Kraków. Rozpadające się kamienice. Czy cenne zabytki zostaną kiedyś odrestaurowane?

Zabytkowe krakowskie kamienice niszczeją. Czasem przez brak remontu, czasem - co gorsza - przez celowe działania nowych właścicieli, którzy chcę się pozbyć niechcianych lokatorów. Miasto potrzebuje kompleksowego programu rewitalizacji kamienic. Potrzebne są również przepisy, które będą przeciwdziałały celowemu doprowadzaniu zabytków do ruiny.

Wiele krakowskich kamienic jest w fatalnym stanie. Pełne ubytków i pęknięć, pokryte grubą warstwą brudu elewacje psują estetykę miasta, a zły stan techniczny budynków bardzo uprzykrza życie lokatorom. Zabytki, które mogłyby być ozdobą Krakowa często starszą swoim okropnym wyglądem. W przypadku niektórych kamienic nawet najstarsi mieszkańcy nie pamiętają ostatniego porządnego remontu. Wiele zrujnowanych historycznych budynków jest rozbieranych, aby ustąpić miejsca współczesnym blokom. Żeby poprawić sytuacje potrzebne są pilne działania miasta i zmiany w prawie ogólnopolskim.

Zdarza się, że kamienicach panują bardzo trudne warunki do życia. W centrum Krakowa są jeszcze budynki, w których poszczególnie mieszkania nie mają swojej toalety, a sanitariaty są wspólne dla całej klatki. Utrapieniem lokatorów często jest bardzo duże zawilgocenie będące pożywką dla rozwoju grzyba i pleśni. Przez słabą izolację w zimie ciężko jest utrzymać przyzwoitą temperaturę w mieszkaniu. Do tego zazwyczaj dochodzi rozpadająca się klatka schodowa i kłopoty z przestarzałymi instalacjami, a mieszkańcy zaniedbanych kamienic pewnie dopisaliby jeszcze długą listę innych problemów. Wielu lokatorów nie ma alternatywy. Różne trudne sytuacje życiowe sprawiają, że sporo osób jest skazanych na mieszkanie w urągających warunkach. Ciężko dokładnie określić jaka jest skala zjawiska. Nie przeprowadza się inwentaryzacji stanów budynków. Dlatego problem nie został ujęty w statystykach.

Czasem właściciel celowo doprowadza kamienice do ruiny. Zdarzało się, że zabytkowe budynki kupione przez deweloperów bardzo szybko niszczały. ,,Nieznani sprawcy” uszkadzali dachy i rynny żeby woda mogła łatwo penetrować zmurszałe mury, a elementy nośne były osłabiane podczas rzekomych napraw. Działania prowadziły do zagrożenia katastrofa budowlaną. Dzięki temu inwestor w łatwy sposób mógł eksmitować lokatorów i dodatkowo zyskiwał argumenty przemawiające za rozbiórką kamienicy. Czasem dla niepoznaki zostawiano fragment ściany frontowej, która z nową zabudową tworzyła dziwaczną hybrydę. Choć oczywiście nie powinno się wszystkich inwestorów wrzucać do jednego worka. Zdarzają się przedsięwzięcia, które są prowadzone z poszanowaniem dziedzictwa historycznego. Patrząc jednak na to co się dzieje wokół niektórych kamienic można mieć obawy, że proceder nadal kwitnie.

Na niektórych ulicach dominującym kolorem jest brudnoszary. Często tylko dzięki siatkom chroniącymi przed odpadającymi fragmentami budynków można bezpiecznie chodzić po ulicach. Specjalnie zabezpieczania stały się już częścią miejskiego krajobrazu. Nierzadkie są sytuacje, że kamienica, która została w środku gruntowanie wyremontowana na zewnątrz straszy swoim wyglądem. Dla wielu wspólnot czy spółdzielni renowacja elewacji jest jedną z ostatnich pozycji na liście wydatków. Odnowienie fasady zabytkowego budynku, wiąże się z dużo większymi kosztami niż w przypadku prac prowadzonych we współczesnych budynkach. Roboty często muszą być wykonywane pod nadzorem konserwatorskim, a wykorzystywane materiały są dużo droższe. Dlatego wiele polskich miast stosuje zachęty do przeprowadzania remontów. Popularnym rozwiązaniem jest obniżka podatku od nieruchomości dla budynków, których elewacja zostanie odświeżona. Ulga motywuje wielu właścicieli do przeprowadzenia prac. Przez krótki okres w Krakowie stosowano podobną preferencję. Zniżkę można było otrzymać w latach 2008-2011. Potem miasto się wycofywało się ze wpierania remontów. Kraków przeznacza również stosunkowo małe nakłady na renowację kamienic, które są własnością samorządu.

Miasto potrzebuje kompleksowego programu rewitalizacji kamienic. Krakowski samorząd powinien dać dobry przykład i lepiej dbać o swoje budynki. Tym bardziej, że na wiele działań związanych z renowacją zabytków można pozyskać środki unijne. W przypadku bardzo cennych obiektów stanowiących prywatną własność być może mogłoby pomóc niskooprocentowane kredyty. Największym wyzwaniem jest poprawa sytuacji lokatorów, którzy muszą mieszkać w bardzo trudnych warunkach. Tutaj dużą rolę do odegrania ma pomoc społeczna. Przydałoby się także zmiany w prawie ogólnopolskim. Należałoby pomyśleć o wprowadzeniu jakiś wymogów dotyczących utrzymania estetyki budynku, szczególnie jeżeli obiekt generuje spore dochody. Potrzebne są również przepisy, które będą przeciwdziałały celowemu doprowadzaniu zabytków do ruiny.