Robaki w żywności? Od lutego wchodzą w życie nowe przepisy

Od 1 lutego wchodzi w życie rozporządzenie Komisji Europejskiej zezwalające na stosowanie mąki z larw mącznika młynarka jako składnika żywności na terenie Unii Europejskiej. Mączka z owadów bedzie mogła być dodatkiem do chleba, makaronów czy musów owocowych. Czy jest się czego obawiać?

Robaki w mące

Robaki w mące to sytuacja, która przytrafia się niemal w każdym domu. Zanieczyszczona larwami mąka jest źródłem inwazji owadów również do innych produktów jak kasze czy makarony. Źle przechowywana żywność (w nieszczelnych opakowaniach) łatwo może stać się siedliskiem moli spożywczych (tak nazywane są gatunki motyli nocnych omacnicy spichrzanki i mklika rodzynkowca), z kolei torebki z mąka czy kaszą to ulubione miejsce żerowania mklika mącznego, mącznika młynarka czy wołka zbożowego. Dlatego zaleca się regularne kontrolowanie mąki przed jej użyciem. Co ważne, jeśli zauważymy w niej jakiekolwiek drobne owady, trzeba pamiętać, produkt nie nadaje się już do spożycia i należy go natychmiast zutylizować. Okazuje się jednak, że są owady, których larwy nadają się do spożycia przez ludzi. Więcej – mogą stanowić dodatek do znanych nam produktów. Ich wykorzystanie budzi sprzeciw i obawy. Dlaczego w takim razie w ogóle się to proponuje?

Kontrowersyjne rozporządzenie

W styczniu 2025 roku Komisja Europejska wydała rozporządzenie zezwalające na stosowanie mąki z larw mącznika młynarka (Tenebrio molitor) jako składnika żywności na terenie Unii Europejskiej. Decyzja ta otwiera nowe możliwości w produkcji żywności, ale jednocześnie budzi kontrowersje i rodzi pytania dotyczące bezpieczeństwa, etyki oraz akceptacji społecznej.

Zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej, mąka z larw mącznika młynarka może być wykorzystywana w produkcji różnych wyrobów spożywczych, takich jak pieczywo, ciasta czy makarony. Larwy te, przed przetworzeniem na mąkę, będą poddawane procesowi napromieniowania promieniami UV w celu zapewnienia bezpieczeństwa mikrobiologicznego.

Wprowadzenie mąki z larw mącznika młynarka do żywności może przyczynić się do zwiększenia różnorodności dostępnych produktów spożywczych oraz promowania zrównoważonych źródeł białka. Jednakże decyzja ta spotkała się z mieszanymi reakcjami społecznymi. Niektórzy konsumenci wyrażają obawy dotyczące bezpieczeństwa spożycia owadów oraz kwestii etycznych związanych z ich hodowlą i przetwarzaniem. Obawy dotyczą głównie kwestii zdrowotnych, potencjalnych reakcji alergicznych oraz braku akceptacji kulturowej dla spożywania owadów. Niektórzy krytycy podkreślają również brak wystarczających badań nad długoterminowymi skutkami spożycia owadów przez ludzi.

Rozporządzenie wykonawcze (UE) 2025/89 z dnia 20 stycznia 2025 r., zezwalające na wprowadzenie na rynek proszku z całych larw mącznika młynarka jako nowej żywności, wejdzie w życie 20 dni po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej, co oznacza, że od lutego 2025 r. producenci będą mogli legalnie stosować ten składnik w produkcji żywności na terenie UE. Od tej pory larwy będą mogły być dodawane do takich produktów, jak chleb i bułki, ciasta i ciastka, produkty na bazie makaronu, przetworzone produkty z ziemniaków, ser i produkty z sera oraz musy owocowe i warzywne.

Zgodnie z rozporządzeniem, produkty zawierające mąkę z larw mącznika będą musiały być odpowiednio oznakowane, aby konsumenci byli świadomi obecności tego składnika w żywności. Chodzi przede wszystkim o zawarte w nim alergeny, które mogą być niebezpieczne dla osób uczulonych na skorupiaki. Szczegółowe wytyczne dotyczące etykietowania takich produktów zostaną określone przez odpowiednie organy regulacyjne, zapewniając przejrzystość i informując konsumentów o składzie produktów.

Mącznik młynarek – co to za gatunek?

Mącznik młynarek (Tenebrio molitor) to chrząszcz szeroko rozpowszechniony na całym świecie.  Choć najczęściej występuje w miejscach związanych z prowadzona przez człowieka produkcją żywności ( w magazynach zbożowych, młynach, piekarniach i spichlerzach, gdzie rozwija się na przechowywanych produktach zbożowych oraz domach i spiżarniach, jeśli żywność jest niewłaściwie przechowywana, np. w wilgotnych warunkach) można go też spotkać w środowisku naturalnym, szczególnie w lasach, pod korą drzew, w rozkładającym się drewnie oraz w gniazdach ptaków i ssaków, gdzie larwy znajdują resztki organiczne.

Mącznik młynarek to chrząszcz z rodziny czarnuchowatych, którego larwy osiągają długość do 3,5 cm. Dorosły mącznik młynarek osiąga długość od 12 do 18 mm, posiada wydłużone, owalne ciało o twardych pokrywach skrzydłowych z ciemnym, prawie czarnym pancerzykiem. Ma dobrze rozwinięte odnóża, co umożliwia mu sprawne poruszanie się. Nawet, gdy mieszka w naszym domu dorosły chrząszcz nie jest aktywnym lotnikiem i woli przebywać w ukryciu.

Tym, co zainteresowało hodowców i producentów żywności nie są same dorosłe osobniki, ale larwy mącznika młynarka („robaki mączne”), które osiągają długość do 3,5 cm i dość szybko rosną. Samica mącznika składa jednorazowo od 10 do 50 jaj, z których po 14 dniach wylegają się larwy. Tempo wzrostu larw zależy od temperatury, wilgotności oraz dostępności pokarmu, ale w optymalnych warunkach po 8-10 tygodniach osiągają 3–3,5 cm długości. W hodowli są one karmione otrębami pszennymi, owsianymi, płatkami kukurydzianymi czy bułką tartą. Żółtawo-brązowe, z segmentowanym ciałem o twardym nabłonku, błyszczące larwy przypominają małe „robaki” i to właśnie one często stanowią pokarm dla zwierząt terrarystycznych, takich jak gekony lamparcie czy agamy brodate. Larwy te są cenione ze względu na wysoką zawartość białka oraz łatwość hodowli.

Zalety wykorzystania larw

Wykorzystanie larw mącznika młynarka w produkcji żywności niesie ze sobą kilka potencjalnych korzyści. Larwy te są bogatym źródłem białka, tłuszczów oraz mikroelementów. Ich hodowla charakteryzuje się niskim zużyciem wody i przestrzeni w porównaniu z tradycyjną hodowlą zwierząt gospodarskich, co może przyczynić się do zmniejszenia śladu ekologicznego produkcji żywności. Ponadto, mącznik młynarek może być hodowany na odpadach rolniczych, co wpisuje się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym.

Decyzja Komisji Europejskiej o dopuszczeniu mąki z larw mącznika młynarka do żywności otwiera nowe możliwości w dziedzinie produkcji spożywczej. Hodowla larw może stać się nową, intratną dziedziną rolnictwa. Jednakże wprowadzenie kontrowersyjnego dla wielu konsumentów zarządzenia, wymaga uwzględnienia obaw społecznych o bezpieczeństwo żywności, a przede wszystkim edukacji o potencjalnych korzyści, jak i zagrożeniach tej nowej żywności.

fot. Wikimedia Commons