie zmarnować ani jednego euro. Kamieniem milowym będzie rok 2026.

Wróćmy do rozmowy o tu i teraz. Jaki obraz Małopolski i małopolskiej gospodarki daje najnowszy raport o stanie województwa?
Region bardzo dynamicznie się rozwija. Pokazują to nie tylko dane liczbowe, ale również nagrody i wyróżnienia, które otrzymujemy od międzynarodowych, eksperckich gremiów. To są dla nas bardzo pozytywne sygnały i potwierdzenie, że nasze założenia dotyczące kierunków rozwoju województwa sprawdzają się w praktyce. Kluczowe jest dla nas, że zadowolenie naszych mieszkańców jest wysokie: wysoko oceniana jest jakość życia w Małopolsce, wysoko oceniana jest również praca samorządu. Mieszkańcy widzą tu dobre miejsce do życia, pracy i rozwoju. Warte podkreślenia jest na pewno to, że nasi mieszkańcy są bardzo przedsiębiorczy i to pokazują statystyki. W regionie działa blisko pół miliona firm. Co dziesiąty polski podmiot gospodarczy jest zarejestrowany w Małopolsce. Ważne jest też, że spada bezrobocie: na koniec ubiegłego roku ten wskaźnik wynosił nieco ponad 4 proc., gdzie dziesięć lat wcześniej to było blisko 10 proc. Gospodarka prężnie się rozwija. PKB Małopolski stanowi 8 proc. PKB kraju. Z tym wynikiem zajmujemy 5. miejsce pod względem wkładu do krajowego PKB. Szczególnie cieszą dane dotyczące innowacji i nowoczesnych gałęzi gospodarki. Małopolska zajmuje 2. miejsce po Mazowszu pod względem wielkości nakładów poniesionych na działalność B+R. Natomiast w odniesieniu ich do PKB region osiąga najwyższą wartość w skali kraju.

Małopolska stawia na innowacje?
Nieustannie wspieramy innowacje i rozwój biznesu. W ramach programu Fundusze Europejskie dla Małopolski na lata 2021–2027, przekazaliśmy ponad 300 milionów euro na badania, rozwój i przedsiębiorczość. Nasze Centrum Business in Małopolska - CeBiM, jako centrum obsługi inwestorów i eksporterów, oraz 45 ośrodków wsparcia innowacji i przedsiębiorczości pomagają firmom rozwijać skrzydła w regionie. Przykładowo, CeBiM oferuje firmom wsparcie doradcze, organizuje spotkania informacyjne i konferencje, bezpłatne szkolenia. Ułatwia networking, promocję i współpracę z ważnymi partnerami. Mocno stawiamy na wsparcie przedsiębiorczości i innowacyjności sektora MŚP. Od programów szkoleniowych, poprzez granty na rozwój technologii, aż po tworzenie klastrów przemysłowych – aktywnie wspieramy rozwój lokalnych i międzynarodowych przedsiębiorstw. Współpraca z instytucjami naukowymi i badawczymi umożliwia firmom dostęp do najnowszych technologii. Realizujemy m.in. program akceleracyjny #StartUP Małopolska, program „Małopolska – tu technologia staje się biznesem”, przedsięwzięcia takie jak Światowy Tydzień Przedsiębiorczości w Małopolsce, projekt Małopolskie Centra Transferu Wiedzy SPIN, program „Małopolska Sieć Sukcesorów”, konferencje „Innowacyjna Małopolska”, działania pilotażowe dotyczące technologii wodorowych oraz działania w ramach członkostwa w Sieci Europejskich Regionów Wykorzystujących Technologie Kosmiczne NEREUS.

Jaką inwestycję, przedsięwzięcie lub inicjatywę zrealizowane w ostatnim roku uważa Pan za najważniejszy impuls dla rozwoju regionalnej gospodarki?
W kwietniu tego roku jako pierwszy region nawiązaliśmy współpracę Poland in Silicon Valley Center for Science, Innovation, and Entrepreneurship - Centrum Nauki, Innowacji i Przedsiębiorczości Polska w Dolinie Krzemowej. Będziemy prowadzić wspólne działania, dotyczące m.in. nawiązywania współpracy z firmami technologicznymi, ośrodkami akademickimi, ośrodkami inwestycyjnymi Doliny Krzemowej. Chcemy przyciągnąć inwestycje, zainteresować zagranicznych partnerów Małopolską jako regionem inwestycyjnym. To dla nas bardzo ważny krok. Zbliża nas do celu, jakim jest wejście do grona światowych liderów w rozwoju zaawansowanych technologii, nauki i badań. Mamy przecież renomowane uczelnie i instytucje naukowe, kształcące specjalistów z dziedzin ścisłych, technologii. Mamy infrastrukturę techniczną, centra badawcze, laboratoria. Mamy ekspertów, innowatorów w swoich dziedzinach, wybitną kadrę naukową, działającą w międzynarodowych zespołach, prowadzącą projekty na światowym poziomie. Uważam, że Małopolska ma ogromny potencjał. Naszym zadaniem jest zrobić co w naszej mocy, by go rozwinąć.

Wspomniał pan o nagrodach i wyróżnieniach dla regionu. W ostatnim czasie szybko ich przybywa. Najpierw Małopolska uzyskała specjalne wyróżnienie w konkursie Europejski Region Przedsiębiorczości. Niewiele później – status Europejskiej Doliny Innowacji. Co te tytuły oznaczają dla regionu i jego mieszkańców?
Te wyróżnienia są potwierdzeniem, że region konsekwentnie realizuje obraną wizję rozwoju i założenia regionalnej strategii innowacji oraz jest gotowy do dalszego wzmacniania polityki innowacyjnej i inwestycji w nowoczesne technologie. To niesie wymierne korzyści. Przykładowo, uzyskanie statusu Regionalnej Doliny Innowacji umożliwia i ułatwia dostęp do dodatkowych funduszy europejskich, które można przeznaczyć na realizację projektów skupiających się na rozwijaniu innowacji technologicznych i społecznych. Takie inwestycje pozwalają wprowadzać nowoczesne rozwiązania w dziedzinie zdrowia, energetyki, gospodarki o obiegu zamkniętym, zielonej transformacji. Rozwój technologiczny tworzy nowe miejsca pracy i poprawia jakość życia.

Małopolskę doceniają też turyści. Ten sektor osiągnął w ubiegłym roku wybitne wyniki. Informowaliście państwo o rekordowych wpływach, na poziomie ponad 19 mld zł.
To prawda, jako region jesteśmy turystycznym liderem, a w minionym roku województwo przeżyło prawdziwy rozkwit tego sektora. Małopolskę odwiedziło 26 mln osób – to wzrost o 25 proc. względem roku poprzedniego. Wpływy z turystyki wyniosły ponad 19,3 mld złotych – to z kolei jest wzrost o blisko 50 proc. rok do roku! O rekordach kolejowych mówiłem już wcześniej, więc dodam tylko, że rekord odnotował też Międzynarodowy Port Lotniczy im. Jana Pawła II Kraków-Balice, który obsłużył ponad 11 mln pasażerów. Za tymi liczbami idzie rozwój firm, zwiększanie zatrudnienia. Każdy milion obsłużonych pasażerów na lotnisku generuje około 1000 nowych miejsc pracy i dotyczy to zarówno miejsc bezpośrednio związanych z lotniskiem, jak i tych w sektorze usług obsługującym lotnisko, np. transport, gastronomia, hotele. To dodatkowy napęd dla gospodarki regionu.

Czym marszałek Małopolski będzie zajmował się w najbliższym czasie?
Przed całym samorządem województwa stoi wiele wyzwań. Wsparcie zrównoważonego rozwoju. Dalsze inwestycje w ochronę zdrowia, bezpieczeństwo, transport. Wzmacnianie obronności – tu stawiamy na modernizację wodociągów, kanalizacji i energetykę - to powinno być dla nas priorytetem właśnie w sektorze lokalnej obronności i potrzeb mieszkańców. Naturalnie, również duże przedsięwzięcia, w tym m.in. kontynuacja prac związanych z budową nowej siedziby Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie. To kolejna ważna i wyczekiwana inwestycja, po Małopolskim Centrum Nauki Cogiteon oraz hangarze dla Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, ukończonych w ubiegłym roku. Na budowę nowej siedziby Filharmonii zabezpieczyliśmy w Wieloletnim Planie Finansowym kwotę ponad 450 mln zł.

Jakie cele wyznaczył pan sobie na kolejny rok kadencji?
Realizować odważne projekty, które pokazują możliwości Małopolski i jej mieszkańców i wzmacniają ją jako region. Zadbać o obszary, co do których wspólnie z całym samorządem zdecydowaliśmy, że są najważniejsze w naszej strategii rozwoju. Dalej pokazywać, że obiecane jest realizowane - bo to źródło największej satysfakcji dla każdego samorządowca.