Dziś przypada 44 rocznica śmierci Stanisława Pyjasa. Wydarzenie, które zrzeszyło studentów w PRL

Stanisław Pyjas był współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników, studentem psychologii oraz filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zginął 7 maja 1977 roku. Ciało znaleziono na klatce schodowej, a jego twarz była zmasakrowana.

Po znalezieniu ciała Pyjasa w kamienicy przy ulicy Szewskiej 7 wybuchło poruszenie. Służba Bezpieczeństwa twierdziła, że spadł on ze schodów, natomiast środowiska stojące w opozycji do ówczesnej władzy miały inne zdanie.

Pyjas był członkiem tzw. grupy anarchistów, działającej wokół Domu Studenckiego ,,Żaczek”. Ich działalność nawiązywała do ideałów buntu z 1968. Studenci sprzeciwiali się cenzurze, która ingerowała w każdą formę kultury czy sztuki. Sprzeciwiali się kłamstwom władzy oraz całemu systemowi. Członkowie tej organizacji byli zastraszani i nękani przez tajniaków z SB.

Pod koniec kwietnia 1977 r. Pyjas oraz jego znajomi zostali oskarżeni o współpracę z bezpieką. Otrzymali anonimy, które sami zgłosili. Był to akt sprzeciwu wobec cynizmu władzy. Kilka dni później Stanisław Pyjas już nie żył.

Po śmierci Pyjasa jego znajomi powołali pierwszą niezależną organizację studencką w PRL, czyli Studencki Komitet Solidarności w Krakowie. Po mszy pogrzebowej w dniu 15 maja 1977 roku została zorganizowana manifestacja, zwana Czarnym Marszem, podczas której złożono deklaracje założycielską. Większość z założycieli znała się już z działalności opozycyjnej wspierającej Komitet Obrony Robotników – którego współpracownikiem był Pyjas. W kolejnych dniach deklarację poparło około 2 tysięcy studentów z krakowskich uczelni.

SKS swoją działalność prowadził jawnie. Publicznie informując o nazwiskach oraz adresach swoich przedstawicieli. Prowadzili oni między innymi bibliotekę oraz uczestniczyli w druku wydawnictw podziemnych, wydawali własne pisma takie jak ,,Indeks” oraz ,,Sygnał”, wspierali inicjatywy edukacyjne, zorganizowali akcję przeciwko zakazowi wypożyczania w Bibliotece UJ wydawnictw emigracyjnych. Ich działalność była zapalnikiem do powstania SKS w innych miastach. Po pewnym czasie takie organizacje powstały w Warszawie, Gdańsku, Poznaniu, Wrocławiu oraz Szczecinie. W 1980 roku członkowie SKS włączyli się w tworzenie struktur Solidarności oraz NZS, a sama organizacja przestała istnieć.

Z okazji 44 rocznicy śmierci Instytut Pamięci Narodowej Kraków 6 maja opublikował dokument filmowy produkcji TVP Historia z cyklu ,,Ekspertyza”. Jego premiera odbyła się o godzinie 19:00, a film można oglądać w serwisie YouTube pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=idJYHwPZ_Kk&t=1s.

Źródło: http://przystanekhistoria.pl/

Fot. Archiwum IPN