Kim są współcześni bożogrobcy? Zobaczysz ich w Krakowie i Miechowie

Kilka razy w roku do Miechowa z całej Polski i zza granicy przybywają zakonnicy w białych lub czarnych płaszczach z czerwonym krzyżem jerozolimskim. Kim są współcześni bożogrobcy i dlaczego przybywają właśnie do Miechowa?

Bazylika Grobu Pańskiego w Miechowie, jedyna parafia w Polsce, ma przywilej obchodzić corocznie odpust jerozolimski. Uroczystość, która przypada co roku 15 lipca upamiętnia zdobycia Jerozolimy przez krzyżowców i rocznicę poświęcenia bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie. Tak się składa, że również 15 lipca miechowska parafia świętuje swoją rocznicę poświęcenia kościoła. Z tej okazji odbywają się coroczne uroczystości.

Polska Jerozolima

Miechów, w którym znajduje się kaplica Pustego Grobu - najstarsza i najwierniejsza replika Grobu Świętego ma szczególny związek z Ziemia Świętą. Choć nie ma na to materialnych dowodów, założyciel Miechowa, Jaksa Gryfita (identyfikowany przez niektórych historyków z Jaksą z Kopanicy) wziął udział w wyprawie do Ziemi Świętej, opisanej przez Jana Długosza i Macieja Miechowitę. Stamtąd postanowił sprowadzić do Polski zakon Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu. Otrzymał na to zgodę patriarchy Jerozolimy Amalryka.
Z Ziemi Świętej Jaksa przywiózł do Polski relikwię Drzewa Krzyża Świętego i ziemię, po której chodził Chrystus. Zabrał też mnicha Marcina Gallusa. Nowemu klasztorowi przekazał wsie Miechów, Zagorzyce i Komorów i pomógł w budowie pierwszej siedziby, co nastąpiło w latach 1163-1186. Jego konsekracji dokonał w rocznicę zdobycia Jerozolimy, tj. 15 lipca 1186, biskup krakowski Gedko. Ponieważ misją bożogrobców była ochrona Grobu Chrystusa, zakonnicy upowszechnili m.in. zwyczaj urządzania grobu Chrystusa w kościołach w Wielki Piątek.

Gdy kościół nazywany „polską Jerozolimą”, stał się zbyt mały, w latach 1235 – 1293 zbudowano nowy romański kościół, który w 1379 r. spłonął w wielkim pożarze miasta. Odbudowany, ulegał jeszcze kilkakrotnym pożarom.

W 1530 r. w wirydarzu klasztoru wzniesiono na planie kwadratu kaplicę Grobu Chrystusa, przykrytą kopułą zwieńczoną latarnią. W kaplicy wmurowany został kamień przywieziony z jerozolimskiego Grobu, a na ziemi przywiezionej z Jerozolimy, skonstruowano kamienny Grób Chrystusa – kopię Grobu Świętego.

Po rekonstrukcji w XVIII wieku zmienił swój wygląd na wystrój barokowo–rokokowy i właśnie 15 lipca 1799 – w rocznicę zdobycia Jerozolimy przez Krzyżowców w 1099 r. – nowy kościół konsekrował bp Tomasz Nowina Nowiński, generał – przełożony bożogrobców i proboszcz miechowski.

Ta tradycja kultywowania związków z Ziemią Świętą w Miechowie trwa do dziś. Przez 650 lat – aż do kasaty zakonu w czasie zaborów, kultywowali ją zakonnicy z Zakonu Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Pańskiego w Jerozolimie, którego członkowie, zwani byli na ziemiach polskich „bożogrobcami” lub „miechowitami”. Po kasacie zakonu bożogrobców w 1819 r. odpust jerozolimski jest obchodzony nadal w parafii miechowskiej.

Rycerze z jerozolimskim krzyżem na płaszczach

Warto wspomnieć, że oprócz mnichów, opiekujących się grobem świętym i pielgrzymami, w czasie wypraw krzyżowych w Jerozolimie powstały zakony rycerskie, które miały zapewnić bezpieczeństwo mieszkańcom i podróżującym. Jednym z nich jest Zakon Rycerski Świętego Grobu w Jerozolimie, pierwotnie utworzony, aby zapewnić zbrojną opieką Bazylice Grobu Świętego w Jerozolimie. Najnowsze badania dowodzą, że zakon, który od kilkudziesięciu lat regularnie odwiedza Miechów, powstał w XIII wieku, już po zakończeniu wypraw krzyżowych, a w idei rycerskości jako służby potrzebującym, duży wkład mieli franciszkanie, których misja doprowadziła do odzyskania dla chrześcijan miejsc ważnych dla ich religii.

To właśnie franciszkanie przybywającym do Jerozolimy pielgrzymom, wywodzącym się ze szlachty, nadawali uroczyście godność Rycerza Świętego Grobu w tzw. obrzędzie inwestytury. Ten uroczysty obrzęd pasowania na rycerza z wpisaniem do odpowiedniego rejestru, przyznaniem prawa do noszenia krzyża jerozolimskiego, wytwarzał nową wspólnotę z obowiązkami również duchowymi, podobnymi do zobowiązań członków bractw. W ten sposób utrzymywała się ciągłość idei, którą reprezentowali współcześni rycerze bożogrobcy. W XIX wieku papieże, którzy przywrócili Łaciński Patriarchat Jerozolimy, stworzyli fundamentalne ogniwo łączące Patriarchat z rycerzami Grobu Świętego, które przekształciło się w prawdziwy zakon rycerski, wspólnotę ludzi o konkretnych celach i silnej duchowości.

O potrzebie istnienia Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu w Jerozolimie (OESSH) świadczył jego szybki rozwój. Na przełomie XIX i XX wieku liczył on już ponad 2000 kawalerów i dam. Początkowo pasowania na rycerza bożogrobca odbywały się tylko podczas pielgrzymki w Jerozolimie, potem obrzędy inwestytury każdy przechodził w swoim kraju. Obecnie zakon liczy około 30 000 członków z czterdziestu państw.

Pierwsi polscy rycerze Grobu Bożego w Jerozolimie pojawili się już w XV w. Starania nad utworzeniem w Polsce oficjalnej struktury krajowej tego zakonu zostały zapoczątkowane w 1930 r., lecz przerwała je II wojna światowa i okres komunizmu. Polskie zwierzchnictwo zostało erygowane 8 grudnia 1995 r. Pierwsza inwestytura w Polsce, czyli uroczystość przyjęcia nowych członków, miała miejsce w 1996 r. Wielkim przeorem od 10 lat. jest kard. Kazimierz Nycz, metropolita warszawski, zaś zwierzchnikiem od 2022 roku dr Andrzej Sznajder, historyk związany z katowickim IPN. W Polsce Zakon, który liczy ok. 300 kawalerów i dam, ma cztery prowincje: krakowską, gdańską, wrocławską i warszawską. Mogą należeć do niego zarówno osoby świeckie jak i duchowne czy kapłani - kandydaci zarekomendowani przez już należących do zakonu braci.

Misją powierzoną zakonowi przez Ojca Świętego – jak czytamy w statucie – jest utrzymywanie we wspólnocie kościelnej troski o ziemię Jezusa i wspieranie na niej Kościoła katolickiego i obecności chrześcijańskiej. Zakon propaguje pielgrzymki do Ziemi Świętej, prowadzi szkoły na terenie Ziemi Świętej (w części izraelskiej i palestyńskiej), które są dostępne dla każdego, wspiera ubogich. W czasie konfliktu izraelsko-palestyńskiego wspiera uchodźców i zabiega o zakończenie działań zbrojnych. - W sytuacji trwającej tam wojny pomoc mieszkańcom Ziemi Świętej jest tak naprawdę ratowaniem ich życia. Jako chrześcijanie jesteśmy wezwani do solidarności ze wszystkimi, którzy oczekują pomocy, i to niezależnie od tego, czy są chrześcijanami, muzułmanami, czy żydami. My jako zakon jesteśmy w szczególny sposób do tego wezwani, bo powierzono nam odpowiedzialność za tych ludzi – szczególnie za katolików – tych hebrajskojęzycznych i tych wywodzących się spośród Palestyńczyków. Bez rozróżniania na jednych i drugich chcemy ich wspierać, tak żeby w którymś momencie było możliwe zawarcie tam pokoju – mówił dr. Andrzejem Sznajderem w rozmowie Łukasze Krzysztofkiem z Tygodnika Niedziela. - Dziś najbardziej pilna jest pomoc finansowa, ponieważ ludziom zamieszkującym Strefę Gazy brakuje tak naprawdę podstawowych rzeczy – począwszy od wody, przez jedzenie, lekarstwa, skończywszy na elektryczności, nie mówiąc już o dachu nad głową, którego też ogromna liczba mieszkańców już nie ma. Nasza pomoc jest kierowana przez patriarchat do instytucji, które tworzą środowisko życia chrześcijańskiego – dodał.

Bożogrobcy w Miechowie

Rycerzy w białych płaszczach, z czerwonym wizerunkiem krzyża jerozolimskiego i damy w czarnych strojach można regularnie spotkać również w Miechowie. Zakonnicy z Polski i goście z całego świata spotykają się na uroczystościach Wielkiego Tygodnia w Miechowie, szczególnie na wyjątkowych obchodach Wielkiego Piątku.

Przyjeżdżają na obchodzone co roku w III Niedzielę Wielkanocną święto Grobu Bożego i na odpust jerozolimski, który przypada 15 lipca. Uroczystości 925-rocznicy wyzwolenia Jerozolimy przez krzyżowców i 875-rocznicy poświęcenia bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie, oraz rocznicy poświęcenia bazyliki w Miechowie towarzyszyć będzie organizowane od 2017 roku sympozjum popularnonaukowe, pod tradycyjnym tytułem: „Z Jerozolimy do Miechowa, z Miechowa do Jerozolimy…”, w którym prezentowane są okolicznościowe referaty lub prelekcje poświęcone: Ziemi Świętej, wyzwoleniu Jerozolimy przez krzyżowców oraz Zakonowi Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Pańskiego w Jerozolimie.

Z okazji przypadających w 2024 r. jubileuszy: 925-rocznicy wyzwolenia Jerozolimy przez krzyżowców i 875-rocznicy poświęcenia bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie, Komisariat Ziemi Świętej w Krakowie i Parafia Rzymskokatolicka Grobu Bożego w Miechowie w tym roku postanowiły wspólnie zorganizować uroczyste obchody tych obu rocznic.

Program

Niedziela, 14 lipca 2024 r

Sanktuarium św. Kazimierza Królewicza w Krakowie (ul. Reformacka 4).

godz. 14.00 – wykład okolicznościowy: „Poświęcenie bazyliki Grobu Bożego w Jerozolimie, 15 lipca 1149 r.” – dr Bartłomiej Dźwigała

godz. 15.00 – Koronka do Miłosierdzia Bożego.

godz. 15.20 – nabożeństwo Jerozolimska Droga Krzyżowa

godz. 16.15 – uroczysta msza św. pod przewodnictwem Ministra Prowincjalnego o. Krzysztofa Bobaka OFM.

Poniedziałek, 15 lipca 2024 r.

Odpust Jerozolimski w Parafii pw. Grobu Bożego w Miechowie

godz. 10.00-12.00 – „Z Jerozolimy do Miechowa, z Miechowa do Jerozolimy…”

- otwarcie sympozjum i powitanie uczestników – ks. kan. Franciszek Siarek, proboszcz Parafii Rzymskokatolickiej pw. Grobu Bożego w Miechowie

- „Skarby Grobu Bożego – arcydzieła w Muzeum Terra Sancta w Jerozolimie” – dr hab. Przemysław Mrozowski

- „Jerozolima Zdobyta! Dramat roku 1099 w kilku odsłonach” - dr Tomasz Pełech

- „Czy bożogrobcy miechowscy założyli Wodzisław Śląski? – prezentacja niezwykłego odkrycia z historii lokacji górnośląskiego miasta” – Piotr Hojka

godz. 12.30 – nabożeństwo „Godzinki o Bożym Grobie” (w bazylice miechowskiej)

godz. 13.00 – uroczysta msza św. pod przewodnictwem ks. proboszcza prałata Mariana Kopko ESSH Kustosza Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej w Krzeszowie.

fot. Bazylika Grobu Bożego w Miechowie