Ponad 1200 zapadlisk w rejonie Olkusza. Geolodzy biją na alarm

Specjaliści z Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) zidentyfikowali aż 1260 zapadlisk w regionie olkuskim. To jedno z największych skupisk tego typu deformacji terenu w Polsce.

Kopalnia Pomorzany działała w latach 1974-2020, wydobywając rudę ołowiu i cynku. Ostatniego dnia 2020 roku zakończyła swoją działalność, co zapoczątkowało szereg problemów związanych z jej likwidacją i zmianami w środowisku naturalnym.

• Zobacz też:

“Podejmujemy odpowiednie działania”. W Olkuszu dojdzie do katastrofy?

Jedna decyzja pociągnęła za sobą liczne kłopoty dla Olkusza. Pięć lat temu zamknięto lokalną kopalnię, co już teraz wpływa na miasto.

Krystian KwiecieńGłos24

Na terenie powiatu powstało ponad 1200 zapadlisk, z czego w ponad 200 przypadkach znajdują się one w bezpośrednim sąsiedztwie infrastruktury – w odległości nie większej niż 20 metrów od zabudowy mieszkalnej, dróg oraz obiektów użyteczności publicznej.

Dalsza część artykułu pod galerią zdjęć

Regiony najbardziej zagrożone

Najwięcej niepokojących form zapadliskowych występuje w rejonie Bolesławia i Olkusza – obszarów, gdzie przez dziesięciolecia prowadzono eksploatację rud cynku i ołowiu. W samym Olkuszu rozpoznano 87 zapadlisk, choć dotychczas nie stwierdzono ich reaktywacji. Inaczej sytuacja wygląda w Bolesławiu – tu część starych, niekontrolowanie zasypanych lejów uległa uaktywnieniu, w tym bezpośrednio w sąsiedztwie nowej obwodnicy miasta.

Od 2023 roku na terenie zabudowanym Bolesławia pojawiło się 6 nowych zapadlisk, m.in. w sąsiedztwie Urzędu Gminy, przy cmentarzu oraz na drodze krajowej nr 94. Przyczyną ich powstawania jest najczęściej podnoszące się zwierciadło wód podziemnych i obecność historycznych szybów oraz szybików, które zostały zasypane po zakończeniu eksploatacji – często w sposób chaotyczny i bez dokumentacji.

Gdzie powstają zapadliska?

Zapadliska najczęściej formują się w miejscach dawnej eksploatacji podziemnej systemem z zawałem stropu. Oprócz terenów zurbanizowanych i infrastrukturalnych występują też w lasach oraz na gruntach nieużytkowanych. Największe ich skupiska zlokalizowano we wschodniej części regionu – w rejonie Starego Olkusza oraz w pasie między Hutkami, Bolesławiem a Zakładami Górniczo-Hutniczymi „Bolesław”.

Na mapie zagrożeń przygotowanej przez PIG-PIB wskazano 97 punktów w Bolesławiu, gdzie mogą nastąpić kolejne deformacje. Obejmują one miejsca historycznych szybów i szybików oraz rejony, w których już wcześniej wystąpiły zapadliska. Miejsca te powinny być objęte szczególnym nadzorem – przy pojawieniu się spękań nawierzchni lub budynków należy niezwłocznie informować odpowiednie służby ratunkowe.

Co dalej? Geolodzy apelują o zmiany w prawie

Centrum Geozagrożeń PIG-PIB postuluje pilne zmiany w obowiązujących przepisach. Eksperci domagają się:

• Wprowadzenia definicji zapadliska do ustawy Prawo ochrony środowiska, co umożliwi ich formalne uwzględnienie w analizach planistycznych.
• Zmian w ustawie o planowaniu przestrzennym, by w miejscowych planach zagospodarowania ujęte były nie tylko istniejące zapadliska, ale i tereny potencjalnie zagrożone, niezależnie od ich pochodzenia.
• Nowelizacji Prawa budowlanego, aby obowiązkowe było opracowanie dokumentacji geologiczno-inżynierskiej jeszcze przed uzyskaniem pozwolenia na budowę. Takie rozwiązanie pozwoliłoby na precyzyjne rozpoznanie warunków geologicznych i wybór odpowiedniej technologii zabezpieczeń.

Rejon Olkusza pod stałą obserwacją

Geolodzy przewidują, że procesy zapadliskowe mogą się jeszcze nasilać – przynajmniej do momentu, aż poziom wód gruntowych ustabilizuje się po zatrzymaniu pracy pomp odwadniających dawne wyrobiska. Wraz z osiągnięciem równowagi hydrogeologicznej, tempo tworzenia się nowych zapadlisk powinno stopniowo spadać.

W związku z ryzykiem pojawiania się lejów zapadliskowych także poza terenami eksploatacji eksperci zalecają wdrożenie cyklicznego monitoringu powierzchni terenu, np. przy użyciu lotniczego lub dronowego skaningu laserowego. Umożliwi to ocenę dynamiki zjawisk oraz skuteczności stosowanych metod zabezpieczających.

Fot: PIG-PIB / Materiały prasowe