Zapomniany dokument: „Kodeks Dyplomatyczny Wielicki” (1872 r., Lwów)

28 lutego Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” (KPW), przy współpracy Stowarzyszenia Pomocy Szkole Małopolska, zorganizowało 48 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! pt. „Kodeks Dyplomatyczny Wielicki”. Chodziło o dokument wydany z polecenia Agenora Gołuchowskiego, namiestnika Galicji (1872 r., Lwów).

Jadwiga Duda, prezes Klubu Przyjaciół Wieliczki, organizatorka spotkania,  przywitała przybyłych, przedstawiła prelegentów, a wśród gości wyróżniła Marię Zachorowską, emerytowaną dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie, praprawnuczkę Agenora Gołuchowskiego. Wspomniała, że w minionym miesiącu z grona prelegentów spotkań „Wieliczka-Wieliczanie” zmarli: Tadeusz Pytlik, żołnierz niezłomny, v-ce prezes Związku Więźniów Politycznych RP w Krakowie, dr Kazimierz Baścik, v-ce prezes Zarządu Głównego i Oddziału im. Włodzimierza Tetmajera w Krakowie Ludowego Towarzystwa Naukowo-Kulturalnego, Danuta Poda, bibliotekarz w Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Zebrani pomodlili się w ich intencji, prosząc Boga o pokój wieczny dla nich.  Przedstawiła zebranym nowość wydawniczą, książkę Marcina Bergiera pt. „Szkice z początków 7-klasowej Szkoły Powszechnej w Porębie w latach 1923-1939” (Poręba, 2023), w której jest rozdział o nauczycielu, kierowniku szkół m.in. w Gorzkowie i Koźmicach Wielkich w latach 1919 -1932, a następnie do 1940 r. w Porębie pt. „Antoni Emanuel Szaper (1883-1943)”, zamordowany wraz z czwórką swoich dzieci przez Niemców w KL Plaszow,  któremu w szkole w Porębie 10.11.2023 r. odsłonięto tablicę pamiątkową.

• Zobacz:

Tragiczna historia rodziny Szaperów z Wieliczki

30 sierpnia w Urzędzie Miasta i Gminy Wieliczka odbyło się 42 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” Bis!,

Jadwiga DudaGłos24

Tajemnica niemieckiej zbrodni na rodzinie Szaperów

W 1943 zostaje aresztowany Antoni Szaper wraz z dziećmi: Tadeuszem, Janem, Juliuszem oraz Krystyną. Osadzeni na Montelupich, wkrótce trafiają do Kl Płaszów, gdzie 11.43. zostają rozstrzelani

Artykuł zewnętrznyGłos24

Spotkanie rozpoczęło się koncertem gitarowym w wykonaniu uczniów Szkoły Muzyczną I stopnia w Świątnikach Górnych: Mileny Bajor, Zuzanny Dawidowicz, Filipa Filipiaka, Pauliny Gucwy, Jana Knapczyka pod kierunkiem  nauczycielki Justyny Dawidowicz i   opieką rodziców:   Małgorzaty Gucwy i Katarzyny Knapczyk. Występ nagrodzono brawami, a prowadząca spotkanie obdarowała artystów słodyczami i upominkami od Burmistrza Miasta i Gminy Wieliczka. Prelekcje wygłosili: Bohdan Piotrowicz, prezes Zarządu Powiatowego Stowarzyszenia Pomocy Szkole Małopolska w Krakowie i Jadwiga Kowal, członek SPSM i członkowie KPW.

„Kodeks Dyplomatyczny Wielicki” został wydany z polecenia Agenora Gołuchowskiego, namiestnika Galicji  (Lwów 1872).  Zarząd Powiatowy SPSM  Wieliczka wydał  w 2024 r. reprint „Kodeksu Dyplomatycznego Wielickiego”, którego publikacji podjął się Agenor Romuald Gołuchowski (1812-1875), Honorowy Obywatel Wieliczki, (był nim dla 66 miast)  polski arystokrata, austriacki polityk konserwatywny, Minister Spraw Wewnętrznych Austrii w latach 1849-1859, 1866-1868 oraz 1871-1875. Społeczeństwo polskie Lwowa, naprzeciwko Sejmu Galicyjskiego, ufundowało mu pomnik, który w 1944 r. został zniszczony przez Niemców. Reprint jest poprzedzony „Słowem wstępnym Jana Krzysztofa Dudy i moim w imieniu Zarządu SPSM. „Kodeks Dyplomatyczny Wielicki” jest zbiorem dyplomatów, dokumentów i akt tyczących się Wieliczki jako miasta i jego mieszkańców i Żup jako do skarbu byłej Rzeczypospolitej Polskiej należących. Dyplomat każdy, czy on zawiera w sobie nadanie jakiegoś przywileju, prawa, jakiej swobody, lub wolności, czy ugody kupna, sprzedaży, zatwierdzenie bądź królewskie, bądź władzy upoważnionej do tego przez Króla, Sejm, i  Stany: z dwóch głównie względów bardzo cennem i ważnem jest źródłem, z którego czerpie historyk i prawnik - napisał w „Przedmowie”  Rudolf Rudyński. „Kodeks… zawiera dokumenty pisane w języku łacińskim z tłumaczeniem na język polski od roku 1290 czyli od faktu, gdy książę krakowski  „Przemysł II, przywilej Henryka książęcia na założenie miasta Wielkiej Soli Jeskowi i Hysinboldowi potwierdzając, wyznacza im sól z żupy i przydaje posiadłość Goret, mieszkańców uwalnia od ceł, a górników podaje pod sądownictwo miejskie”. Liczy 50 stron. Ostatnim w „Kodeksie…”  jest dokument z 1765 r. króla Polski „Stanisława Augusta Konfirmacya przywilejów Wielickich”. Dodatkowo w reprincie  „Kodeksu… …są publikowane kopie 25 dokumentów dotyczących Wieliczki z lat 1290 -  1466 wykonane przez Franciszka Ksawerego Wolańskiego.

Jadwiga Kowal opowiedziała o wielickim środowisku żydowskim w wydawnictwach ZP SPSM Wieliczka.  ZP SPSM wydało na temat wielickiego środowiska żydowskiego dwa biuletyny: „Artyści żydowscy w Wieliczce w okresie Holocaustu” (2023) i „Piekło ocalonych”. W pierwszym przedstawione są postacie:  Isidora Gesanga (Johan Gottowt 1881-1942), aktora teatru we Lwowie i Berlinie, który wyjechał do Danii. W czasie okupacji znalazł się w Wieliczce i tu organizował przedstawienia jednego aktora dla dzieci żydowskich. Jego losy w Wieliczce opisał Henryk  Schonker w książce pt. „Dotknięcie anioła”. Kolejną postacią jest Jan Joel Breit, który pochodził z Wieliczki z bardzo bogatej rodziny żydowskiej. Był fotografem i producentem filmowym. Jako młody człowiek pracował w Łodzi i brał udział w 1937 r.  kręceniu filmu „Zapomniana melodia”. Trzecia postać, to Gizela Frenkel, urodzona w Wieliczce w 1895 r. w rodzinie kupieckiej, polska etnografka, gromadziła wycinanki żydowskie. Biuletyn „Piekło ocalonych” zawiera informacje m.in.  Józefie Jedynaku,  Adamie Rysiewicza, którzy działali w „Żegocie” i ukrywali Żydów. Kolejne biuletyny to: Marii Bajorkowej „Urywki z Pamiętnika” z aneksami oraz tłumaczeniem na język niemiecki i jidysz, w których autorka relacjonuje przebieg wydarzeń w Wieliczce od 20 do 31 sierpnia 1942 r.,  „Pamiętnik” udostępniło Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego. Uri Shmueli „Moje wspomnienia. My Memoris” (2020) - rodzina Uri Shmueli była związana z Wieliczką, przeżył gehennę wojny jako jeden z niewielu wieliczan żydowskiego pochodzenia., „Niezwykła wojna Adama Oko”.  Biuletyny te zostały opracowane przez Bohdana Piotrowicza.

W dyskusji głos zabrali: Maria Zachorowska, Marta Lelito, Halina Pracuch, Bogna Czyżowska, Tomasz Pieprzyca, Tadeusz Ziobro oraz prowadząca spotkanie.  W 48 spotkaniu „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! uczestniczyły 55 osób w tym: ze Szkoły Muzycznej I stopnia w Świątnikach Górnych uczniowie, nauczycielka i rodzice, słuchacze:  Bogna Czyżowska, Małgorzata Kanikuła, Joanna Kordula, radna Rady Miejskiej w Wieliczce, Dominik Krysa,  Jadwiga Malczak, Urszula Mrowca,  Krystyna Piotrowicz,   Antoni Obrzut, Renata Wyligała, Maria Zachorowska oraz 37 członków Stowarzyszenia „Klub Przyjaciół Wieliczki”: Eugeniusz Bieniek, Grażyna Bieniek,  Marta Borowiec, Antoni Cieślik, Hubert Cora,   Stanisława Cygankiewicz, Jadwiga Duda, Wiesława Duda,  Alojzja Dudek,  Halina Dyląg, Marian Dyląg,  Włodzimierz Grzywacz,  Maria Gurgul,   Justyna Jastrzębska-Guca,  Krzysztof Kasprzyk,  Elżbieta Kawecka-Cebula,  Anna Kisiel,  Jadwiga Kowal, Teresa Kruczek,   Adam Lachman,   Marta Lelito,  Henryka Lembas, Małgorzata Łyżczarz,   Jan Matzke, Anna Młynarczyk, Ewa Nowosielska, Aleksandra Pasek, Tomasz Pieprzyca,   Bohdan Piotrowicz, Halina Pracuch, Zofia Prochwicz, Elżbieta Sikora, radna Rady Miejskiej w Wieliczce,  Marian Sipióra, Natalia Soran, Bogumił Tryjański,  Tadeusz Ziobro, Małgorzata Złomek.

Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki” zaprasza na 49 spotkanie „Wieliczka-Wieliczanie” Bis! pt. „Powiat Wielicki wczoraj i dziś. Jubileusz 25. lecia (1999-2024) Powiatu Wielickiego”.

Spotkanie odbędzie się 27. 03. (środa) 2024 r.  na godz.16.00, w Wieliczce w  sali „Magistrat”.

Prezes KPW, Jadwiga Duda zaprasza Członków Klubu Przyjaciół Wieliczki  na Walne Zebranie Sprawozdawcze za 2023 r., które odbędzie się 23. 03. (sobota) godz.15.30. - I termin, godz.16.00 - II termin  w Wieliczce w  sali „Magistrat”.