Muzeum w Nowym Sączu w szczególny sposób upamiętnia bohaterów polskiego podziemia antykomunistycznego. Po raz kolejny zaprasza szkoły na przygotowane spacjalnie z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych seanse filmów dokumentalnych.
Pierwszy dzień marca, decyzją Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 2011 r., ustanowiony został Narodowym Dniem Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Od wielu lat Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu we współpracy z Oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie upamiętnia Żołnierzy Niezłomnych – bohaterów antykomunistycznego podziemia i popularyzuje historię tamtych tragicznych dla narodu polskiego lat. Tego zadania – misji nowosądeckie Muzeum podjęło się organizując każdego roku w ramach projektu „Spotkania z najnowszą historią” szereg wydarzeń edukacyjnych o tej tematyce.
W 2020 roku chcemy w sposób szczególny upamiętniać bohaterów tamtych czasów organizując projekcje filmów dokumentalnych ilustrujących dramatyczne wydarzenia tamtego okresu; sugerujemy, iż mogą być ważnym elementem wychowania patriotycznego oraz pogłębiać wiedzę historyczną młodego pokolenia. Filmy prezentowane będą po zgłoszeniu uczestnictwa i dokonaniu wyboru filmu lub zestawu filmów dla każdej grupy indywidualnie - zapewniają organizatorzy.
Jakie filmy można obejrzeć w tym roku?
1. „Zapora”, reż. K. Starczewski. Film jest dokumentem poświęconym majorowi Hieronimowi Dekutowskiemu. Na godzinny obraz składają się przede wszystkim wspomnienia podkomendnych „Zapory”, jego kolegów, przyjaciół i członków rodziny. Dobór tych osób oraz ich wypowiedzi czyni z filmu wartką, dramatyczną opowieść o jednym z najwybitniejszych dowódców partyzanckich Lubelszczyzny – cichociemnego, żołnierza polskiego podziemia niepodległościowego, zamordowanego przez komunistów i skazanego przez nich na wieczną niepamięć. Dokument powstał z fascynacji sylwetką „Zapory” i wypowiedziami ludzi, którzy go znali i opowiadali o jego przeszłości. Twórcy filmu postanowili urozmaicić jednak ten materiał, obrazując niektóre wydarzenia animacjami, wykorzystującymi najnowsze zdobycze techniki filmowej i komputerowej. W efekcie wyszło dzieło atrakcyjne wizualnie, interesujące również dla młodego widza. Czas projekcji: 67 min.
2. „Burza w okręgu krakowskim”, reż. D. Walusiak. Pod koniec okupacji niemieckiej Komenda Główna Armii Krajowej opracowała nowy plan działania, „wzmożoną akcje dywersyjną” o kryptonimie „Burza”. Cel wojskowy zakładał nieustanne nękanie cofających się wojsk niemieckich przy jednoczesnej silnej dywersji na liniach komunikacyjnych. Działania zbrojne miały rozpocząć się w momencie odwrotu okupanta i kończyły się z chwila nadejścia Rosjan. Cel polityczny zakładał utworzenie na obszarach wyzwolonych przez AK administracji podległej Rządowi Londyńskiemu. Wobec wkraczających wojsk sowieckich Polacy mieli występować w roli gospodarza. Okręg krakowski AK jeden z najważniejszych w okupowanym kraju odegrał istotna rolę w tej akcji. Czas projekcji: 30 min.
3. „My od Sztubaka”, reż. D. Walusiak. Dzieje oddziału NSZ i ludzi, którzy mieli wybór: śmierć, Sybir albo las. Dokumentalny zapis nieznanego fragmentu historii Żywiecczyzny w latach 1945-1947. Mowa jest także o późniejszych represjach i upamiętnieniu ich ofiar, które – nie bez trudności – stało się możliwe dopiero w latach 90. Czas projekcji: 13 min.
4. „Pohańbiona godność”, reż. D. Walusiak. Reportaż dotyczący odnalezienia szczątków doczesnych Edwarda Cieśli, żołnierza AK, zamordowanego w więzieniu w Opolu w 1952. Czas projekcji: 20 min.
5. „OSTATNI…”, scen.: Tadeusz Doroszuk i Adam Sikorski, realiz.: Adam Sikorski. Film prezentuje sylwetkę ostatniego ukrywającego się z bronią w ręku partyzanta niepodległościowego podziemia na Lubelszczyźnie, Józefa Franczaka ps. „Lalek”, mechanizm osaczania go przez aparat resortu bezpieki, a w końcu dramatyczne okoliczności jego śmierci w walce z obławą MO i SB 21 października 1963 r. Unikalne relacje osób najbliżej związanych z partyzantem oraz nieznane dotąd materiały archiwalne IPN, pokazujące obraz niezłomnego bohaterstwa i kulisy zdrady. Jako komentatorzy wydarzeń występują pracownicy lubelskiego Biura Edukacji Publicznej: dr Sławomir Poleszak i dr Rafał Wnuk. Czas projekcji: 23 min.
6. „Jastrząb. Żołnierz Łupaszki”, reż. D. Walusiak. Film opowiada historię „żołnierza wyklętego”, por. Józefa Bandzo ps. „Jastrząb”. Pokazuje jego losy na Wileńszczyźnie w szeregach AK 3. Brygady „Szczerbca” i 5 Brygady „Łupaszki” na Podlasiu i Białostocczyźnie. „Jastrząb” to wręcz ikona polskich bohaterów na równi z Zdzisławem Badochą „Żelaznym” czy Henrykiem Wieliczko „Lufą”. Był ranny w bitwie pod Murowaną Oszmianką. Jako dowódca patrolu dywersyjnego dokonał wielu brawurowych akcji na terenie całej Polski. Film o nim pokazuje również jego późniejszą walkę o odkłamywanie polskiej historii m.in podczas spotkań z młodzieżą. Mówi o jego przemyśleniach na temat wartości i miłości do Ojczyzny. Czas projekcji: 33 min.
7. „Polska szuka bohaterów”, reż. A. Gołębiewski. Film reżysera takich obrazów jak „Kwatera Ł”, „Dzieci Kwatery Ł”. Film przedstawia proces poszukiwania ofiar terroru komunistycznego w Polsce. Postacią wokół, której toczy się narracja jest Danuta Siedzikówna „Inka”.Czas projekcji: 19 min.
8. Kapelan wyklęty ks. Władysław Gurgacz – kapelan Polski Podziemnej, realiz.: Bernadeta Grabowska i Piotr Grabowski. Film przedstawia sylwetkę jezuity, ks. Władysława Gurgacza, który w 1948 r. przystąpił do działającej na Sądecczyźnie Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowej. Za swój obowiązek uznał roztoczenie opieki duszpasterskiej nad partyzantami walczącymi w podziemiu antykomunistycznym. Komuniści za odprawianie polowych Mszy św. i nauczanie partyzantów życia zgodnego z zasadami wiary katolickiej skazali go na śmierć.Czas projekcji: 39 min.
9. Pamiętam, reż.: K. Brożek. Bohaterami są księża zamordowani w pierwszych latach powojennych: ks. Michał Pilipiec, ks. Michał Rapacz i ks. Władysław Gurgacz.Czas emisji: 44 min.
10. Uskok, scen. i reż.: D. Walusiak. Film przedstawia zakończone tragicznie, powojenne losy jednego z najbardziej znanych dowódców AK-WiN na Lubelszczyźnie kpt. Zdzisława Brońskiego ps. „Uskok”, który w 1949 r., we wsi Nowogród k. Łęcznej, w bunkrze wykonanym pod stodołą, otoczony przez żołnierzy KBW i funkcjonariuszy UB odebrał sobie życie detonując granat. W zdobytym bunkrze UB natrafiło na pamiętnik „Uskoka” (rzecz unikalna w warunkach partyzanckich), który – odnaleziony po latach w archiwum IPN – stanowi dziś bezcenne źródło ilustrujące okres tworzenia się komunistycznej rzeczywistości w Polsce, widziany oczami ukrywającego się żołnierza WiN. Prezentowane w filmie fragmenty pamiętnika uzupełniają wypowiedzi świadków oraz komentarze historyków z IPN. Czas emisji: 23 min.
11. Rączy, scen. i reż.: D. Walusiak. Płk Tadeusz Bieńkowicz ps. „Rączy” to żołnierz legendarnego kresowego dowódcy Jana Borysewicza „Krysi”. Zawsze na pierwszej linii. Uczestnik zdobycia więzienia w Lidzie. W konspiracji do 1950 r. Torturowany i skazany na dożywocie. Prokurator w mowie oskarżycielskiej powiedział: „On takie akcje robił w czasie okupacji z których się nie wychodziło, a więc jest szczególnie niebezpieczny dla naszej obecnej rzeczywistości. Dlatego żądam kary śmierci”. Czas emisji: 25 min.
Emisja filmów planowana jest w dniach 2 – 12 marca br. w godzinach 9 – 14. Projekcje organizowane będą dla grup od 15 – 30 osób jednorazowo w sali edukacyjnej w Gmachu Głównym oraz dla grup od 30 – 75 osób jednorazowo w sali głównej ul. Jagiellońska 56, według kolejności zgłoszeń. Istnieje możliwość indywidualnego uzgodnienia terminu. Godziny projekcji można dopasować do możliwości czasowych zainteresowanych grup szkolnych.
Zainteresowane grupy proszone są o dokonanie wyboru filmu/filmów, zgłoszenie terminu i godziny projekcji w Dziale Edukacji / tel. 18 443 77 08 wewn. 123, 124 lub email: edukacja@muzeum.sacz.pl do 27 lutego br. Wstęp wolny. W razie pytań organizatorz proszą o kontakt.
Istnieje możliwość, po projekcji filmu i wcześniejszym zgłoszeniu, zwiedzania ekspozycji w Gmachu Głównym w ramach projektu “Klimaty Sądeckie” w atrakcyjnej cenie 2,50 zł od osoby. Czas zwiedzania ok. 30-40 min.
inf. i foto: MO w NS
