27 stycznia przypada 78. rocznica wyzwolenia niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W tym dniu obchodzimy obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu, ustanowiony w 2005 r. przez Zgromadzenie Narodowe ONZ dla uczczenia pamięci ofiar pochodzenia żydowskiego zamordowanych przez Niemców podczas II wojny światowej.
Już od sierpnia 1944 roku do połowy stycznia 1945 roku z KL Auschwitz ewakuowano około 65 tys. więźniów i więźniarek, wśród nich niemal wszystkich przebywających w obozie Polaków, Rosjan i Czechów (ok. 15 tys. osób). Zatrudniono ich w różnych zakładach przemysłowych na terenie Trzeciej Rzeszy. W drugiej połowie 1944 roku władze SS przystąpiły także do zacierania śladów i niszczenia dowodów zbrodni popełnionych w Auschwitz. We wrześniu, październiku i listopadzie zgładzono część więźniów Żydów z tzw. Sonderkommando, zmuszanych do obsługi krematoriów i komór gazowych, którzy byli bezpośrednimi świadkami eksterminacji.
W połowie stycznia 1945 roku Niemcy rozpoczęli ostateczną likwidację obozu. Od 17 do 21 stycznia z KL Auschwitz i jego podobozów w pieszych kolumnach ewakuacyjnych wyprowadzono z obozu około 58 tys. więźniów. Zarówno piesze, jak i kolejowe trasy ewakuacyjne usłane zostały tysiącami zwłok więźniów zastrzelonych oraz zmarłych z wycieńczenia lub przemarznięcia. Ocenia się, że w trakcie całej akcji zginęło co najmniej 9 tys. więźniów, choć ich liczba może sięgać nawet 15 tys.
20 stycznia 1945 roku wysadzono krematoria: II i III, a 26 stycznia – znajdujące się dotąd w stanie pełnej zdatności do użytku krematorium V. 23 stycznia podpalono tzw. Kanadę II – kompleks baraków-magazynów z mieniem pozostałym po ofiarach eksterminacji. W niepewnej sytuacji znalazło się blisko 9 tys. więźniów, w większości chorych i skrajnie wyczerpanych, pozostawionych w obozie macierzystym (Stammlager, Auschwitz I), Birkenau (Auschwitz II) i podobozach. Nie nadawali się oni do ewakuacji pieszej, dlatego władze SS dążyły do ich zgładzenia. Pomiędzy wymarszem z obozu ostatnich kolumn ewakuacyjnych, a nadejściem żołnierzy Armii Czerwonej, SS zdążyła wymordować m.in. w podobozach: „Fürstengrube” w Wesołej, „Tschechowitz-Vacuum” w Czechowicach i „Blechhammer” w Blachowni Śląskiej około 700 żydowskich więźniów. Wyzwolenia doczekało ok. 7 tys. więźniów.
27 stycznia 1945 roku, w sobotę około godziny 9 rano na terenie szpitala jeńców w Monowitz (podobóz, a od listopada 1943 r. obóz koncentracyjny, któremu podlegały wszystkie „przemysłowe” podobozy istniejące w ramach kompleksu Auschwitz) pojawił się pierwszy radziecki żołnierz z oddziału zwiadowczego 100 Dywizji Piechoty. Cała dywizja przybyła pół godziny później. Tego samego dnia przybył lekarz wojskowy i zaczął organizować pomoc.
Po południu żołnierze Armii Czerwonej weszli w okolice głównego obozu Auschwitz i Birkenau. W pobliżu głównego obozu napotkali opór przed wycofaniem się niemieckich oddziałów. 231 żołnierzy Armii Czerwonej zginęło w walce bliskiej o wyzwolenie Auschwitz, Birkenau i Monowitza. Dwóch z nich zginęło przed bramami obozu Auschwitz. Jednym z nich był porucznik Gilmudin Badryjewicz Baszirow.
Pierwsze oddziały Armii Czerwonej dotarły do Birkenau i Auschwitz około godziny 15.00 i zostały z radością powitane przez wyzwolonych więźniów. Po usunięciu min z okolic żołnierze 60 Armii 1 Frontu Ukraińskiego wmaszerowali do obozu i przynieśli wolność jeszcze żyjącym więźniom. Na terenie obozu głównego znajdowało się 48 zwłok, a w Birkenau ponad 600 zwłok więźniów i więźniów, którzy zostali zastrzeleni lub zmarli w ciągu ostatnich kilku dni.
W czasie przybycia Armii Czerwonej w obozach Auschwitz, Birkenau i Monowitz było 7000 chorych i wyczerpanych więźniów.
Niemiecki nazistowski obóz KL Auschwitz-Birkenau w ciągu niemal pięciu lat istnienia pochłonął około 1,1 mln ofiar z 1,3 mln wszystkich więźniów. Około 90% z nich stanowili Żydzi pochodzący z całej Europy. Śmierć w obozie poniosło także co najmniej 70 tys. Polaków, 20 tys. Romów, 15 tys. jeńców sowieckich oraz 10-15 tys. więźniów innych narodowości.,
źródło: auschwitz.org, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
fot: Brama Śmierci w Auschwitz II-Birkenau/auschwitz.org
