Nazywane są małymi wampirami, które ponad wszystko umiłowały sobie ciemność. Bez niej faktycznie nie mogłyby funkcjonować, dlatego tak często można je spotkać na strychach i w innych zakamarkach naszych domów, gdzie światło nie dochodzi. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z ich wyjątkowości. Nietoperze to jedyne ssaki na świecie, które potrafią latać, a tylko w naszym kraju występuje ich 30 gatunków.
Zmuszone zamieszkać w… domach
Nocka, podkowca, karlika, mroczka, borowca, borowiaczka czy gacka to tylko nieliczne przykłady gatunków, które możemy spotkać w Polsce. Ich cechą charakterystyczną jest fakt, że zazwyczaj spotykamy je w pozycji wiszącej, która umożliwia połączenie między kośćmi, pazurami i więzadłami. Taki układ kończyn tylnych nie wymaga wysiłku mięśni i utraty energii.
W naturalnym środowisku nietoperze gniazdują we wszelkich rodzajach jaskiń, dziupli i szczelin, które dają im ciemną, bezpieczną przestrzeń i ochronę przed drapieżnikami. Niestety ingerencja człowieka dotyka praktycznie wszystkie gatunki zwierząt na całym świecie, dlatego te muszą przystosowywać się do różnych warunków. Nietoperze z racji swojej sytuacji chętnie zasiedlają się w naszych kominach, piwnicach, strychach, a nawet szczelinach ścian.
Co ciekawe, najwięcej polskich nietoperzy zimuje w Międzyrzeckim Rejonie Umocnionym w województwie lubuskim. Podziemne fortyfikacje są zimowiskiem blisko 30 tysięcy nietoperzy z 12 gatunków. Za największego latającego ssaka występującego w Polsce uchodzi borowiec wielki, którego długość ciała wynosi maksymalnie 8 cm, a rozpiętość skrzydeł 46 cm.
Pożyteczne w kwestii owadów
Wyobraźmy sobie, że grupa nietoperzy żyje pod naszym nosem, a my przez wiele miesięcy nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Jest to możliwe ze względu na ich nocny tryb życia. Dopiero podczas prac remontowych zdarza się, że odkrywamy ich lokalizację, co jest niestety dużym szokiem dla tych ssaków.
Nietoperze jak każde zwierzęta żyjące na wolności potrzebują swobody nie tylko do życia, ale również polowania czy rozmnażania się. W przypadku ich menu, te jest zależne od miejsca występowania. Oczywiste jest, że gatunki żyjące w Polsce, będą odżywiać się inaczej niż te afrykańskie.
Większość przedstawicieli występujących w Polsce zjada niemalże tylko owady. Ćmy, komary czy chrząszcze to ich prawdziwe przysmaki. Te ssaki lubią je tak bardzo, że są w stanie zjeść nawet 500 owadów wielkości komara zaledwie w ciągu godziny. Dzięki temu stanowią ważną rolę w ekosystemie – przyczyniając się do znacznej modyfikacji w liczebności uciążliwych dla człowieka owadów.
Na wstępie tego tekstu możemy przeczytać, że nietoperze nazywane są małymi wampirami. Nie jest to przypadkowe określenie i nie chodzi tylko tutaj o aspekt wizualny. Na świecie zdarzają się gatunki tych ssaków, które piją krew swoich ofiar. Jak to możliwe? Nietoperze nacinają skórę ssaków lub ptaków. Substancja, jaka zawarta jest w ich ślinie, sprawia, że ofiara zostaje znieczulona.
Nietoperza miłość
Wiele ptaków, które na co dzień występują w Polsce, opuszcza nasz kraj przed zbliżającą się zimą. Nie tyczy się to jednak nietoperzy. Po zgromadzeniu odpowiednich zapasów – ssaki te zapadają w sen zimowy, jednak nie jest on nieprzerwany. Zwierzęta te budzą się przeciętnie kilka – kilkanaście razy w ciągu zimy, m.in. po to, by się napić, wydalić produkty przemiany materii czy przenieść się w inne miejsce kryjówki, np. w przypadku, gdy pogoda lub temperatura przemoczy ich miejsce hibernacji.
Na dużą uwagę w przypadku nietoperzy zasługuje ich aspekt biologiczny związany z rozrodem. Gody i kopulacja odbywają się najczęściej jesienią, czasem także zimą, a niekiedy nawet wiosną, w specjalnie wybranych miejscach. Jak wiemy z życia, poznać wybrankę serca, to nie zawsze jest łatwa sprawa, dlatego trzeba ją czymś do siebie przekonać. Niektóre gatunki nietoperzy postawiły na… śpiew. Samce przy pomocy wydawanych przez siebie dźwięków wabią samice do swojej kryjówki, a potem… to już nietoperza tajemnica.
Wiadome jednak jest, że za wychowanie młodych odpowiada płeć żeńska. Wiosną samice tworzą tzw. kolonie rozrodcze, by odbyć ciążę, a następnie urodzić i wychować młode. Zwykle na świat przychodzi jeden lub dwa młodociane osobniki. Tuż po narodzinach, młode natychmiast przyczepiają się do ciała matki i, jak na ssaki przystało, przez następnych kilka tygodni odżywiają się wyłącznie mlekiem.
Naukowcy dowiedli, że okres godowy u samic jest nietuzinkowy. Mało tego — czas zaplemnienia i zapłodnienia jest rozdzielony. Po kopulacji plemniki nie łączą się z komórką jajową, tylko pozostają w drogach rodnych samicy przez cały okres hibernacji.
Czy nietoperze są niebezpieczne dla człowieka?
Latające ssaki przeważnie nie stanowią zagrożenia dla człowieka. Czasami mogą ukąsić, gdy próbuje się wziąć je na ręce. Nie powinniśmy tego robić, nawet z racji tego, że nietoperze są w Polsce pod ochroną, a niektóre gatunki znalazły się na czerwonej liście zwierząt zagrożonych.
Nietoperz wiszący na ścianie czy leżący na podłodze będzie nas jedynie straszył, szczerząc się i wydając trzeszcząco-syczące dźwięki. W drugiej połowie XX w., w największych polskich miastach, takich jak: Kraków, Warszawa czy Gdańsk zaobserwowano przypadki wścieklizny u tych ssaków. Co prawda, od lat nie było takiego przypadku w naszym kraju, ale nie wykonuje się w tym zakresie regularnych badań.
Foto główne: Wikipedia/Matknight