Cichy strażnik serca i mięśni – dlaczego potas jest tak ważny?

Czy wiesz, że nawet niewielkie wahania poziomu potasu w organizmie mogą wpłynąć na Twoje serce, mięśnie i samopoczucie? Ten niepozorny pierwiastek uczestniczy w przewodzeniu impulsów nerwowych, wpływa na skurcz mięśni oraz utrzymanie równowagi wodno-elektrolitowej. Dowiedz się, czym dokładnie jest potas, jakie objawy mogą świadczyć o jego niedoborze i jak go skutecznie uzupełniać.

Czym jest potas?

Potas to pierwiastek chemiczny zaliczany do metali alkalicznych. W czystej postaci jest bardzo miękki i niezwykle reaktywny, dlatego w naturze nie występuje samodzielnie – w organizmie człowieka obecny jest w postaci jonów K⁺, stanowiąc jeden z najważniejszych elektrolitów.

Większość potasu – aż około 90% – znajduje się wewnątrz komórek. Tylko niewielka jego ilość (około 2%) krąży we krwi i płynach tkankowych, jednak to właśnie to stężenie ma ogromne znaczenie dla zdrowia. Utrzymanie prawidłowego poziomu potasu we krwi (3,5–5,0 mmol/l) jest ściśle kontrolowane przez nerki, które regulują jego wydalanie z moczem¹.

Na czym polega działanie potasu w organizmie?

Potas wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, mięśni –w tym serca. Jako elektrolit uczestniczy w przewodnictwie impulsów nerwowych i odpowiada za prawidłowy skurcz oraz rozkurcz mięśni, w tym mięśnia sercowego. Bierze też udział w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej oraz ciśnienia osmotycznego komórek. Odpowiada za aktywację licznych enzymów, które biorą udział w przemianach białek i węglowodanów, wspomagając tym samym metabolizm i produkcję energii. Bez odpowiedniego poziomu potasu organizm nie jest więc w stanie funkcjonować prawidłowo na wielu poziomach^1,2.

Niedobór potasu – objawy

Niedobór potasu, czyli hipokaliemia, może przez długi czas nie dawać żadnych wyraźnych objawów – zwłaszcza jeśli ma łagodny przebieg. Do pierwszych sygnałów obniżonego poziomu tego pierwiastka należą:

ogólne osłabienie,

zaparcia,

skurcze mięśni,

uczucie kołatania serca.

Objawy stają się bardziej nasilone, gdy stężenie potasu we krwi spada poniżej 3,1 mmol/l³. W takich przypadkach mogą wystąpić poważniejsze dolegliwości, np. zaburzenia rytmu serca, osłabienie siły mięśniowej, problemy z oddawaniem moczu spowodowane osłabieniem mięśni pęcherza, a także objawy neurologiczne – mrowienie, drętwienie, pieczenie skóry czy nadmierna nerwowość i apatia. Szybko rozwijająca się hipokaliemia, nawet jeśli nie jest bardzo głęboka, może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, szczególnie dla pracy serca³.

Jakie są przyczyny niedoboru potasu?

Najczęściej niedobór potasu wynika z utraty tego pierwiastka przez nerki, np. w wyniku stosowania leków moczopędnych, chorób nerek lub zaburzeń hormonalnych. Potas może być też tracony przez przewód pokarmowy (przy wymiotach, biegunkach, nadużywaniu środków przeczyszczających) lub skórę – np. przy obfitym poceniu się. Rzadziej hipokaliemia wynika z niedostatecznego spożycia potasu, np. u osób niedożywionych^1,3.

Jak postępować, jeśli zauważysz objawy niedoboru potasu?

W przypadku łagodniejszych dolegliwości, szczególnie u osoby narażonej na niedobór potasu – np. przyjmującej leki moczopędne, z biegunką czy wymiotami – konieczna jest szybka konsultacja z lekarzem POZ lub w szpitalu. Jeśli pojawią się poważne objawy, takie jak zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni czy omdlenia – należy natychmiast wezwać pogotowie³.

Jak leczyć niedobór potasu?

Nie powinno się samodzielnie przyjmować suplementów potasu bez wcześniejszego oznaczenia jego poziomu we krwi, ponieważ objawy mogą mieć inne przyczyny.

Leczenie zależy od stopnia niedoboru. W łagodnych przypadkach często wystarczy zwiększyć spożycie produktów bogatych w potas, a w razie potrzeby lekarz może zalecić przyjmowanie leków zawierających potas – tabletki lub płyn i zlecić regularne badania kontrolne.

W ciężkiej hipokaliemii konieczne jest leczenie szpitalne z podaniem potasu dożylnie. Koniecznością jest także usunięcie przyczyny niedoboru³.

Potas – tabletki bez recepty i inne metody uzupełniania niedoborów

Zalecane dzienne spożycie potasu dla osób dorosłych to 3500 mg, bez względu na wiek i płeć. Wyjątkiem są kobiety karmiące piersią – ich zapotrzebowanie wzrasta do 4000 mg dziennie, ponieważ potas przechodzi do mleka matki¹. Zapotrzebowanie może się zwiększać – na przykład podczas upałów, przy intensywnym wysiłku fizycznym czy w trakcie przyjmowania niektórych leków. Zasadniczo są dwie metody na uzupełnienie jego braku^2,3:

stosowanie diety bogatej w potas – naturalne źródła potasu to m.in. banany, ziemniaki, pomidory, suszone owoce czy orzechy;

uzupełnienie niedoboru przyjmując potas (tabletki) – po oznaczeniu poziomu potasu oraz stwierdzeniu niedoboru, lekarz może zdecydować o konieczności przyjmowania tego pierwiastka dodatkowo, w postaci preparatów leczniczych.

Czy potas na skurcze mięśni może pomóc?

Potas może pomóc na skurcze mięśni, jeśli ich przyczyną jest niedobór tego pierwiastka, ponieważ jest jednym z elektrolitów odpowiadających za prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych i pracę mięśni¹. Pamiętaj jednak, że nie każdy skurcz oznacza brak potasu.

Źródła:

Jarosz, Mirosław, et al. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Vol. 83, Warszawa, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny, 2020, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf s. 331-335

Wnęk D., Potas - rola w organizmie, wpływ na zdrowie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/73851,potas-rola-w-organizmie-wplyw-na-zdrowie [Dostęp online: 16.06.2025]

Drabczyk R., Niedobór potasu (hipokaliemia): przyczyny, objawy i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175881,niedobor-potasu-hipokaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie [Dostęp online: 16.06.2025]