Historyczna operacja. Ten zabieg uratuje niejedno życie. "Tutaj dużą rolę w edukacji muszą odgrywać lekarze rodzinni, bardzo ważna jest także profilaktyka wtórna, czyli wczesne wykrycie nowotworu".

Nie tylko w październiku, który jest miesiącem walki z rakiem piersi, powinnyśmy je badać, mamy na to cały rok. Samobadanie możemy wykonywać w warunkach domowych, a jeśli coś podejrzewamy należy udać się do lekarza i poddać badaniom; bezbolesnym i bezinwazyjnym. Czasem nasza odważna decyzja, ale trudna decyzja o usunięciu piersi poprzedzona konsultacjami z lekarzem, również psychologiem może uratować nasze życie. Dodatkowym obciążeniem są predyspozycje genetyczne, ale w porę podjęte działania dają na to szanse. Na świecie rocznie rozpoznaje się ponad 1,5 miliona nowych zachorowań na raka piersi, szczególnie często występuje on w krajach wysoko rozwiniętych. U nas każdego roku odnotowujemy zachorowanie u około 19 tysięcy kobiet i liczby te niestety rosną.

O profilaktyce i leczeniu opowie dr n. med. Wojciech Pirowski, który w Szpitalu Miejskim w Rabce-Zdroju na Oddziale Chirurgii Planowanej przeprowadził historyczną , bo pierwszą operację obustronnej mastektomii przy jednoczesnej rekonstrukcji. Asystował Ordynator Oddziału dr n. med. Jacek Lizoń oraz zespół operacyjny: lek. Jerzego Zaremby-Czereyskiego - specjalisty anestezjologii i intensywnej terapii oraz mgr piel. Haliny Węgrzynek - instrumentariuszka. .

Panie doktorze przeprowadził Pan pionierską operację dla rabczańskiego szpitala, czy  propagowanie badań w kierunku raka piersi, trudniej przeprowadza się poza dużymi miastami, kobiety z mniejszych miast i wiosek mają mniejszą świadomość ryzyka nowotworu, w związku z czym mniej się boją i trudniej namówić je do badań?

– Przede wszystkim należy postawić na profilaktykę pierwotną, czyli zmniejszanie ryzyka wystąpienia danego nowotworu poprzez prawidłowe odżywianie i styl życia. Tutaj dużą rolę w edukacji muszą odgrywać lekarze rodzinni, bardzo ważna jest także profilaktyka wtórna, czyli wczesne wykrycie nowotworu. W przypadku raka piersi to przede wszystkim samobadanie piersi, mammografia, ale także badanie USG piersi. Wbrew pozorom, to właśnie mieszkańcy mniejszych miejscowości mają większy dostęp do tych samych specjalistów, w porównaniu do dużych miastach. Często Ci sami lekarze pracują w małych przychodniach, do których zdecydowanie łatwiej jest się dostać. W mojej ocenie świadomość ryzyka wystąpienia konkretnego nowotworu nie zależy od wielkości miasta, tylko od konkretnych lokalnych lekarzy, w tym przede wszystkim wspomnianych wcześniej lekarzy rodzinnych, którzy mogą ukierunkować i podpowiedzieć, gdzie pacjent ma się udać na badania.

Czy rozwijający się nowotwór boli, daję jakieś sygnał i co powinno nas zaniepokoić i kiedy zgłosić się do lekarza?

– Objawy każdej choroby nowotworowej zależą przede wszystkim od stopnia zaawansowania. W początkowym stadium rak piersi przebiega bezobjawowo, najczęstszym pierwszym objawem jest wyczucie przez kobietę twardego guzka w piersi. Guzek ten stopniowo powiększa, dlatego też bardzo ważne jest samobadanie piersi przez kobietę raz w miesiącu. Do innych objawów budzących niepokój należą: krwisty wyciek z brodawki, wciągnięcie brodawki, niegojące się owrzodzenie brodawki, wciągnięcie i stwardnienie skóry, owrzodzenie, obrzęk i zaczerwienienie z towarzyszącą bolesnością skóry. Sam ból natomiast nie jest wczesnym objawem raka piersi.

Jeśli już przyjdziemy do lekarza, jakie badania trzeba będzie wykonać?

– W przypadku raka piersi podstawowym kryterium wyboru badań diagnostycznych jest wiek oraz wywiad rodzinny. W Polsce dla kobiet z ujemnym wywiadem rodzinnym w kierunku raka piersi podstawowym badaniem jest mammografia przesiewowa od 50 do 69 roku życia wykonywana co 2 lata. Często z uwagi na budowę gruczołową piersi zalecane po mammografii jest wykonanie USG piersi. Absolutnie nie wolno USG piersi traktować jako badania przesiewowego zastępującego mammografię. USG piersi dla kobiet młodszych to doskonała uzupełniająca do samobadania piersi metoda diagnostyki, w której lekarz w szybki sposób może wyjaśnić dany problem zgłaszany na wizycie. Dodatkowo USG piersi sprawdza się także przy diagnostyce inwazyjnej zmian w piersiach, gdy wykonujemy biopsję cienkoigłową lub gruboigłową.

Genetyka w przypadku tego nowotworu odgrywa dużą rolę, jakie jest prawdopodobieństwo, że jeśli w naszej rodzinie jest mama czy babcia, które zachorowały, my też zachorujemy?

– Zdefiniowane na podstawie kryteriów kliniczno-rodowodowych oraz wyników badań molekularnych grupy wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka zachorowania na raka piersi stanowią około 0,5–1% ogólnej populacji kobiet w Polsce i około 15% ogółu chorych na raka piersi. Opisana w pytaniu zależność jest zbliżona do grupy wysokiego ryzyka, czyli osoby bez potwierdzonej mutacji BRCA1, ale z obciążającym wywiadem rodzinnym: 2 zachorowania u krewnych I lub II stopnia przed 50 r.ż. Grupa wysokiego ryzyka ma 4-10 krotnie większe ryzyko zachorowania w porównaniu z ogólną populacją.

Czy usunięcie piersi i jej rekonstrukcja daje pewność, że nie będzie przerzutów i na trwałe usuniemy komórki rakowe?

– Musimy odróżnić profilaktyczną mastektomię od mastektomii podskórnej w raku piersi.
Zabieg tzw. profilaktycznej mastektomii, jednak prawidłowo powinno się mówić zmniejszającej ryzyko wystąpienia raka piersi przeprowadza się u pacjentek zdrowych, bez choroby nowotworowej. Osoba przygotowywana do zabiegu ma wykonywany rezonans magnetyczny piersi, w przypadku podejrzenia raka piersi w pierwszej kolejności należy to przed operacją wykluczyć.
W przypadku pacjentek z rozpoznanym np. wieloośrodkowym rakiem piersi, gdy nie ma możliwości wykonania zabiegu oszczędzającego staramy się wykonać mastektomią podskórną z jednoczasową rekonstrukcją ekspanderem lub implantem. Osiągamy tym sposobem najważniejszą rzecz w chirurgii onkologicznej, czyli resekcję R0 - wszystkie marginesy mikroskopowo są wolne od nowotworu. Zatrzymujemy tym sposobem rozwój choroby, jednak obecność przerzutów mogła nastąpić przed leczeniem operacyjnym, dlatego też prowadzone są kolejne etapy leczenia, takie jak chemioterapia, radioterapia, hormonoterapia.

Proszę powiedzieć  jak wygląda zabieg, jak trzeba do niego się przygotować, ile trwa, ile trwa powrót do formy?

– Można powiedzieć, że zabieg zaczyna się kilka miesięcy wcześniej. Obustronna mastektomia podskórna składa się z etapu planowania w którym pacjentka ma wykonywany rezonans piersi, konsultację psychologa, rozmawiamy i wyjaśniamy wszystkie możliwe efekty leczenia, ewentualne skutki uboczne i możliwe powikłania. Następnie wykonujemy pomiary i zamawiamy odpowiedniej wielkości i kształtu implanty lub ekspandery. Sam zabieg trwa od 3 do 4 godziny i zależy przede wszystkim od budowy piersi. Po zabiegu pacjentka wychodzi do domu po 1-2 dniach z drenami. Dreny utrzymujemy przez około 10 dni, cały czas pacjentka musi stosować biustonosz pooperacyjny, który  stosuje przez minimum 2 miesiące.

O operacjach usunięcia piersi u kobiet obciążonych genem BRCA1 zrobiło się głośno w 2013 roku za sprawą aktorki Angeliny Jolie, taki przykład znanych kobiet które poddały się usunięciu piersi działa na społeczeństwo, ale co jeszcze możemy zrobić same żeby wykryć zmianę w porę?

– Najważniejsze to samobadanie piersi raz w miesiącu między 7 a 10 dniem cyklu. W drugiej kolejności to omówione wcześniej badania obrazowe takie jak mammografia, USG piersi. Osoby z dodatnim wywiadem rodzinnym w kierunku raka piersi lub jajnika powinny porozmawiać ze specjalistą zajmującym się diagnostyką lub leczeniem raka piersi. Może być konieczna konsultacja w poradni genetycznej.

Czy profilaktyczna mastektomia ma sens, a jeśli tak o ile zmniejsza ryzyko zachorowania?

– Przy prawidłowej kwalifikacji do leczenia operacyjnego z potwierdzoną patogenną mutacją w kierunku raka piersi lub jajnika oraz gdy pacjentka rozumie wszystkie za i przeciw, jest to operacja bardzo skuteczna. W przypadku obecności mutacji BRCA1 zmniejsza ryzyko raka piersi o około 90%.

Zabieg jest w pełni finansowany przez NFZ tzn. mastektomia przy jednoczesnej rekonstrukcji piersi, czekała to to wiele pacjentek, czy w związku z tym liczba chętnych przybywa?

– Jest to problem, który należy rozpatrywać w skali całego kraju. Wszystkie duże ośrodki onkologiczne zajmujące się rakiem piersi mają tak dużą kolejkę do operacji dla pacjentek z rozpoznanym rakiem piersi, że nie są wstanie znaleźć miejsca dla osób do profilaktycznej mastektomii. Dodatkowo z jednej strony NFZ refunduje te zabiegi, z drugiej strony nie należą one do grupy nielimitowanej, tak jak pacjentki z kartą Diagnostyki i Leczenia Onkolgicznego (DILO) i rozpoznanym rakiem. Procedura wykonywana jest z limitu danego szpitala lub oddziału i chirurdzy muszą także dla wszystkich innych zabiegów nieonkologicznych znaleźć miejsce.

foto. FB Szpital Miejski w Rabce Zdroju