24 listopada br. Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” (KPW) pod patronatem Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka zorganizowało 21 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! pt. „Jan Czernecki (1871-1955), wieliczanin w latach 1898-1916 - fotograf wielickiej kopalni i nieruchomości Saliny wielickiej, księgarz, wydawca m.in. pocztówek, książek i albumu „Otchłanie wielickie” (1907r.), pisarz - wraca do Wieliczki” . Współorganizatorami spotkania były: Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka i Wydawnictwo Fundacja im. Jana Czerneckiego w Krakowie.
Jadwiga Duda, prezes Klubu Przyjaciół Wieliczki, prowadząca spotkanie przywitała zebranych, przedstawia temat spotkania. Poinformowała że, w minionym miesiącu z uczestników spotkań „Wieliczka-Wieliczanie” zmarli: dr Andrzej Przychodzki, historyk, członek KPW, Włodzimierz Sznajder, sołtys Jankówki z żoną Marią, Leszek Kurek, sołtys Sygneczowa, Stanisław Dobek, zegarmistrz, muzyk. W ich intencji odmówiono modlitwę: Ojcze Nasz…, Zdrowaś Mario…Wieczne odpoczywanie… Następnie wraz Anną Kisiel, skarbnik KPW wręczyły legitymacje członkowie nowym członkom Klubu: Bohdanowi Piotrowiczowi, historykowi i Andrzejowi Klimczykowi. Zaprezentowała zebranym nowości wydawnicze, książki Jana Czerneckiego: „Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska. Historie i anegdoty.”, „Wspomnienia Włodzimierz Tetmajer, Józef Mehoffer, Wiktor Poray-Chlebowski, Wincenty Kasprzycki” wydane staraniem Fundacji Wydawnictwo im. Jana Czerneckiego, wydawnictwa Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka (MŻKW): „Studia i materiały do dziejów żup solnych w Polsce” tom XXXIV i Małgorzaty Międzobrodzkiej „Wieliczka w czasach autonomii galicyjskiej. Relacje między Miastem a Kopalnią”, Włodzimierza Chorązkiego „Gmina Gdów - od średniowiecza do współczesności” , czasopisma miesięcznik Uniwersytetu Jagiellońskiego „ALMA MATER” , „ORZEŁ BIAŁY” Miesięcznik Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość i „Głos Wielicki” z listopada 2021 r. Przedstawiła także Wojciecha Gawrońskiego „Słownik biograficzny wieliczan” (MŻKW, 2007), w którym znajduje się pierwsza biografia Jana Czerneckiego oraz Marka Sosenki i Piotra Kurowskiego pt. „Wieliczka na dawnych pocztówkach” (1999) w której znajdują się pocztówki J. Czerneckiego.
Natalia Spicha, uczennica Zespołu Szkół Muzycznych w Wieliczce z klasy mgr Agnieszki Korczyńskiej na organach wykonała Nokturn Fis dur. op.15 nr 2 Fryderyka Chopina. Występ nagrodzono brawami.
Przed publicznością na sztaludze znajdowała się kopia obrazu „Portret Jana Czerneckiego ze strzelbą” Jacka Malczewskiego - pędzla artysty-malarza Antoniego Górniaka, którą do sali przywiózł Bogumił Tryjański, prezes Fundacji Wydawnictwo im. Jana Czerneckiego w Krakowie.
Prelekcje wygłosili: dr Barbara Konwerska, zastępca dyrektora Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka ds. naukowo-badawczych - „W obiektywie Jana Czerneckiego. Zdjęcia pierwszego wielickiego fotografa w zbiorach MŻKW"; Dominik Krysa, autor projektu i strony „Zabytki Wieliczki" - „Księgarnia Jana Czerneckiego w Wieliczce. Historia domu przy ul. A. Mickiewicza 8"- z prezentacjami slajdów; Bogumił Tryjański - „Twórczość wydawnicza i literacka Jana Czerneckiego w okresie międzywojennym”, prof. Grzegorz Nieć, kierownik Katedry Kultury Informacyjnej Uniwersytetu Pedagogicznego im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie - „Jan Czernecki (1871-1955) - pisarz, fotograf, księgarz i wydawca”.
Jan Czernecki (1871-1955) urodził się 24.11.1871 r. - czyli 150 lat temu- w Stroniatynie koło Lwowa jako syn Olimpii z Kruszyńskich i Wasyla Czerneckich. Jego ojciec był duchownym greko-katolickim, historykiem, etnografem, publicystą. Przekazał swoim synom a zwłaszcza Janowi zamiłowanie do literatury i historii kraju. Zadbał o wykształcenie Jana wysyłając go do szkół w Sokalu i we Lwowie a później na studia do Wiednia. Jan po studiach pracował w Wydziale Krajowym we Lwowie. Do Wieliczki przybył w 1898 r. i zatrudnił się w Wydziale Powiatowym jako lustrator.
Dr Barbara Konwerska: „…W Wieliczce bardzo szybko objął funkcję wielickiego fotografa, księgarza i wydawcy. Początkowo prowadził niewielkie wydawnictwo drukujące pocztówki, książki i albumy, korzystając z własnej tłoczni wielobarwnych kart artystycznych. W 1911 r. otworzył własną księgarnię przy ul. Mickiewicza 8, którą efektywnie zarządzał do 1915 r. Wobec zawirowań I wojny światowej zdecydował się przenieść działalność księgarsko-wydawniczą do Krakowa, gdzie po zakupie, w 1916 r., księgarni oraz drukarni wraz z introligatornią, osiadł na stałe. Jan Czernecki trwale zapisał się w gronie osób tworzących fotograficzną dokumentację Wieliczki z jej najcenniejszym zabytkiem jakim jest kopalnia soli. Pozostawił po sobie bogaty dorobek. Gro z zachowanych do dnia dzisiejszego prac autorstwa J. Czerneckiego przechowuje dzisiaj wielickie Muzeum. Swoją przygodę z tajemnicami kopalni wielickiej rozpoczął już pod koniec XIX wieku, kiedy to angielski wydawca James Walter Smith zwrócił się do zarządu salinarnego z prośbą o wykonanie zdjęć wyrobisk wielickiej kopalni. Z 18 opublikowanych w artykule „A City of Salt. By James Walter Smith” (w 1898 r.) zdjęć J. Czernecki wykonał co najmniej 12. Kilka lat później, w 1902 r. uzyskał od c. k. Krajowej Dyrekcji Skarbu we Lwowie zgodę na wykonanie, a następnie opublikowanie fotografii wnętrz zabytkowych komór, kaplic, urządzeń transportowych oraz górników podczas pracy. Wykonane wówczas zdjęcia bardzo szybko ujrzały światło dzienne, ilustrując wydane w 1903 r. przewodniki Feliksa Piestraka: „W podziemiach wielickich” oraz „Kilka słów o Wieliczce i jej kopalniach” czy „Wieliczka. 32 obrazów z kopalni wielickiej podłóg fotografii J. Czerneckiego”. Przejawiając zamiłowanie do historii i sztuki J. Czernecki wydał w 1907 r. album „Otchłanie wielickie”, w którym zamieścił kilkanaście kolorowych reprodukcji „wielickich” obrazów znanych polskich malarzy: Jana Matejki, Teodora Axentowicza, Włodzimierza Tetmajera, Piotra Stachiewicza oraz Aleksandra Mroczkowskiego. Dodajmy, że w porozumieniu m. in. z wymienionymi twórcami rozpoczął edycję artystycznych kart pocztowych. Ponadto w latach 1908-1910 na zlecenie władz salinarnych wykonał co najmniej 53 fotografie dokumentujące majątek nieruchomy Saliny Wielickiej. Udało mu się utrwalić m. in. widoki budynków mieszkalnych urzędników salinarnych, nadszybi, magazynów, szpitala, szkoły, ochronki, Muzeum Salinarnego oraz Zamku Żupnego – siedziby ówczesnego Zarządu Salinarnego w Wieliczce. Niezależnie od realizacji większych projektów wydawniczych stale drukował pocztówki i albumy prezentujące najciekawsze i najcenniejsze obiekty związane z historią kopalni i miasta Wieliczka. W zbiorach wielickiego muzeum przechowywanych jest ponad 200 obiektów związanych z osobą Jana Czerneckiego. Wśród nich odnaleźć można kilkadziesiąt fotografii, blisko 100 pocztówek oraz kilkanaście pozycji wydawniczych.”
Dominik Krysa: „...Jan Czernecki w Wieliczce zamieszkał w domu pod pierwotnym adresem ul. A. Mickiewicza 542 - obecnie nr 8. Tu w swojej drukarni drukował m.in. kartki, które ozdabiał zarówno wykonanymi przez siebie fotografiami, jak i reprodukcjami dzieł zaprzyjaźnionych z nim wybitnych malarzy. Dzięki jego wydawnictwu wiemy jak wyglądały niektóre zaginione już obrazy: Włodzimierza Tetmajera, Teodora Axentowicza, Aleksandra Mroczkowskiego, Edwarda Kopcioskiego, Jana Bartusia, Jana Bukowskiego czy Piotra Stachiewicza. Z pod szyldu Jana Czerneckiego wychodziły liczne publikacje dotyczące m.in. tutejszych salin. Do jego księgarni prowadziła przepiękna witryna oprawiona w ciemne drewno. Miała wysokość piętra i szerokość kilku metrów. Występowała też nieco przed lico budynku. Napis nad wejściem głosił: „JAN CZERNECKI KSIĘGARNIA”. Lewa gablotka oferowała karty pocztowe, a prawa wydawnictwa i przybory szkolne. Nad drzwiami wisiała stylowa lampa w zamkniętym kloszu. 18 marca 1914 r. skład papieru i książek spłonął. W 1916 r. Jan Czernecki przeniósł się do Krakowa, gdzie otworzył nowe filie. Nie zrezygnował jednak z dawnej księgarni. Po założeniu oddziału w Warszawie wielickie mieszkanie udostępnił dla powołanego w 1922 r. Akademickiego Koła Wieliczan….”
Bogumił Tryjański: „ …Jan Czernecki w 1910 r. wydał w Wieliczce katalog kart pocztowych pt. „Malarstwo polskie, pocztówki polskie ilustrowane" słowo wstępne napisał Adam Łada Cybulski. Katalog zawiera ponad 400 sztuk kart pocztowych malarzy Młodej Polski. Zbiór kart pocztowych znajduje się w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Bogaty zbiór kart pocztowych Jana Czerneckiego znajduje się też w zasobach znanego kolekcjonera sztuki - Marka Sosenki. W Drukarni Artystycznej J. Czerneckiego w Wieliczce, powstają, znakomicie wydane książki takie jak np.: „Dzieje Sztuki Starochrześcijańskiej" - ks. dr Tadeusza Kruszyńskiego -„Silva Rerum” i „Racławice”, „Marsz Skrzyneckiego" -Poezje, autorstwa Włodzimierza Tetmajera, „Duch puszczy podlaskiej" Mikołaja Mazanowskiego - powieść z niedawnej przeszłości dla młodzieży z pięknymi ilustracjami oraz inne książki, które do dziś znajdują się w zbiorach bibliofilów, jako cenne i wartościowe pamiątki. Jan Czernecki posiadając doświadczenie zawodowe przyjął ofertę wydawcy Alfreda Altenberga na wykonanie reprodukcji dzieł Artura Grottgera na wystawę grottgerowską we Lwowie. Spełniony jako fotograf, drukarz, wydawca, literat osiadł w Krakowie. Kupił kamienicę, w centrum miasta przy ul. Szewskiej, w niewielkiej odległości od Biblioteki Jagiellońskiej i Książąt Czartoryskich, z których czerpał wiedzę do badań nad opisem rodu Radziwiłłów. Mieszkał tam do końca życia. Otworzył w kraju sieć księgarni , angażując się w przedsięwzięcia społeczne i filantropijne. Był właścicielem Biblioteki w Krakowie liczącej około 3000 książek. Był organizatorem i uczestnikiem I Zjazdu Księgarzy Polskich w 1918 roku w Lublinie, gdzie wybrano go do składu - Rady Stowarzyszenia Księgarzy Polskich. Według „Księgi Adresowej Miasta Krakowa” w 1926 roku był właścicielem trzech księgarni w Krakowie przy ul. Lubicz 5, Bracka 2, Rynek Główny 11. W rok później był założycielem Wydawnictwa Garnizonowego Komitety Opieki nad Żołnierzami w Krakowie i wchodził w skład Komitetu Redakcyjnego. Za działalność społeczną, wydawniczą i patriotyczną w roku 1928 otrzymał z rąk Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia. Przed wybuchem II wojny światowej, zdążył wydać swoje dzieło „Mały Król na Rusi i jego stolica Krystynopol", co było jego największym sukcesem literackim i edytorskim. Przygotował do druku drugą część opisu rodu Potockich. Planował ja wydać w grudniu 1939 roku. Okupant hitlerowski, zatrzymał jego działalność wydawniczą, likwidując bibliotekę, księgarnie i kierując go w niebyt polityczny. Podczas wojny i później pracował nad ukończeniem opisu monografii rodu Radziwiłłów, którą pozostawił nie wydaną w maszynopisach. Maszynopisy te zostały zakupione przez Bibliotekę Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie w roku 1981 od Stefanii Czerneckiej. W tych maszynopisach pozostają do wydania następujące książki Jana Czerneckiego: „Radziwiłłowie”, „Hieronim Florian ks. Radziwiłł i jego rękopisy”, „Korespondencja Ks. Karola Radziwiłła (Panie Kochanku)”, „ Ks. Janusz Radziwiłł syna Krzysztofa i Anny Kiszczanki”. Dzieła te przywracają pamięć o rodzie, który przez wieki kreował losy Polski i jego historię. Ród ten decydował o największych wydarzeniach naszych dziejów. Nowa władza po wojnie nie tolerowała ludzi oddanych drugiej Rzeczpospolitej, czego skutkiem było skazanie go na „informacyjne zesłanie", objęcie ścisłym zapisem cenzorskim i zakazem wydawania jego dzieł literackich. Jan Czernecki zmarł 10.03.1955 r. i spoczywa na cmentarzu Rakowickim.
W roku 2019, dzięki staraniom Wydawcy ARS RESTITUTA w Krakowie, została wydana druga część „Małego Króla na Rusi” - to „Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska Historie i anegdoty" (obecnie można ją nabyć w księgarniach krakowskich i w księgarni „Na Rogu” w Wieliczce) .We wrześniu 2021 roku Fundacja Wydawnictwo im. Jana Czerneckiego wydała „Wspomnienia" Jana Czerneckiego o znakomitych, malarzach: Włodzimierzu Tetmajerze, Jozefie Mehofferze, Wiktorze Poraj-Chlebowskim, Wincentym Kasprzyckim, które spisywał po wojnie i dedykował je ukochanej wnuczce Krystynie. Obecnie Fundacja przygotowuje do druku maszynopisu książki Jana Czerneckiego „Hieronim Florian Książę Radziwiłł i jego rękopisy", którą zamierza wydać w przyszłym roku…”. Na zakończenie ww. prelekcji przedstawił się przybyły nieco później z powodu zajęć na uczelni profesor Grzegorz Nieć, autor artykułu pt. „Jan Czernecki (1871-1955) - pisarz, fotograf, księgarz i wydawca” opublikowanego w książęce Jana Czerneckiego pt. „Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska. Historie i anegdoty.”, (2019 r.) . Wraz z nim był prof. Leszek Zinkow z PAN w Warszawie, syn śp. Gerarda Zinkowa, wieliczanina, członka KPW.
Po prelekcjach głos zabrali: Stanisław Stawarczyk, Bohdan Piotrowicz, Jerzy Przybyło, Jacek Jastrzębski, prelegenci i niżej podpisana. W spotkaniu uczestniczyło 40 osób w tym połowa to członkowie KPW, delegacja uczniów Powiatowego Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Wieliczce, Eugeniusz Pilch, przedstawiciel Kongregacji Kupieckiej w Krakowie, która jest Patronem Fundacji, prof. Andrzej Gaczoł, Kazimierz Baścik, wiceprezes Ludowego Towarzystwa Naukowo-Kulturalnego im. Włodzimierza Tetmajera w Krakowie. Prelegenci otrzymali od Burmistrza Wieliczki książkę Pawła Figlewicza „ŚWIĘTO WOLNOŚCI. Dzieje Wieliczki w okresie samorządowym 1990-2018” (2019 r.) Przebieg spotkania fotografowali: Justyna Twardosz i Tomasz Pieprzyca. Spotkanie zorganizowała, prowadziła prezes KPW. Dziękujemy pracownikom Urzędu Miasta i Gminy Wieliczka: Łukaszowi Birze za pomoc w tworzeniu afiszu na spotkanie i jego druk, Andrzejowi Jarosowi za przygotowanie sprzętu do wyświetlania slajdów, Agnieszce Kozioł za przygotowanie książek dla prelegentów, pracownikowi Wielickiego Centrum Kultury za rozwieszenie afiszy w Wieliczce.
Zapraszamy na 22 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! 20.12. (poniedziałek!) b.r. o godz.16.00-tej w sali „Magistrat” pt. .„CZYTELNIO POLSKA CZEŚĆ CI, CZEŚĆ. Dorobek polskich słuchaczy Akademii Górniczej w Leoben i ich wkład dla górnictwa solnego i społeczności w Wieliczce.”
Uwaga: Proszę o przyniesienie maseczek do zakrycia nosa i ust.
