Jest wyrok w sprawie SCT. Co to oznacza dla wprowadzenie ograniczeń w Krakowie?

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok, na podstawie którego unieważniono pierwszą krakowską uchwałę o Strefie Czystego Transportu. W praktyce to sygnał, że tamta decyzja była zbyt daleko idąca. Dziś dla kierowców ważniejsze są jednak nowe przepisy, które mają wprowadzić SCT od 1 stycznia 2026 roku – i to one będą badane przez sąd już 14 stycznia.

Spór o „starą” strefę i rola wojewody

Przypomnijmy, pierwszą uchwałę o Strefie Czystego Transportu Rada Miasta Krakowa przyjęła w 2022 roku. Z czasem przesunięto termin jej wejścia w życie – docelowo miała zacząć obowiązywać od lipca 2025 r. i obejmować całe miasto.

Przeciwko strefie wystąpił poprzedni wojewoda małopolski Łukasz Kmita z PiS. To na jego skargę Wojewódzki Sąd Administracyjny w styczniu 2024 r. unieważnił uchwałę w całości, uznając m.in., że źle opisano granice strefy i zasady organizacji ruchu.

Teraz Naczelny Sąd Administracyjny uchylił wyrok WSA. W dużym uproszczeniu:

• uznał, że można objąć strefą nawet całe miasto,
• stwierdził, że granice starej SCT były opisane wystarczająco precyzyjnie,
• wytknął krakowskiemu sądowi zbyt słabe uzasadnienie w części dotyczącej organizacji ruchu i praw konstytucyjnych.

Wyrok NSA „naprawił” efekt działań poprzedniego wojewody – to jego skarga doprowadziła do unieważnienia uchwały, a teraz sąd wyższej instancji uznał, że WSA poszedł za daleko.

Co ważne: gdyby dziś nie było nowej uchwały o SCT, a obowiązywała tylko ta z 2022 r., to po takim wyroku NSA stara strefa z dużym prawdopodobieństwem weszłaby w życie od lipca 2025 r. – właśnie na podstawie wcześniej przesuniętego terminu.

Co ten wyrok znaczy dziś dla kierowców?

Paradoks polega na tym, że wyrok NSA dotyczy uchwały, której już nie ma w obrocie prawnym – została zastąpiona nową, przyjętą w czerwcu 2025 r. Ta nowa uchwała ogranicza obszar SCT (tylko wnętrze IV obwodnicy) i wprowadza szerokie zwolnienia dla krakowian.

Dlaczego więc to orzeczenie jest ważne?

• Po pierwsze – wyznacza linię dla sądów w całym kraju: NSA wyraźnie mówi, że objęcie strefą całego miasta może być zgodne z prawem, jeśli jest dobrze opisane.
• Po drugie – osłabia część argumentów kierowanych przeciwko nowej krakowskiej uchwale (np. o granicach strefy czy samą ideę SCT).
• Po trzecie – przypomina, że sądy muszą ważyć zarówno wolność poruszania się, jak i prawo do ochrony zdrowia i środowiska.

W praktyce dla kierowców najważniejsze jest jedno: na dziś kurs obrany przez miasto – SCT od 1 stycznia 2026 r. – pozostaje bez zmian, a wyrok NSA raczej zmniejsza ryzyko, że nowa uchwała zostanie łatwo uchylona z powodów formalnych.

SCT od 2026 r. i styczniowy wyrok – co dalej?

Nowa uchwała zakłada, że:

• Strefa obejmie obszar wewnątrz IV obwodnicy – ponad połowę Krakowa, główne dzielnice centralne.
• Od 1 stycznia 2026 r. do strefy wjadą bez ograniczeń głównie nowsze samochody: benzynowe od normy Euro 4 (ok. rocznik 2005 wzwyż) i diesle od Euro 6 (ok. 2014 wzwyż).
• Mieszkańcy Krakowa – po zgłoszeniu auta do systemu – mają bezterminowe zwolnienie dla swoich obecnie posiadanych pojazdów.
• Osoby spoza miasta w pierwszych latach będą mogły wjechać starszym autem po uiszczeniu opłaty, a potem – już nie.

Miasto szykuje się do startu strefy: 4 grudnia ZDMK i ZTP szkoliły policję, i straż miejską, tłumacząc zasady zwolnień, sposób kontroli i to, jak mają działać systemy oparte na kamerach. Kamery mają pomagać wskazać miejsca i pojazdy do kontroli – nie będą jednak automatycznymi „maszynkami do mandatów”.

Trwa spór o SCT

Obecny wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar (PSL) nie uchylił nowej uchwały, ale złożył na nią skargę do WSA. Skargi złożyły też osoby prywatne. 14 stycznia 2026 r. krakowski sąd administracyjny zajmie się wszystkimi tymi wnioskami podczas jednej rozprawy.

Scenariusze są trzy:

• WSA podtrzyma uchwałę – SCT wejdzie w życie tak, jak zaplanowano.
• Sąd ograniczy jej zakres – np. nakaże poprawki w wybranych zapisach.
• Unieważni ją w całości – wtedy sytuacja znów stanie się bardzo skomplikowana, bo w tle pozostaje „stara” uchwała z 2022 r. oraz świeży wyrok NSA, który ją de facto „przywraca do łask”.

Na dziś jedno jest pewne: 1 stycznia 2026 r. Kraków nadal szykuje się na start strefy, a wyrok NSA to ważny sygnał, że sądy patrzą na SCT nie jak na lokalny kaprys, ale poważne narzędzie polityki zdrowotnej i klimatycznej.

fot. Mateusz Łysik