Z zachowanych figur, które zostały ufundowane na terenie miasta Dębicy do dzisiejszych czasów zachowały się wszystkie trzy. Pochodzą one z początków XX wieku.
Nie jest to dziwne, ponieważ dogmat o niepokalanym poczęciu Najświętszej Maryi Panny został ogłoszony konstytucją apostolską przez papieża Piusa IX dopiero w roku 1854, a więc stosunkowo późno. Stąd też trudno szukać tego typu kompozycji figuralnych z wcześniejszych czasów, chociaż szczególnie w malarstwie europejskim ten temat był już eksponowany. Najbardziej znanymi obrazami są „Niepokalane poczęcie” Francisco de Zurbarany [XVI wiek] oraz słynny obraz pod tym samym tytułem autorstwa Petera Paula Rubensa [XVII wiek]. Obydwa znajdują się w muzeach hiszpańskich, ponieważ to właśnie na Półwyspie Iberyjskim kult Niepokalanego Poczęcia był szczególnie żywy.
Pierwszą z dębickich figur, która znajduje się na terenie dawnych koszar wojskowych ufundowali w 1908 roku ułani Cesarsko i Królewskiego 6 Pułku II Dywizji na pamiątkę podwójnego Roku Jubileuszowego: 50 lat kapłaństwa Ojca Świętego Piusa X oraz 60 lat rządów Cesarza Franciszka Józefa I. Materiałem, który został użyty na jej wykonanie była terakota. Podczas burzliwych czasów I i II wojny światowej figura nie została oszczędzona przez los. Ubytki na niej nie są pochodzenia naturalnego, lecz rezultatem działania człowieka, a konkretnie wynikami postrzałów i rykoszetów z broni palnej. Obecnie, dzięki zaangażowaniu Związku Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i byłych Więźniów Politycznych z Koła Miejskiego w Dębicy, a konkretnie pana pułkownika Leszka Daty, byłego prezesa tego Koła, a obecnie jego prezesa honorowego zostały wykonane prace konserwatorskie i renowacyjne. Te z ubytków, które zagrażały na przyszłość strukturze figury zostały uzupełnione, pozostałe zaś pozostawiono jako znamię burzliwej historii naszego miasta. By wykonać to zadanie potrzebne było społeczne wsparcie ludzi dobrej woli. Takowymi okazali się pan Stanisław [dobroczyńca prosił, by nie ujawniać jego nazwiska], mocno związany z działalnością ZKRPiBWP oraz dębicka firma Aksil, która dostarczyła specjalistycznych wyrobów potrzebnych do konserwacji, jak i przywrócenia oryginalnych barw figury. Wykonano również kopię tablicy w kamieniu [uszkodzony oryginał znajduje się w Muzeum Regionalnym w Dębicy], zamiast wcześniejszej, zamontowanej kilkanaście lat temu, z tworzywa sztucznego. Figura znajduje się obok Stadionu Miejskiego przy ulicy Akademickiej.
Następna z figur pochodzi z roku 1917, kiedy to została ufundowana przez panią Helenę Płocką, właścicielkę majątku na Wolicy. Znajduje się na terenie parku otaczającego dwór na Wolicy. Pięknie wkomponowana w pejzaż i zakonserwowana przez obecnych właścicieli dworu, wykonana w kamieniu spoczywa na betonowym postumencie od strony ulicy 23 Sierpnia.
Ostania i najbardziej znana znajduje się na Placu Gryfitów [dawny Stary Rynek], a pochodzi z 1919 roku. Rzeźba została wykonana z piaskowca i pochodzi z pracowni, której właścicielem był pan Swół z Mielca na zamówienie społeczeństwa Miasta Dębicy w pierwszą rocznicę odzyskania Niepodległości przez naszą Ojczyznę. Każdego roku w narodowe święta pod tą figurą składane są wiązanki kwiatów. W bieżącym roku dzięki środkom z Urzędu Miejskiego w Dębicy została gruntownie odczyszczona za pomocą środków chemicznych z resztek farby olejnej, jak również uzupełniono ubytki będące wynikami wcześniejszych prób naprawy. Po zakonserwowaniu figura nadal ozdabia dawny Rynek Starego Miasta przypominając dębiczanom o odzyskanej w 1918 roku Niepodległości.
foto tytułowa ze zb. pryw. Autora
Jacek Dymitrowski
Dyrektor Muzeum Regionalnego w Dębicy
