Rzeczywistość co rusz stawia przed nami wyzwania. Sytuacja związana z koronawirusem oraz rosnąca od końca zeszłego roku inflacja, sprawiają, że trudności i problemów przybywa. Zmagania z nimi mogą kosztować sporo sił i nerwów - starszych i młodszych, rodziców i dzieci. Nie dziwi więc fakt, że coraz więcej młodych ludzi dotykają różne kryzysy psychiczne, wśród których depresja wysuwa się na pierwsze miejsce. I jest to trend, który, niestety, został zapoczątkowany jeszcze przed wybuchem epidemii a który się pogłębił. O tym, jak radzić sobie ze stresem wywołanym naszymi zmaganiami z codziennością oraz problemami młodego i najmłodszego pokolenia rozmawiamy z psychologiem psychoterapeutą Ewą .
Pora roku nie jest obojętna dla zachowania naszej równowagi psychicznej. Spadek nastroju i samopoczucia, który dotyka nas w sezonie jesienno-zimowym jest wyraźnie dostrzegalny. Kiedy chandra staje się niebezpieczna? Czy są sposoby, żeby polepszyć swoje samopoczucie? W którym momencie udać się do specjalisty? Aby uzyskać odpowiedzi na te pytania przeczytajcie naszą rozmowę z Ewą Oktabą-Rybką psychologiem psychoterapeutą, prowadzącą prywatny gabinet.
Czy obecne pokolenie jest przygotowane do radzenia sobie z problemami?
– Przygotowanie do radzenia sobie z problemami w dużej mierze zależy od konstrukcji psychicznej osoby i jej zasobów, relacji i więzi powstałych w procesie wychowania. Zasoby należy rozumieć jako wrodzone i nabyte przymioty osoby, które umożliwiają odpowiednie reagowanie w zetknięciu z przeciwnościami, które osoba napotyka w ciągu swojego życia. Nie sprzyja temu wychowanie bezstresowe i chronienie swoich dzieci. Budowaniu relacji sprzyja bliski i ciepły klimat emocjonalny oraz umiejętność prawidłowej komunikacji opartej na porozumieniu. Można zobaczyć w tym miejscu obszar do pracy nad relacjami rodzinnymi, które są predyktorem dobrego życia. Proces zmagań nad poprawą dobrostanu nazywamy w psychologii rezyliencją. Kiedy wzmacniamy swoją odporność psychiczną możemy spodziewać się wielu korzyści między innymi przeciwdziałać problemom dotyczącym naszego funkcjonowania, zapobiegać zaburzeniom psychicznym. Przykładem może być nadmierny stres i skutki, które za sobą niesie. Osoby z wyższym poziomem rezyliencji lepiej będą radziły sobie w sytuacjach trudnych. Istota ludzka to jedność ciała i umysłu stąd nadmierny i nieopanowany stres zwiększa ryzyko chorób oraz ryzyko wcześniejszej śmierci ponadto wpływa na funkcjonowanie człowieka we wszystkich obszarach jego funkcjonowania: rodzinnym, zawodowym i towarzyskim.
Czy rzeczywiście obecna rzeczywistość jest bardziej złożona, co odbija się na psychice młodego człowieka.
– Rzeczywistość w której przychodzi żyć nam wszystkim jest złożona, ciągłe zmiany, nowości i kolejne rodzące się wyzwania. Pytanie, czy aż tak złożona, żeby nie można było się do niej przystosować? Warto w tym miejscu przyglądnąć się temu, czego człowiek realnie potrzebuje, czego wymaga od młodego człowieka otoczenie i czy te potrzeby i wymagania są możliwe do zrealizowania przy posiadanych zasobach osobowych.
Obecne czasy związane z inflacją, koronawirusem i niepewną sytuacją międzynarodową odbijają się na wszystkich. Czy pani zdaniem lęk może prowadzić do jakiś „powikłań” w sferze psychicznej?
– Obecny czas naznaczony jest trudem zmagania się z chorobą, często śmiercią bliskich. Zmagamy się z własną bezradnością, postrzegamy obecne wydarzenia jako zagrażające naszemu życiu i dobrostanowi. Często zmagamy się z odejściem bliskich oraz procesem umierania i żałoby. Niewiadoma, co do dalszego funkcjonowania może być i często jest źródłem obaw i strachu o życie własne i bliskich osób. Warto zwrócić w tym miejscu uwagę na fakt, że strach jest czymś naturalnym. Jest emocją, która ma za zadanie nas chronić przed realnym zagrożeniem. Lęk natomiast jest jednym z objawów psychopatologicznych. W lęku dominuje odczucie silnego zagrożenia w odpowiedzi na bliżej nieokreślone źródło. Lęk jest odpowiedzią organizmu na irracjonalne zagrożenie. Lęk nie tyle prowadzi do powikłań w sferze psychicznej, co jest objawem już istniejących zmian w tym obszarze.
Jak radzić sobie z lękiem i stresem?
– To co w pierwszym rzędzie nasuwa się na myśl, to potrzeba zadbania o siebie, o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne. Efektem tego wysiłku często staje się wzrost poczucia własnej wartości, szczęścia i odporności psychicznej oraz zmniejszenie objawów stresu czy depresji. Warto zadbać o wzrost swojej odporności psychicznej aby pozyskiwać siłę i moc – umiejętność dostosowywania się do zmieniających się warunków, zdolność do odzyskiwania utraconych i osłabionych zasobów oraz odporność na działania szkodliwych czynników. Budowaniu odporności psychicznej sprzyja optymizm, wsparcie społeczne oraz pozytywne doświadczenia w ciągu życia. Rezyliencja jest elementem profilaktyki problemów psychicznych i chorób somatycznych, pomaga również zapobiegać negatywnym skutkom stresu.
Jak rozpoznać osobę potrzebująca pomocy? Co możemy dla niej zrobić?
– Jeśli dostrzegamy jakieś niepokojące sygnały, duże zmiany w funkcjonowaniu i jego znaczne pogorszenie u bliskiej nam osoby, to znak, że coś się dzieje. Często w rozmowie z bliską nam osobą możemy usłyszeć o obawach, leku i przeżywanych trudnościach. Jeśli jesteśmy gotowi wspierać taką osobę potrzebującą i możemy to robić przez obecność i rozmowę, to jest to pierwszy krok w niesieniu pomocy. Jeśli jednak zaistnieje potrzeba oddziaływania specjalisty, to warto zaproponować skorzystanie z pomocy: lekarza, psychologa czy psychoterapeuty.
Sytuacja związana z aktualną sytuacją epidemiczną to jedno. Drugim jest depresja i fakt, że zaczyna ona coraz częściej występować u coraz młodszych osób. Jaka jest skala tego zjawiska i jakie są tego przyczyny?
– Trudno odnieść mi się do pytania, nie mam dokładnej wiedzy na ten temat. Obserwuje jednak coraz liczniejsze sytuacje, w których dzieci i młodzież nie radzą sobie. Pojawiają się u szkolnych pedagogów i psychologów z objawami lękowymi i depresją. Brakuje specjalistów, trudno umówić dziecko do psychiatry, terminy są odległe, psychologowie i psychoterapeuci nie mają też możliwości, aby przyjmować nowych pacjentów. Wnioskuję z tego, że skala zjawiska jest bardzo duża.
Czy w kwestii depresji jest możliwe dokonanie autodiagnozy na sobie? Jeśli tak, to jak ją rozpoznać i nie pomylić np. z zimową chandrą?
– Rzeczywiście, pierwsze objawy depresji mogą być podobne do jesiennej czy zimowej chandry. Jednak w sytuacji kiedy jesteśmy zdrowi nasze samopoczucie i poziom funkcjonowania nie ulega aż takim zmianom jak w przypadku choroby. Osoba chora może zmagać się nie tylko z obniżonym nastrojem czy barkiem radości. W chorobie pacjentowi towarzyszy często niemoc w podejmowaniu jakichkolwiek działań, brak energii, ból somatyczny, negatywna samoocena, myśli rezygnacyjne czy samobójcze, poczucie winy, lęk i brak pełnej sprawności intelektualnej.
Co powinno nas na tyle zaniepokoić żeby udać się do specjalisty?
– Wszystkie powyższe objawy.
Wielu uważa, że depresja jest schodzeniem „słabych” i to zwykłe lenistwo lub udawanie...
– Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) depresja jest wiodącą przyczyną niesprawności i niezdolności do pracy na świecie oraz najczęściej spotykanym zaburzeniem psychicznym. Choruje na nią w ciągu całego życia kilkanaście procent populacji osób dorosłych.
Jakie metody powinniśmy stosować, by zadbać o nasze zdrowie psychiczne?
– Powinniśmy wzmacniać swoją odporność psychiczną, pozyskiwać autonomię oraz niezależność w ciągu naszego rozwoju. Istotnym jest również aby dobywać umiejętność chronienia siebie w celu budowania lepszego życia, otaczać się dobrymi i wartościowymi ludźmi, wzmacniać kompetencje społeczne, wypracować zdrowe nawyki (wystarczająca ilość snu, zdrowe odżywianie, i wystarczająca ilość ruchu, dbanie o wygląd i higienę oraz unikanie używek), Ponad to bardzo istotne są również poczucie celu i sensu, wiara religijna oraz racjonalne myślenie, poczucie własnej wartości a w sytuacji kryzysu i pojawiających się trudności otwartość na poszukiwanie wsparcia na zewnątrz.
