W Krakowie otwarto najnowocześniejsze archiwum w Polsce

30 września uroczyście otwarto nową siedzibę Archiwum Narodowego w Krakowie, najnowocześniejszego budynku archiwalnego w Polsce.

W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz państwowych i samorządowych, reprezentanci środowiska akademickiego, dyrektorzy instytucji kultury i muzeów, historycy, dyrektorzy Archiwów Państwowych oraz projektanci budynku i przedstawiciele inwestora.

To niezwykle ważny dzień nie tylko dla krakowskiej skarbnicy archiwalnej, lecz także dla całej polskiej archiwistyki i wszystkich, którym bliskie są dzieje naszej Ojczyzny – napisał w liście do zgromadzonych na uroczystości Prezydent RP Andrzej Duda.

List odczytała reprezentująca prezydenta Grażyna Ignaczak-Bandych, Dyrektor Generalny Kancelarii Prezydenta RP.

Wicepremier, Minister Kultury prof. Piotr Gliński w swoim liście zwrócił uwagę, że Archiwum Narodowe w Krakowie przechowuje unikatowy w skali kraju pełny zbiór akt i dokumentów miejskich Krakowa, począwszy od oryginalnego dokumentu lokacyjnego z 1257 r., wpisanego na Polską Listę Programu UNESCO Pamięć Świata.

To archiwum miasta, które od XII do XVI w. było stolicą Polski, w którym znajdował się główny ośrodek polityczny, ale i kulturalny, skupiający również licznych cudzoziemców, a wśród nich artystów europejskiej miary. Wszystko to znajduje odbicie w zachowanych materiałach archiwalnych, dostępnych także w postaci kopii cyfrowych w Internecie, które tworzą obraz historycznej metropolii – napisał wicepremier.

Minister kultury wskazał również, że nowa siedziba Archiwum Narodowego w Krakowie to jeden z najnowocześniejszych budynków archiwów w Europie. Zastosowano w nim innowacyjne technologie służące ochronie cennych zbiorów oraz rozwiązania mające na celu ochronę środowiska i zapewniające niską energetyczność budynku. List odczytał Dyrektor Generalny MKiDN Jarosław Czuba, który jako reprezentant ministra wziął udział w uroczystości.

– To dla nas archiwistów nie tylko krakowskich, ale w całej Polsce bardzo ważne wydarzenie – mówił Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk. –  Archiwa Państwowe to instytucje, które uczestniczą w najważniejszych chwilach dziejowych. Nie tylko zbierając, przechowując, udostępniając i zabezpieczając dziedzictwo dokumentacyjne, które świadczy o tych chwilach w dziejach narodu, ale również coraz częściej reagując na bieżąco na pewne sytuacje, jak chociażby podczas naszej ostatniej akcji Archiwum Pandemii, gdzie odzew społeczeństwa przekroczył nasze najśmielsze oczekiwania.

Dr Paweł Pietrzyk szczególne podziękowania złożył na ręce pani Grażyny Ignaczak-Bandych, która jeszcze jako Dyrektor Generalny NDAP wspólnie z ówczesnym Naczelnym Dyrektorem Archiwów Państwowych dr. Sławomirem Radoniem inicjowała prace nad modernizacją Archiwów Państwowych.

Dyrektor Archiwum Narodowego w Krakowie dr hab. Wojciech Krawczuk przypomniał dzieje budowy siedziby oraz wskazał na zastosowane w jej trakcie nowoczesne rozwiązania.

– Budynek w założeniu ekologiczny, bazuje na pompach ciepła i chłodu. Jest energooszczędny. 70 km powierzchni magazynowej zapewni miejsce na kilkadziesiąt lat. Wreszcie mamy dość miejsca na przejmowanie materiałów archiwalnych. Wyprowadzamy się z miejsc niedostosowanych do nowoczesnego przechowywania dokumentów. Cieszymy się jednocześnie, że dawne budynki archiwum z powodzeniem służyć będą dalej kulturze, nauce przejmuje je bowiem Zamek Królewski na Wawelu oraz Uniwersytet Jagielloński – mówił dyrektor archiwum – Nowoczesna pracownia digitalizacji zapewni wzmożenie prac nad dostępnością kopii cyfrowych na portalu Szukaj w archiwach. Zapasowe Repozytorium Cyfrowe zabezpieczy kopie dla wszystkich archiwów państwowych.

Dr hab. Wojciech Krawczuk wskazał, że uruchamianie nowego budynku ciągle trwa, a materiały archiwalne muszą się w nim aklimatyzować, zwłaszcza prastare średniowieczne pergaminy, kruche pieczęcie i delikatne fotografie. Planowane są już jednak wystawy, konferencje, spotkania np. już 20 października odbędą się warsztaty projektu Archiwa Rodzinne Niepodległej pod tytułem Spotkania z Mistrzem Archiwalnym.

Poświęcenia budynku dokonał metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski.

Uczestnicy wydarzenia mieli również możliwość zwiedzenie nowego obiektu Archiwum Narodowe w Krakowie i osobistego przekonania się o skali inwestycji. Finansowanie inwestycji wartej ok. 123 mln zł w całości pochodzi ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Nowy system Archiwum Dokumentów Elektronicznych

Podczas uroczystości Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych dr Paweł Pietrzyk przestawił również zgromadzonym innowacyjny system Archiwum Dokumentów Elektronicznych, który umożliwi przechowywanie i zabezpieczanie dla przyszłych pokoleń materiałów archiwalnych w postaci elektronicznej.

– Oto okazało się, że w 2020 roku otwieramy dwa archiwa, jedno archiwum w tym świecie realnym, w którym się znajdujemy, Archiwum Narodowe w Krakowie i jedno archiwum w świecie wirtualnym, czyli Archiwum Dokumentów Elektronicznych. Jesteśmy instytucjami, które potrafią połączyć tradycję z przyszłością. Jesteśmy już w tym momencie w stanie zabezpieczać, to co powstaje w formie elektronicznej. ADE to kolejny element w łańcuchu cyfryzacji naszego państwa.

Otwarcie wystawy „W drodze. Karol Wojtyła/Jan Paweł II (1920-2005)”

Prezentacji nowej siedziby towarzyszyło otwarcie wystawy „W drodze. Karol Wojtyła/Jan Paweł II (1920-2005)”, upamiętniającej setną rocznicę urodzin papieża Polaka. Ekspozycja ma pokazać kolejne etapy drogi Karola Wojtyły – ucznia, studenta, kapłana, biskupa, kardynała i papieża. Na wystawie pokazane zostały przełomowe momenty w jego życiu, splatające się z doniosłymi faktami w historii Polski i świata XX i XXI wieku.

Nowoczesne i ekologiczne

Inwestycja pod nazwą „Budowa siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie” rozpoczęłą się w 2013 roku. W czerwcu 2015 roku wyłoniona została w drodze konkursu i negocjacji koncepcja architektoniczna nowej siedziby ANK. Nowy budynek został zrealizowany według projektu Pracowni Konserwacji Zabytków „Arkona” Sp. z o.o. z roku 2016. Nieruchomość na ten cel nieodpłatnie przekazała Archiwum Agencja Mienia Wojskowego w roku 2013. Natomiast finansowanie inwestycji wartej ok. 123 mln zł w całości pochodzi ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Generalnym wykonawcą budynku przy ul. Rakowickiej 22 E była firma Skanska SA, a Inwestorem Zastępczym - ECM Group Polska SA. Przekazanie budynku nastąpiło 29 maja a potem rozpoczęło się wyposażanie nowego budynku i podzielona na etapy przeprowadzka zasobu z pięciu lokalizacji na terenie Krakowa oraz Ekspozytury w Spytkowicach koło Zatora.

Archiwum Narodowe w Krakowie zyskało jeden z najnowocześniejszych budynków w Europie o wielkości ok. 14 tys. m² powierzchni użytkowej, z magazynami archiwalnymi zdolnymi pomieścić ok. 70 tys. metrów bieżących akt, z zaawansowanymi systemami ochrony ppoż., wentylacji, klimatyzacji oraz dostarczania ciepła i chłodu do budynku (w całości z pomp gruntowych korzystających z energii cieplnej 117 pali aktywnych i 24 sond głębinowych oraz z pomp powietrznych), odizolowanym od zewnętrznych warunków klimatycznych segmentem magazynowym, podwójną elewacją w segmencie biurowym, panelami fotowoltaicznymi na dachu, inteligentnym systemem zarządzania budynkiem, salą audiowizualną na 180 osób, wielomodułową czytelnią na materiały archiwalne, salami wystawowymi, nowoczesnymi pracowniami konserwacji i digitalizacji oraz introligatornią, dwoma serwerowniami oraz dużą serwerownią ogólnokrajowego Zapasowego Repozytorium Cyfrowego Archiwów Państwowych. Wraz z budową nowego obiektu odrestaurowano także dwa mniejsze budynki zabytkowe – pozostałości dawnej twierdzy „Kraków”.

W nowym budynku pomieszczone zostaną wszystkie materiały archiwalne z 5 obecnych oddziałów krakowskich Archiwum oraz ekspozytury w Spytkowicach k. Zatora. Akta stanowiące obiekty dziedzictwa narodowego będą przechowywane w odpowiednich, stabilnych warunkach klimatycznych. Po przeprowadzeniu większości obecnego zasobu Archiwum (ok. 20 000 mb akt), reszta powierzchni magazynowej stanowić będzie rezerwę na dopływy przez najbliższe kilkadziesiąt lat. W dużych i wygodnych czytelniach użytkownicy będą mieli dostęp do zgromadzonego w jednym miejscu całego zasobu jednego z największych archiwów w Polsce. Jednocześnie uruchomienie Zapasowego Repozytorium Cyfrowego pozwoli na przechowywanie i udostępnianie w postaci elektronicznej reprodukcji cyfrowych z zasobu wszystkich archiwów państwowych w kraju (kilkadziesiąt milionów skanów w formacie bezstratnym) oraz tworzonych obecnie w instytucjach państwowych dokumentów elektronicznych. Pracownia konserwacji (najnowocześniejsza w Polsce) zapewni warunki do profesjonalnej opieki nad materiałami archiwalnymi.

Po przejęciu budynku przez kilka miesięcy będzie trwał montaż pierwszego wyposażenia w regały archiwalne, biurowego, specjalistycznego oraz informatycznego. Otwarcie Archiwum dla użytkowników planowane jest na I kwartał 2021 r. W roku 2021 r. nastąpi również uruchomienie ww. Zapasowego Repozytorium Cyfrowego Archiwów Państwowych.

Budowa nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie przy ul. Rakowickiej 22E jest inwestycją o historycznym znaczeniu nie tylko dla krakowskiego Archiwum, ale również dla całej sieci archiwów państwowych w Polsce.

inf. i foto: Archiwum Narodowe w Krakowie