Wysokie temperatury w okresie letnim stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, szczególnie u osób starszych, dzieci oraz osób z chorobami przewlekłymi. Upał wpływa na organizm w sposób bezpośredni, prowadząc do zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej, przegrzania organizmu i groźnych powikłań, takich jak udar cieplny czy zatrzymanie krążenia. W czasie upału organizm musi intensywnie pracować, aby utrzymać prawidłowe funkcjonowanie organizmu, jednak przy zbyt wysokiej temperaturze powietrza mechanizmy te mogą się załamać, a konsekwencje bywają bardzo niebezpieczne.
Dlaczego jest groźny dla organizmu?
Organizm człowieka stale dąży do utrzymania prawidłowego działania dzięki procesom takim jak termoregulacja. Ekstremalna temperatura otoczenia zaburza ten mechanizm, co prowadzi do nadmiernego pocenia i utraty wody z organizmu. Wraz z potem wydalane są elektrolity, w tym sód, potas, magnez i wapń, które są niezbędne dla prawidłowego działania układu krążenia, układu oddechowego i pracy mięśni. Jeżeli temperatura zaczyna gwałtownie rosnąć, a reakcją organizmu jest niewystarczająca, może dojść do zgrzania. Szczególnie niebezpieczna jest sytuacja, gdy długotrwała ekspozycja na słońce prowadzi do udaru słonecznego.
Mechanizmy regulacji temperatury
Termoregulacja polega głównie na wydalaniu ciepła z organizmu poprzez pocenie i rozszerzanie naczyń krwionośnych. Jednak podczas długiego przebywania na słońcu, gdy temperatura jest wyższa niż temperatura ciała, potliwość przestaje być skuteczna. Nadmierna utrata wody w organizmie oraz elektrolitów prowadzi do osłabienia, skurczów mięśni, zawrotów głowy i uczucia słabnięcia.
Kiedy dochodzi do zgrzania?
Pojawia się ono, gdy organizm nie radzi sobie z chłodzeniem. Objawy obejmują ból głowy, nudności, suchość skóry oraz zaburzenia pracy serca i krążenia. Jeżeli temperatura ciała wzrasta do niebezpiecznego poziomu, rozwija się stan, który może stanowić niebezpieczeństwo dla zdrowia i życia.
Objawy przegrzania organizmu
Wczesne oznaki to zawroty głowy i uczucie osłabienia. Może pojawić się przyspieszone tętno, mdłości, a nawet wymioty. Objawy nie zawsze są gwałtowne, często zaczynają się od lekkiego bólu głowy, który jest bagatelizowany. Podczas upału szczególnie narażeni są m.in. starsi ludzie, seniorzy, małe dzieci oraz dorośli wykonujący intensywny wysiłek fizyczny.
Wczesne oznaki
Do pierwszych objawów należą uczucie słabnięcia, ból głowy, nadmierna potliwość oraz mdłości. Pojawia się też ból mięśni związany z utratą elektrolitów. Wraz z potem wydalane są sód i potas, co zaburza równowagę elektrolitową, a brak ich uzupełnienia napojami lub wodą izotoniczną może prowadzić do dalszego pogorszenia stanu zdrowia.
Udar cieplny – stan zagrożenia życia
Jest on najcięższą formą przegrzania. Objawia się wysoką gorączką, utratą przytomności i zaburzeniami świadomości. Nieleczony może prowadzić do uszkodzenia wielu narządów, w tym niewydolności nerek i krążenia. Udar stanowi poważne zagrożenie i wymaga natychmiastowej pomocy lekarskiej.
Odwodnienie a zdrowie
Odwodnienie to stan, w którym dochodzi do zbyt dużej utraty wody z organizmu i zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej. Może być łagodne, umiarkowane lub ciężkie, ale jego skutki są poważne. Pojawiają się objawy takie jak suchość skóry, zmniejszona ilość moczu i uczucie słabnięcia.
Łagodne odwodnienie można rozpoznać po uczuciu pragnienia, suchości w ustach i zmniejszonej ilości oddawanego moczu. Podczas upału warto wiedzieć, że nawet niewielkie niedobory wody mogą wpływać na koncentrację, powodować migreny oraz zaburzenia prawidłowego działania organizmu.
Ciężkie odwodnienie prowadzi do omdleń, zaburzeń pracy serca, spadku ciśnienia tętniczego i problemów z krążeniem. Pojawiają się mdłości i wymioty, a także skurcze mięśni, wynikające z niedoboru potasu. Może dojść do poważnych powikłań takich jak niewydolność nerek czy zaburzenia funkcjonowania płuc. Aby się dostatecznie nawodnić, należy pić co najmniej kilka litrów płynów dziennie, w tym wodę, izotoniki i soki z owoców i warzyw.
Kto jest najbardziej narażony na skutki?
Na skutki upału najbardziej narażeni są dorośli, małe dzieci, seniorzy oraz osoby z chorobami stałymi. Narażone są również osoby z chorobami układu krążenia, nadciśnieniem tętniczym, chorobami układu oddechowego oraz pacjenci cierpiący na obturacyjną chorobę płuc. Szczególnie zagrożone są osoby z chorobami współistniejącymi, takimi jak nadczynność tarczycy, zaburzenia serca czy problem z nerkami. Warto też pamiętać, że upał obciąża osoby dorosłe wykonujące wysiłek fizyczny w ekstremalnej temperaturze powietrza, gdzie utrata płynów i elektrolitów jest intensywna.
Jak chronić się przed skutkami?
Ochrony przed upałem wymagają wszyscy, ale najbardziej zagrożone grupy muszą zachować szczególną ostrożność. Najważniejsze jest odpowiednie nawodnienie organizmu. Trzeba regularnie nawadniać się wodą i napojami izotonicznymi, które zawierają potas i magnez, zapewniając równowagę elektrolitową. Warto pić kilka litrów płynów dziennie i jeść owoce i warzywa bogate w wodę oraz elektrolity. Podczas upału należy ograniczyć przebywanie na słońcu, unikać długotrwałej ekspozycji i wybierać lekkostrawną dietę. Uczucie omdlenia czy nudności to sygnały, że organizm wymaga natychmiastowego nawodnienia.
Kiedy udać się do lekarza?
Jeśli pojawiają się objawy nadmiernego zgrzania organizmu, a szczególnie gdy dochodzi do utraty przytomności lub zaburzeń świadomości, konieczna jest pilna konsultacja lekarska. W przypadku osób w wieku seniorskim i pacjentów z chorobami krążenia ryzyko jest szczególnie wysokie. Gdy temperatura i złe samopoczucie uniemożliwiają wykonywanie pracy, warto pamiętać, że można skorzystać z e-zwolnienia i odpocząć, aby organizm miał czas się nawodnić i zregenerować.
Upał to zagrożenie, które może prowadzić do udaru. Warto wiedzieć, jak radzić z upałem i jak chronić się przed jego skutkami. Najbardziej zagrożone są małe dzieci, seniorzy i osoby z chorobami stałymi, dla których nadmierna utrata wody i elektrolitów stanowi szczególne niebezpieczeństwo. Odpowiednie nawodnienie, ochrona przed słońcem i szybka reakcja na objawy są kluczowe dla prawidłowego funkcjonowania organizmu w czasie upałów.
