Afera o pisma RIO w Krakowie. Miasto się tłumaczy. Wyjaśniamy o co chodzi

Po kilku godzinach dużych emocji wokół kontroli Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie okazało się, że sprawa – przynajmniej formalnie – jest już zamknięta. O co poszło i jakie skutki mogą mieć zalecenia dotyczące budżetu miasta?

Jak doszło do interwencji RIO

8 października Rada Miasta Krakowa przyjęła zmiany w Wieloletniej Prognozie Finansowej – kluczowym dokumencie, który pokazuje, jak miasto chce prowadzić finanse w kolejnych latach. W WPF znalazły się m.in. założenia dotyczące obsługi długu, cięć wydatków bieżących oraz planowanych dochodów z podatków.

30 października do magistratu i Rady Miasta trafiły pisma z Regionalnej Izby Obrachunkowej. Izba wszczęła postępowanie nadzorcze w sprawie uchwały dotyczącej WPF, uznając, że część przyjętych prognoz – zwłaszcza na rok 2030 – nie jest wystarczająco uzasadniona i może w przyszłości prowadzić do przekroczenia ustawowych limitów zadłużenia. Chodziło m.in. o:

założone zmniejszenie wydatków na obsługę długu o ok. 27 mln zł przy jednoczesnym planie zaciągnięcia nowych zobowiązań na 155 mln zł,
ponad 300 mln zł planowanych cięć wydatków bieżących w latach 2028–2030, bez wskazania, skąd mają się wziąć oszczędności,
bardzo optymistyczne prognozy wzrostu wpływów z PIT w 2029 roku (ok. 140 mln zł więcej),
przesunięcie spłaty obligacji o wartości 620 mln zł z 2030 r. na lata 2035–2038.

RIO zażądała od miasta dodatkowych wyjaśnień i doprecyzowania prognozy.

Afera po czasie

Choć kontrola i postępowanie RIO zakończyły się 30 października, polityczna burza wybuchła dopiero teraz, gdy tematem zajęły się lokalne media. W materiałach prasowych część radnych przekonywała, że dokumenty z RIO do nich nie trafiły.

Pisma z RIO trafiły do Kancelarii Rady Miasta i były adresowane m.in. do przewodniczącego Jakuba Koska oraz do wiceprzewodniczącego Łukasza Maślony, który prowadził październikową sesję w sprawie WPF. Jednak radni z różnych klubów twierdzą, że przez kolejne dni nie otrzymali dokumentów ani w tradycyjnej, ani w elektronicznej korespondencji.

W sprawie braku informacji w tej sprawie zabrali m.in. radni: Łukasz Maślona i Michał Starobrat (Kraków dla Mieszkańców), Michał Ciechowski, Agnieszka Paderewska i Michał Drewnicki (PiS) oraz Bartosz Bocheńczak (Konfederacja). Opozycja zarzuciła władzom miasta, że łączą agresywną politykę zadłużania z niewystarczającą przejrzystością wobec radnych i opinii publicznej. To m.in:

brak transparentności – radni podkreślali, że o pismach z RIO dowiedzieli się z opóźnieniem, choć część korespondencji była adresowana do przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady;
„rolowanie długu” i kreatywna konstrukcja WPF – krytycy ostrzegali, że przesuwanie spłat obligacji i optymistyczne prognozy dochodów mogą doprowadzić do przekroczenia ustawowych limitów zadłużenia;
utrata kontroli nad zadłużeniem – zwracali uwagę, że rosnące koszty obsługi długu ograniczają możliwości inwestycyjne miasta;
zbyt późne sygnalizowanie problemów – część radnych twierdziła, że dopiero pisma RIO pokazały skalę ryzyka związanego z finansami Krakowa.

Jak odpowiada miasto i radni KO

Po stronie miasta i radnych Koalicji Obywatelskiej narracja jest inna. Magistrat podkreśla, że:

pisma z RIO zostały potraktowane jako standardowy element nadzoru nad WPF,
przygotowano obszerne wyjaśnienia i korekty dokumentu,
po tych działaniach RIO umorzyła postępowanie, co miało potwierdzić, że uchwała – po poprawkach – jest zgodna z prawem.

Dziś (13 listopada) miasto opublikowało komunikat, w którym tłumaczy sytuację i zapewnia, że wszystko jest pod kontrolą i zgodne z przepisami. "Po wyjaśnieniach Urzędu Miasta Krakowa oraz wprowadzeniu zmian w uchwale dotyczącej Wieloletniej Prognozy Finansowej Miasta Krakowa, postępowanie Regionalnej Izby Obrachunkowej dotyczące tej uchwały zostało umorzone. 30 października Regionalna Izba Obrachunkowa wszczęła postępowanie o stwierdzenie nieważności uchwały Rady Miasta Krakowa z 8 października tego roku w sprawie Wieloletniej Prognozy Finansowej Miasta Krakowa.

Zgodnie z wytycznymi RIO o konieczności złożenia dodatkowych informacji i uzasadnienia do tej uchwały, Urząd Miasta Krakowa wprowadził poprawki do dokumentu, a także przedstawił obszerne wyjaśniania. Zostały one przyjęte przez RIO oraz dały podstawę do umorzenia toczącego się postępowania.

Przewodniczący Rady Miasta Jakub Kosek tłumaczył, że korespondencja z RIO trafiała równolegle do niego i do prezydenta, a kluczowe informacje są publikowane w Biuletynie Informacji Publicznej. Wiceprezydent Łukasz Sęk przekonywał z kolei, że miasto niczego nie ukrywało, a cała sytuacja jest „bardziej problemem komunikacyjnym niż próbą zatajenia dokumentów”.

Radni KO bronią też samej filozofii WPF. Przekonują, że:

miasto musi inwestować mimo trudnej sytuacji finansowej,
prognoza jest dokumentem żywym i co roku podlega korektom,
bez sięgania po obligacje wiele kluczowych zadań – od transportu po infrastrukturę społeczną – nie miałoby szans na realizację.

Jednocześnie padają zapowiedzi dokładnego przeglądu wydatków, szukania oszczędności i zmian priorytetów inwestycyjnych.

Problemy z budżetem sygnalizowane od tygodni

Kłopoty z finansami Krakowa nie są dla radnych i mieszkańców zaskoczeniem. Od ponad miesiąca trwa dyskusja o skali zadłużenia i rosnących kosztach jego obsługi – Głos24 pisał o tym m.in. przy okazji decyzji o emisji kolejnych miejskich obligacji.

Teraz, przy prezentacji projektu budżetu na przyszły rok wraz z aktualizacją WPF, okazało się, że ustawowe limity zadłużenia zostały przekroczone i konieczna była korekta dokumentu. To właśnie te poprawki – przygotowane po uwagach RIO – mają sprawić, że wskaźniki znowu mieszczą się w dopuszczalnych granicach.

W praktyce może to jednak oznaczać:

kolejne cięcia kosztów – zarówno w wydatkach bieżących, jak i w części zadań inwestycyjnych (o możliwych ograniczeniach wydatków Głos24 informował już wcześniej),
postawienie pod znakiem zapytania części planów inwestycyjnych miasta,
konieczność jeszcze uważniejszego planowania nowych emisji długu.

Mimo tych sygnałów ostrzegawczych magistrat na razie nie wycofuje się z największych projektów. Władze miasta konsekwentnie mówią o potrzebie budowy metra w Krakowie oraz zapowiadają pakiet inwestycyjno-oszczędnościowy „Da się”, który ma pogodzić konieczność zaciskania pasa z realizacją kluczowych przedsięwzięć.

Budżet pod presją – co dalej?

Umorzenie postępowania przez RIO nie kończy sporu o finanse Krakowa. Z jednej strony miasto pokazuje, że potrafi dostosować WPF do wymogów nadzoru. Z drugiej – w dokumentach Izby pojawia się wyraźne ostrzeżenie: margines bezpieczeństwa finansowego jest niewielki, a dalsze zadłużanie będzie bardzo uważnie monitorowane.

Dla mieszkańców najważniejsze pytania dopiero się pojawiają:

które wydatki zostaną ograniczone w pierwszej kolejności,
czy ambitne plany inwestycyjne – z metrem na czele – utrzymają się w realnym kalendarzu,
jak często w kolejnych latach krakowski budżet będzie wymagał podobnych korekt pod presją RIO.

Na razie pewne jest jedno: afera o pisma z RIO sprawiła, że temat długu i finansów miasta został nagłośniony i stał się tematem politycznej debaty w Krakowie.