niedziela, 6 września 2020 09:26

W Biskupicach wykopano fragment misy sprzed 7000 lat!

Autor Marzena Gitler
W Biskupicach wykopano fragment misy sprzed 7000 lat!

Podczas prac wykopaliskowych w jednym z domów wykopano niecodzienny zabytek. To brzeg glinianej misy z zarysem ludzkiej twarzy z oczami, nosem i guzami przypominającymi rogi. Jest to pierwszy w Polsce przykład tak zwanego naczynia twarzowego i zdaniem archeologów zabytek można łączyć ze sferą sacrum.

W dniach od 20.07. do 28.08.2020 r. Instytut Botaniki im. Władysława Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie prowadził wykopaliska archeologiczne w Biskupcach w powiecie wielickim. Badania te były finansowane przez Narodowe Centrum Nauki w Krakowie. Zespół badawczy tworzyli archeobotanicy: dr Magdalena Moskal-del Hoyo, Magda Kapcia – archeobotanika i archeolodzy: kierująca badaniami w terenie  Marta Korczyńska, Robert Kenig, doktorant prof. Marka Nowaka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego współprowadzący prace w terenie oraz Paulina  Kowalczyk-Matys.

Odkrycie niezwykłego naczynia z przedstawieniem twarzy ludzkiej z rogami w Biskupicach. W ostatnim tygodniu wykopalisk...

Posted by Instytut Botaniki im. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie on Friday, August 28, 2020

W wykopaliskach uczestniczyli  studenci archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (13 osób). Kierownikiem projektu pt. „Szukając odpowiedniego miejsca na zamieszkanie: gospodarka roślinna i wzajemne interakcje człowiek-środowisko na początku okresu neolitycznego w Małopolsce” jest dr. Magdalena Moskal-del Hoyo z Zakładu Paleobotaniki  Instytutu Botaniki.

Celem projektu jest badanie początków rolnictwa na naszym terenie a co za tym idzie uprawy roślin. Naukowcy mają za zadanie uzupełnienie wiedzy na temat procesu neolityzacji w Europie poprzez kompleksowe badania świeżo odkrytych materiałów pochodzących ze stanowisk archeologicznych w Małopolsce, zlokalizowanych w Spytkowicach i Biskupicach, gdzie - badane dwa stanowiska  archeologiczne zaliczają się  do jednych z najstarszych stałych osad w Polsce. Obie zamieszkałe były w młodszej epoce kamienia w okresie neolitu czyli sprzed 7000 lat. W ramach projektu planuje się badania kopalnych szczątków roślin, które pozwolą wnioskować na temat diety wczesnoneolitycznych rolników oraz scharakteryzować prowadzone przez nich rolnictwo, stosowane techniki agrarne oraz warunki środowiskowe panujące w najbliższym otoczeniu osad ludzkich. Realizacja projektu zaplanowana jest na 4 lata.

W 2019 r. prowadzono wykopaliska w Spytkowicach na stanowisku 26, a w bieżącym roku w Biskupicach na stanowisku 18. Stanowisko to zlokalizowane jest  - na Pogórzu Wielickim -,   na północny-wschód od kościoła w Biskupicach, na stoku wzgórza, które rozdziela zlewnię Królewskiego Potoku oraz jego dopływu bez nazwy. -  Zostało odkryte w trakcie badań powierzchniowych prowadzonych w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski na obszarze 104-58 przez Antoniego Jodłowskiego, Kazimierza Regułę, Adama Szybowicza, archeologów z Muzeum Żup Krakowskich w Wieliczce.  - Zlokalizowano tu osadę  z okresu neolitu kultury ceramiki wstęgowej rytej. W 2014 r. wykopaliska na tym stanowisku prowadził archeolog Radosław Czerniak z  Archeologicznej Pracowni „IN SITU” w Wieliczce odrywając 48 obiektów: 28  jam posłupowych z konstrukcji domostw i 18 jam osadowych oraz budynek naziemny.

Odkryty w obiektach materiał zabytkowy: fragmenty ceramiki, narzędzia krzemienne -  związane są z fazą żelizowską kultury ceramiki wstęgowej rytej i datowane  na ok. 4900-4700 p.n.e.  W bieżącym roku odsłonięto wykop o powierzchni 11 arów, w którym przebadano kilkadziesiąt obiektów archeologicznych.  Najpierw odhumusowano obszar wykopów do głębokości 40 cm i ręcznie oczyszczono odkrytą powierzchnię, na której widoczne były czarne plamy nazywane  obiektami. Te czarne plamy to ślady po słupach ułożonych w rzędy oraz pozostałości po jamach, towarzyszących tym slupom. Jak okazało się w trakcie badań dno jednej z nich  sięgało  głębokości nawet 140 cm. Odkryto pozostałości po trzech domach, które były wybudowane na planie prostokąta. Następnie  wykonano ich rysunki, fotografie i przystąpiono do ich eksploracji. W wydobytej z obiektów ziemi znajdowały się zabytki archeologiczne: fragmenty glinianych naczyń ręcznie lepionych z wałków lub taśm, zdobione motywem rytych, falistych wstęg (stąd pochodzi nazwa kultura ceramiki wstęgowej rytej), wyroby z krzemienia i obsydianu, węgle drzewne i  szczątki roślin - łącznie ok. 3000 zabytków.

W jednym z domów długości 11m, w jednej ze znajdujących się w nim jam znaleziono niecodzienny zabytek. To brzeg glinianej misy (zachowany jest fragment ok. 10 cm) zdobionej ornamentem plastycznym oddającym wystylizowany zarys ludzkiej twarzy z oczami, nosem. Na czole widoczne są dwa guzy przypominające  - rogi. Jest to pierwszy w Polsce przykład tak zwanego naczynia twarzowego kultury ceramiki wstęgowej rytej wykonanego w takim plastycznym stylu. Zdaniem archeologów ten zabytek można łączyć ze sferą sacrum.

Bardzo ciekawe są wyroby z obsydianu, czyli czarnego szkła wulkanicznego, które nie występuje w Polsce, jest importem. Wśród nich tzw. rdzenie, czyli bloki kamienia służące do odbijania odłupków i wiórów, z których następnie formowane były narzędzia. Wyroby te służyły przede wszystkim jako skrobacze do skór, narzędzia do obróbki drewna i kości oraz zbrojniki do sierpów.

Na podstawie wstępnej analizy szczątków roślin z Biskupic, odkrytych poprzez szlamowanie próbek pobranych z obiektów na sitach o wymiarach:   0,5 mm i 1 mm, archeobotanicy mogą powiedzieć, że mieszkający tu ludzie uprawiali pszenicę płaskurkę. To główne zboże uprawiane przez ludność kultury ceramiki wstęgowej rytej, natomiast wiadomo, że w tym czasie uprawiano – także pszenicę samopszę, jęczmień, groch, len  i być może soczewicę. Wykorzystywano również  dzikie rośliny zielone np. komosę białą, która też była ich pożywieniem. Więcej informacji na ten temat poznamy w przyszłym roku po zakończeniu analiz archeobotanicznych w laboratorium.  Badania w Biskupicach były prowadzone na działkach prywatnych Marka Turchana i Zdzisława Wojdonawskiego, a baza ekipy badawczej znajdowała się u Państwa Kruszynów. Pod ich adresem badacze kierują podziękowania.

Dziękuję prof. Wojciechowi Blajerowi z Instytutu Archeologii UJ  za pomoc w nawiązaniu kontaktu z Martą Korczyńską, a szczególnie naukowcom z Instytutu Botaniki w Krakowie:  dr Magdalenie Moskal-del Hoyo, Magdzie Kapcia, Marcie Korczyńskej i Paulinie Kowalczyk-Matys za spotkanie, informacje o projekcie i wykopaliskach w Spytkowicach i Biskupcach, zaprezentowanie dokumentacji i wydobytych z ziemi zabytków, co umożliwiło mi napisanie niniejszego artykułu. Badania w Biskupicach na tym stanowisku będą kontynuowane w 2021 r.

Opracowała Jadwiga Duda

Wieliczka

Wieliczka - najnowsze informacje

Rozrywka