24 lutego w Wieliczce i Gdowie uczczono 177. rocznicy Powstania Krakowskiego.
Samorządowcy, przedstawiciele środowisk kombatanckich, stowarzyszeń, kół spotkali się przy tablicy upamiętniającej wymarsz do Krakowa rewolucyjnego oddziału górników i mieszczan wielickich pod wodzą Edwarda Dembowskiego.
Pod tablicą na budynku Starostwa Powiatowego w Wieliczce kwiaty złożył Zarząd Powiatu Wielickiego starosta Adam Kociołek, wicestarosta Henryk Gawor, członkowie zarządu Aleksandra Ślusarek, Stanisław Kyrc, sekretarz powiatu Rafał Ślęczka, w imieniu Poseł na Sejm RP Urszuli Ruseckiej wiązankę złożył dyrektor Biura Poselskiego Piotr Siemczonek wraz z radnym miejskim, prezesem Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Koło Wieliczka Stanisławem Dziedzicem oraz Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”. W spotkaniu uczestniczyła delegacja uczniów Liceum Ogólnokształcącego im. Jana Matejki w Wieliczce i Kopalni Soli „Wieliczka”.
Powstanie krakowskie trwało od 21 lutego do 4 marca 1846 roku. Zryw narodowy, który rozpoczął się w Wolnym Mieście Kraków, miał być oparty na udziale chłopów. Powstanie szybko jednak poniosło klęskę. Organizatorem powstania krakowskiego, które wybuchło w lutym 1846 roku w Krakowie i okolicach był Edward Dembowski, który poprowadził z Krakowa przez Podgórze patriotyczno-religijną manifestację przeciw Austriakom.
Podczas wielickich obchodów krótką historie tego bohaterskiego zrywu przypomniała Jadwiga Duda – prezes KPW Wieliczka, następnie Aleksandra Ślusarek członek Zarządu Powiatu Wielickiego odczytała wspomnienia swojego pradziadka Józefa Ciastonia:
A tak pisał dziedzic Wojciechowski z Bodzanowa: "Świetny C.K. Sądzie Karzący w Wiśniczu! Na dniu 25 lutego 1846 napadło rozhukane chłopstwo z ogranicznych wsiów, jako to: z Suchoraby, Słomiroga, Zagórza, Zakrzowa, Zakrzowca i Ochmanowa do państwa Staniątek należących, z Zabłocia, Krakuszowic, Niegowici, Zborczyc, tudzież z kameralnego państwa Niepołomic , z Woli i z Woli Batorskiej, uzbrojone w kosy, siekiery, pałki, koły i widły sienne , a dobrawszy i gromadę wsi Bodzanowa do siebie, uderzyli najprzód na dwór bodzanowski i zaczęli okna tłuc.....„ W rabacji plebanii uczestniczyli więc chłopi z wyżej wymienionych wsi. W napadzie na klasztor w Staniątkach uczestniczyli kmiecie ze Staniatek, Chrości, Podborza, Niepołomic, Woli Batorskiej. W niewielkim stopniu w rabacji uczestniczyli zapewne mieszkańcy Węgrzc, chociaż i tu pojawia się motyw zrabowanego w czasie ataku na plebanię bodzanowską srebra stołowego przez jednego z mieszkańców Węgrzc. Również i mieszkańcy Podłęża w zdecydowanej masie w rabacji nie uczestniczyli, gdyż powstrzymał ich od tego wójt Józef Ciastoń. Wg artykułu w Gazecie Krakowskiej z 1848 roku: „My Obywatele krakowscy do obywatela a ukochanego brata naszego Józefa Ciastoń Wójta Wsi Podłęże w państwie Staniątek: Gdy dowiedzieliśmy się, że w roku 1846 w czasie kiedy niemieccy urzędnicy niewinnych i o niczem nie wiedzących braci naszych Wieśniaków pojąc wódką uzbrajali i do rozboju i rabunków na szlachtę buntowali — to wtedy poczciwy i honorowy obywatel Wójt Józef Ciastoń z Podłęża, nie tylko że do takowych rozbojów należeć nie chciał, bo wiedział, że zabijać ani też kazać zabijać bliźniego swego nikt nie ma prawa oprócz Pana Boga — a jeszcze tenże obywatel Józef Ciastoń drugich , przez Niemców urzędników zaślepionych, od tych rozbojów wstrzymywał, i mówił do nich: „Bóg z Nieba na was patrzy — a wy tez patrzcie — ale patrzcie końca, bo nic tu koniec na ziemi". I tak poczciwy i honorowy obywatel Józef Ciastoń wiele przez to uczynił sobie zasługi przed Panem Bogiem, że zbrodni nie dopuścił — a i przed rodakami swemi należy mu się cześć i uszanowanie. My przeto obywatele Krakowa tem pismem naszem na wieczne czasy objawiamy nasze kochanie i serdeczność poczciwemu honorowemu a od nas ukochanemu bratu naszemu obywatelowi Józefowi Ciastoń, tak, ażeby on to pismo nasze w późne czasy wesoło i zdrowo żyjąc dziatkom i wnukom swoim mógł pokazywać, a te jego dziatki i wnuki ażeby w szlachetne, poczciwe i prawdziwie polskie ślady jego wstępowali i tak jak On zawsze prawymi serdecznymi i cnotliwymi byli synami Ojczyzny Polakami.”
Uczestnicy przenieśli się potem do Gdowa, gdzie 26 lutego 1846 rozegrała się odbyła się Bitwy pod Gdowem, zakończona klęską oddziałów powstańczych w walce z oddziałami armii austriackiej wspieranymi przez chłopów-ochotników. W wyniku tej bitwy zginęło 154 osoby, a 59 zostało wziętych do niewoli. Władze austriackie nie pozwoliły ich pogrzebać na cmentarzu jako buntowników przeciw legalnej władzy. Pochowano ich na pastwisku obok cmentarza, w trzech dołach bez krzyża. W 50 rocznicę tego wydarzenia w 1896 r. z inicjatywy Straży Ogniowej w Gdowie zwłoki powstańców umieszczono we wspólnym grobie, na którym usypano kopiec. Ks. Michał Kolar włączył go do cmentarza. W 1906 r. Wojciech Samek z Bochni wykonał pomnik na kopiec. Na jego cokole stoi kamienny krzyż z napisem: ”Boże Zbaw Polskę”. Pod krzyżem rzeźba młodej zranionej kobiety. U jej stóp na mieczu i wieńcu dębowym orzeł. To Matka Polska, jak biblijna Rachel opłakuje swych synów poległych za Ojczyznę. Na ścianach postumentu pomnika, na cokole z trzech stron granitowe tablice z napisami: „Rachel płacząca synów swoich i nie chciała się dać pocieszyć, iż ich nie masz. Poległym za Ojczyznę pod Gdowem 1846 -1906 r. R.J.P.
W sali widowiskowej Centrum Kultury uczniowie z Szkoły Podstawowej ze Zręczyc zaprezentowali montażem słowno-muzyczny, wzbogacony prezentacją multimedialną. Publikacje o tragicznych wydarzeniach sprzed 177 lat zaprezentowała Gminna Biblioteka Publiczna w Gdowie.
Dalsza część uroczystości odbyła się na cmentarzu w Gdowie przy mogile powstańców, gdzie wartę zaciągnęli żołnierze z Jednostki Strzeleckiej 2077 Kraków. Wprowadzono poczet sztandarowy II Wielickiego Batalionu Armii Krajowej "Wilga - Mrówka", a hołd bohaterom walk z 1846 roku oddali m.in. Starosta Powiatu Wielickiego Adam Kociołek, Wójt Gminy Gdów Zbigniew Wojas, radni powiatowi, Przedstawiciele Jednostki Strzeleckiej 2077 Kraków, górnicy Kopalni Soli "Wieliczka", przedstawiciele Klubu Przyjaciół Wieliczki, Stowarzyszenie Historia i Tradycja w Gdowie, Uniwersytet Trzeciego Wieku w Gdowie. W imieniu społeczności szkolnej wiązankę złożyła delegacja ze Szkoły Podstawowej w Zręczycach. Pod pomnikiem złożono kwiaty i zapalono znicze oraz pomodlono się w intencji zmarłych.
Wydarzenie było jednocześnie częścią obchodów 177. rocznicy powstania krakowskiego, zorganizowanych przez Wojewodę Małopolskiego, Muzeum Krakowa – Muzeum Podgórza, Powiat Wielicki, Gminę Gdów oraz Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki”.
inf. Powiat Wielicki i Centrum Kultury w Gdowie
