„Buldożer, nie rewitalizacja”. Fundacja tworzy mapę niszczejących zabytków

Fundacja "Można Lepiej!" uruchomiła interaktywną mapę dokumentującą stan zaniedbanych zabytków w Polsce. Na liście znajduje się już ponad sto obiektów, w tym kilkanaście z Krakowa. Inicjatywa ma nagłośnić problem braku skutecznej ochrony dziedzictwa kulturowego i zachęcić do działań ratunkowych.

Zabytki w rozsypce. Powstała mapa dokumentująca ich stan

Fundacja "Można Lepiej!" stworzyła ogólnodostępną mapę, na której umieszczane są lokalizacje zabytkowych budynków popadających w ruinę. Serwis www.ratujmyzabytki.pl już teraz zawiera ponad 100 lokalizacji, z czego niemal 20 znajduje się w Krakowie. Przy każdym obiekcie umieszczono opis jego stanu, historię oraz fotografie dokumentujące postępującą degradację.

Twórcy akcji podkreślają, że projekt nie tylko dokumentuje, ale ma także za zadanie zachęcać do ratowania konkretnych budynków i wpływania na zmiany systemowe. Jak zauważa Krzysztof Kwarciak, prezes fundacji: „Można odnieść wrażenie, że instytucje odpowiedzialne za ochronę zabytków są w podobnej rozsypce jak wiele budynków, którymi powinny się zajmować”, a „cenne obiekty często są  „rewitalizowane” przy pomocy buldożera.”

Wśród krakowskich obiektów wskazanych na mapie znalazły się m.in. Pałac Tarnowskich, Pałac Wodzickich czy kamienice w rejonie al. Dietla i ul. Św. Sebastiana. Autorzy inicjatywy zwracają uwagę, że wiele z tych miejsc ma ogromny potencjał estetyczny i historyczny, ale brak inwestycji i zaniedbania sprawiają, że stają się one jedynie zagrożeniem dla mieszkańców i przechodniów.

Jak wskazują przedstawiciele fundacji, system ochrony zabytków w Polsce cierpi na szereg problemów. Brakuje bieżącej inwentaryzacji stanu technicznego budynków, procedury administracyjne są długotrwałe i nieprzewidywalne, a przepisy podatkowe zniechęcają do remontów. Wpisane do rejestru zabytki mogą korzystać ze zwolnień z podatku od nieruchomości, ale dopiero po zakończeniu kosztownych prac, co dla wielu inwestorów jest barierą nie do przeskoczenia.

Fundacja zachęca do aktywnego współtworzenia mapy. Każdy może zgłosić zaniedbany zabytek poprzez formularz na stronie internetowej. Po weryfikacji, informacja trafia na mapę. W założeniu ma to być "czerwona księga" polskich zabytków w potrzebie.

Dziesięć propozycji zmian

Fundacja przygotowała także pakiet dziesięciu propozycji zmian w prawie, dotyczących m.in. reformy urzędów konserwatorskich, ułatwień podatkowych dla remontujących oraz stworzenia ogólnopolskiej listy zagrożonych obiektów. Postulaty zostały przekazane do Ministerstwa Kultury oraz parlamentu.

Zaniedbane pałace, zamki i kamienice są nie tylko w małych miejscowościach, ale również w centrach dużych miast. W wielu przypadkach budynki te są opuszczone, niebezpieczne i zupełnie niewykorzystane. Autorzy projektu mają nadzieję, że działania fundacji zachęcą samorządy, instytucje publiczne oraz prywatnych inwestorów do podjęcia działań ratunkowych zanim najcenniejsze przykłady architektury znikną z krajobrazu na zawsze.