„Zmiany w gospodarstwach są widoczne gołym okiem”

112 958 małopolskich rolników wystąpiło w 2021 roku z wnioskiem o płatności bezpośrednie. Te jednak są początkiem góry dopłat, o które można starać się w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. - Zmiany w gospodarstwach rolnych, jakie zaszły od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej są widoczne gołym okiem – przyznaje Jerzy Radoń, dyrektor ARiMR w Krakowie.

Od 1 stycznia 2021 roku Małopolski Oddział Regionalny ARiMR ma nowego dyrektora. Został nim Jerzy Radoń. Wcześniej pracował Pan jako zastępca dyrektora w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w Krakowie. Skąd decyzja o zmianie? Jakie wyzwania stanęły przed Panem po objęciu nowego stanowiska?

Praca w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego była doskonałym miejscem, w którym mogłem przejść niemalże wszystkie szczeble kariery. Zaczynając jako szeregowy pracownik Wydziału Administracyjno-Gospodarczego, a finalnie kończąc jako zastępca dyrektora oddziału. Kolejne wyzwania, krok po kroku zdobywane doświadczenie - wszystko i nie tylko to, wzmocniło we mnie przekonanie, że bycie urzędnikiem oznacza przede wszystkim służbę, i mówię to z pełnym przekonaniem. Cenię sobie i bardzo lubię pracę z ludźmi, jestem przeciwnikiem pojęć typu „kapitał ludzki” czy „zarządzanie zasobami ludzkimi” - przecież to my, a także nasi współpracownicy, decydujemy o jakości pracy urzędu. Wiedza, kompetencje i zaangażowanie oraz wzajemna empatia cementują i budują dobrze funkcjonującą instytucję. Każdy dzień pracy traktuję jako wyzwanie, szansę rozwoju, stąd decyzja o objęciu wymagającego stanowiska Dyrektora Małopolskiego Oddziału ARiMR. Oczywiście podejmując ją, zdawałem sobie sprawę jakie niesie ze sobą obowiązki i konsekwencje - wielka liczba różnorodnych programów wsparcia rolników, prawie 700 pracowników, 19 biur powiatowych i oddział regionalny. Oprócz tego dysponowanie funduszami krajowymi i funduszami pochodzącymi z UE. Świadomość, że jesteśmy największą agencją płatniczą w Unii nie ułatwia zadania, ale nigdy nie bałem się, kolokwialnie mówiąc, „brać byka za rogi”. Koncentruję się na zadaniach i podejmuję przemyślane decyzje.

Bardzo ważne jest dla mnie budowanie dobrych partnerskich relacji. To dzięki moim współpracownikom udało się nam zbudować zespół, który doskonale się rozumie i uzupełnia. Wyzwań jest oczywiście bardzo dużo. Do największych należą działania premiowe, tzn. premia na restrukturyzację małych gospodarstw, premia dla młodych rolników i premia na rozpoczęcie pozarolniczej działalności gospodarczej. Możemy się pochwalić, że to najtrudniejsze zadanie wykonaliśmy jako pierwsi w Polsce.
Praca w Agencji to wielka przyjemność i satysfakcja działania wśród ludzi, dla których, tak jak dla mnie, ważny jest postęp, rozwój i drugi człowiek. Każdy dzień w pracy zaczynam z uśmiechem, co mogą potwierdzić moi współpracownicy. Czuję dumę i zaszczyt, że stanowię ważną część ARiMR, a moje decyzje mogą przyczyniać się do wymiernego rozwoju naszych małych ojczyzn.

Jakie działania były i są priorytetowe dla ARiMR w 2021 roku?

Na chwilę obecną do najbardziej priorytetowych działań ARiMR należy obsługa wniosków o przyznanie płatności bezpośrednich oraz działań Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2014-2020: ONW (obszary o niekorzystnych warunkach użytkowania), PRŚK (program rolnośrodowiskowo klimatyczny), RE (rolnictwo ekologiczne), Zalesień -  tak aby od 18 października na konta rolników mogły trafić pierwsze zaliczki (70% iloczynu stawku oraz obszaru zatwierdzonego lub liczby zatwierdzonych zwierząt dla płatności bezpośrednich, 85% dla działań w/w działań PROW 2014-2020), obsługa wniosków o przyznanie pomocy z naboru 2021r. z poddziałań  Premie dla młodych rolników oraz Restrukturyzacja małych gospodarstw. Ponadto w 2021r. ARiMR w systemie ciągłym obsługuje działania w ramach pomocy krajowej oraz programy w ramach działań inwestycyjnych.

Ilu rolników w województwie małopolskim korzysta z dopłat bezpośrednich i obszarowych? Z czego wynika ta różnica?

W roku 2021 z wnioskiem o płatności bezpośrednie wystąpiło 112 958 małopolskich rolników. W ramach płatności obszarowych PROW 2014-2020 występuje zdecydowanie mniej rolników -  ONW: 59 799 rolników, PRSK: 3 237 rolników, RE: 564 rolników. Różnica między liczbą rolników występujących o poszczególne płatności w ramach dopłat bezpośrednich oraz płatności obszarowe PROW wynika z kryteriów przyznawania tych płatności. Jednolita Płatność Obszarowa (JPO) ma charakter najmniej skomplikowany, najpowszechniejszy i przysługuje do każdej powierzchni użytkowanej rolniczo, stąd najwięcej wnioskodawców. Płatności ONW są przeznaczone dla gospodarstw położonych na odgórnie ustalonych obszarach ONW (tj. obrębach ewidencyjnych, wskazanych w załączniku do rozporządzenia np.: obszary górskie). Płatności PRSK, RE związane są ze specyfiką działalności rolniczej powiązaną z dbałością o środowisko, a także spełnieniem określonych wymogów, warunków i dochowywaniem podjętych zobowiązań, stąd ograniczona liczba wnioskodawców.

W jaki sposób, w tym roku, można starać się o te dopłaty?

Nabór wniosków na rok 2021 odbywał się od dnia 15 marca do dnia 17 czerwca 2021 r. Wniosek o przyznanie płatności mógł być także złożony po tym terminie, jednak nie później niż do dnia 12 lipca 2021 r. W takim przypadku za każdy dzień roboczy opóźnienia stosowane będzie zmniejszenie płatności w wysokości 1% należnej kwoty płatności.
Wnioski o przyznanie płatności bezpośrednich oraz dla działań obszarowych PROW w roku 2021 można było składać wyłącznie przez Internet, za pomocą aplikacji eWniosekPlus.  W okresie naboru wniosków, w Biurach Powiatowych Agencji działały Punkty Pomocy Technicznej, w których rolnicy mogli skorzystać z pomocy pracowników ARiMR przy złożeniu wniosku o dopłaty.   Należy zauważyć, że od roku 2021 nie są przesyłane do rolników papierowe wnioski spersonalizowane.
W roku 2021 nie było również możliwości wnioskowania za pomocą oświadczeń o braku zmian.

Niezaprzeczalnym jest, że uruchamiane programy mocno wspierają małopolskie rolnictwo. Czy da się określić stopień tego wsparcia?

Zmiany w gospodarstwach rolnych, jakie zaszły od momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej są widoczne gołym okiem. Dzięki funduszom przekazanym w ramach Wspólnej Polityki Rolnej nastąpiła gruntowna modernizacja i unowocześnienie gospodarstw rolnych (w zakresie parków maszynowych, powierzchni przechowalniczej itp.)., a to pociągnęło za sobą zwiększenie wydajności i konkurencyjności rolnictwa i tym samym dochodów rolniczych. Wymogi niektórych programów pomocowych sprawiły, że rolnictwo stało się bardziej zrównoważone, bardziej przyjazne środowisku, zaczęto dbać o poprawę dobrostanu zwierząt. Praktyki zazielenienia, towarzyszące płatnościom bezpośrednim, takie jak obowiązek utrzymywania trwałych użytków zielonych cennych przyrodniczo, dywersyfikacja upraw, stosowanie elementów proekologicznych, przekładają się na korzystne zmiany dla klimatu i środowiska, a także krajobrazu obszarów wiejskich,  z czego korzysta całe społeczeństwo.

Na co rolnik czy przedsiębiorca może przeznaczyć otrzymaną dotację?

Jeśli chodzi o płatności bezpośrednie, to rolnicy przeznaczają je gównie na nawozy i środki ochrony roślin, natomiast w działaniach inwestycyjnych to przede wszystkim zakup maszyn i urządzeń rolniczych, wyposażenie budynków. Coraz większym zainteresowaniem cieszą się inwestycje budowlane, takie jak budowa przechowalni płodów rolnych, budynków inwentarskich oraz gospodarczych. Wśród przedsiębiorców z obszarów wiejskich przede wszystkim dominuje zakup środków trwałych do działalności podejmowanej w branży budowlanej, restauracyjno- hotelarskiej oraz usług dla ludności lokalnej w zakresie motoryzacji (warsztaty samochodowe), fryzjerstwa, kosmetologii, ubezpieczeń i handlu. Dużym zainteresowaniem cieszą się inwestycje związane z dostosowaniem budynków do świadczenia usług oraz zakup ich wyposażenia.

Jednym z obszarów dopłat, do którego naborem zajmuje się ARiMR jest Młody Rolnik. Kto może wystąpić o dotację, jakie warunki musi spełnić i na co może przeznaczyć pieniądze? Czy widać zainteresowanie tym programem - czy młodzi ludzie stawiają na rolnictwo?

O premię może starać się osoba fizyczna, mająca obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej, która jest pełnoletnia i ma nie więcej niż 40 lat, a także posiada kwalifikacje zawodowe w rolnictwie, bądź zobowiąże się do ich uzupełnienia, w okresie 36 miesięcy od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy.
Wnioskodawca przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy, lecz nie wcześniej niż w okresie 24 miesięcy przed dniem złożenia tego wniosku, nie rozpoczął prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwie o powierzchni użytków rolnych wynoszącej co najmniej 1 ha (wyjątki dotyczące niepełnoletności lub/i dziedziczenia). Dodatkowo przed dniem, w którym Wnioskodawca stał się właścicielem lub wszedł w posiadanie gospodarstwa o powierzchni użytków rolnych wynoszącej co najmniej 1 ha, nie był: posiadaczem zwierząt gospodarskich objętych obowiązkiem zgłoszenia do rejestru zwierząt gospodarskich oznakowanych i siedzib stad tych zwierząt, nie wystąpił o płatności bezpośrednie, nie wystąpił o pomoc finansową dla rolników w ramach programów UE lub pomocy krajowej, nie prowadził działu specjalnego produkcji rolnej;
Wraz z wnioskiem o przyznanie pomocy należy złożyć biznesplan, dotyczący rozwoju gospodarstwa i zobowiązanie do jego realizacji w okresie 3 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy.

Pomoc jest przyznawana, jeżeli w gospodarstwie planuje się prowadzenie działalności w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego lub reprodukcyjnego, produkcji warzywniczej, roślin ozdobnych lub grzybów uprawnych, sadownictwa, hodowli i produkcji materiału zarodowego zwierząt, ptactwa i owadów użytkowych lub produkcji zwierzęcej typu przemysłowo-fermowego, z wyłączeniem chowu i hodowli ryb.
Premia w całości musi zostać przeznaczona na prowadzoną w gospodarstwie działalność rolniczą lub przygotowanie do sprzedaży produktów rolnych wytwarzanych w gospodarstwie w kwocie stanowiącej co najmniej 100% kwoty pomocy, w tym inwestycje w środki trwałe o szacunkowej wartości równej co najmniej kwocie stanowiącej 70% kwoty pomocy.
Premia w wysokości 150 000 zł jest wypłacana w II ratach: I rata – 80% całkowitej wartości pomocy - 120 000 zł (wniosek o płatność I raty składa się w terminie 9 miesięcy od dnia doręczenia decyzji o przyznaniu pomocy); II rata – 20% całkowitej wartości pomocy - 30 000 zł (wniosek o płatność II raty składa się po realizacji biznesplanu, jednak nie później niż do dnia upływu 3 lat od dnia wypłaty pierwszej raty pomocy i nie później niż do dnia 31 sierpnia 2025 r.).
Premie dla Młodych rolników nie cieszyły się dużym zainteresowaniem wśród młodych rolników. W ramach naboru zakończonego 30 czerwca 2021r w Małopolsce złożono 136 wniosków w ramach tego działania.

ARiMR prowadzi również nabór w obszarze restrukturyzacji małych gospodarstw i modernizacji gospodarstw rolnych. Kto w tym przypadku może otrzymać wsparcie i jak wysoka jest dopłata?

Tegoroczny nabór w ramach działania „Restrukturyzacja małych gospodarstw” zakończył się 30 czerwca 2021 r. W ramach naboru wpłynęło do Małopolskiego Oddziału ARiMR ponad 1100 wniosków o przyznanie pomocy, których weryfikacja zakończy się wydaniem decyzji pod koniec roku.
Premia, jak sama nazwa wskazuje, przeznaczona jest na wsparcie małych gospodarstw rolnych i wynosi 60 tys. złotych, wypłacanych tak jak w przypadku Premii dla Młodych Rolników również w dwóch ratach tj. I rata 48 tys. zł oraz II rata -  12 tys. złotych. Premia przyznawana jest na inwestycje związane z produkcją rolną i przygotowaniem do sprzedaży produktów wytwarzanych w gospodarstwie, które mają na celu poprawę konkurencyjności i zwiększenie rentowności gospodarstwa, np. na remont budynków służących do produkcji rolnej, zakup nowych maszyn rolniczych, materiału nasadzeniowego, zwierząt inwentarskich.

Od 21 czerwca do 20 września rolnicy mogą ubiegać się o wsparcie finansowe na „Modernizację gospodarstw rolnych”, i to we wszystkich pięciu jej obszarach: rozwój produkcji prosiąt (obszar A); rozwój produkcji mleka krowiego (obszar B); rozwój produkcji bydła mięsnego (obszar C); inwestycje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu (obszar D) oraz nawadniania w gospodarstwie (obszar E).
Wsparcie w ramach obszaru A mogą uzyskać rolnicy, którzy posiadają gospodarstwo o wielkości ekonomicznej nie mniejszej niż 13 tys. euro i nie większej niż 250 tys. euro. W przypadku obszarów B - D wielkość ekonomiczna gospodarstwa nie może być mniejsza niż 13 tys. euro i nie większa niż 200 tys. euro. W przypadku inwestycji w nawadnianie wystarczy, by gospodarstwo rolnika ubiegającego się o pomoc miało powierzchnię co najmniej 1 ha i nie więcej niż 300 ha.

Pomoc na „Modernizację gospodarstw rolnych” we wszystkich obszarach jest przyznawana w postaci dofinansowania wydatków przeznaczonych na realizację danej inwestycji. Standardowo wynosi ona 50 proc. poniesionych kosztów kwalifikowanych. Natomiast gdy o wsparcie ubiega się młody rolnik lub kilku rolników, poziom dofinansowania jest wyższy i wynosi 60 proc.
Limity wsparcia, jakie można otrzymać w całym okresie realizacji PROW 2014-2020, wynoszą:  rozwój produkcji prosiąt (obszar A) – 900 tys. zł; rozwój produkcji mleka krowiego (obszar B) – 500 tys. zł; rozwój produkcji bydła mięsnego (obszar C) – 500 tys. zł; inwestycje związane z racjonalizacją technologii produkcji, wprowadzeniem innowacji, zmianą profilu produkcji, zwiększeniem skali produkcji, poprawą jakości produkcji lub zwiększeniem wartości dodanej produktu (obszar D) – 500 tys. zł, przy czym w przypadku inwestycji niezwiązanych bezpośrednio z budową, modernizacją budynków inwentarskich, w tym ich wyposażeniem lub budową, lub modernizacją magazynów paszowych w gospodarstwach maksymalna wysokość pomocy wynosi 200 tys. zł; nawadnianie w gospodarstwie – 100 tys. zł.

ARiMR zajmuje się także wsparciem kół gospodyń wiejskich. W jaki sposób się ono odbywa?

W dniu 15 września zakończony został nabór wniosków o przyznanie pomocy w ramach programu wspierania szczepień przeciw Covid-19 #Szczepimy się z KGW. W ramach tego programu w sierpniu i wrześniu ARiMR przyznawała wsparcie w wysokości 8 tysięcy złotych na pokrycie kosztów organizacji 142 lokalnych festynów w Małopolsce. Warunkiem przyznania wsparcia było m.in. umożliwienie szczepień w miejscu trwania wydarzenia.

Od 1 września do 30 września br. (pod warunkiem, że nie nastąpi wcześniejsze wyczerpanie limitu pomocy) ARiMR prowadzi nabór wniosków na przyznanie pomocy dla KGW, którą wzorem lat ubiegły Koła mogą przeznaczyć na działalność statutową. W tym roku zwiększona została wysokość pomocy, która jest uzależniona od liczby członków KGW (od 10 do 30 członków- 5 tyś zł, od 31 do 75 członków - 6 tyś zł; powyżej 75 członków- 7 tyś zł). W Małopolsce uprawnione do takiego wsparcia jest na dzień dzisiejszy 835 kół, wpisanych do prowadzonego przez ARiMR Krajowego Rejestru Kół Gospodyń Wiejskich (74% KGW już złożyło takie wnioski).