Fortyfikacje niemieckie w okolicach Rudawy. Cz.10 Śladami wojennych mogił i pomników.

Wojny i konflikty zbrojne niestety były i są nieodłącznie związane z cierpieniem ludzkim i ofiarami. Dotyczy to również dwóch największych konfliktów XX wieku – I i II wojny światowej. Na terenach miejscowości gminy Zabierzów oraz w ich sąsiedztwie znajduje się wiele miejsc poświęconych bohaterom, ofiarom, poległym podczas konfliktów przetaczających się przez nasze ziemie. Jeśli będziemy w pobliżu opisywanych miejsc odwiedźmy je, zapalmy świeczkę i wspomnijmy na tych wszystkich, którzy walczyli i zginęli w czasie wojen.

W miejscowościach gminy Zabierzów i ich najbliższej okolicy możemy odwiedzić:

1 Rudawa, cmentarz – główna aleja na osi (północ-południe) cmentarza – mogiła 6 polskich, bezimiennych, żołnierzy poległych 5 września w okolicach Rudawy.

2. Zabierzów, cmentarz – południowo-zachodnia część „starej” części cmentarza, tuż przy mogile partyzantów AK. Pomnik poświęcony pamięci Nieznanych Żołnierzy polskich walczących w 1939 roku

3. Bolechowice, cmentarz – północno-zachodni narożnik „starej” części cmentarza. Pomnik „Nieznanemu Żołnierzowi Wojska Polskiego poległemu w Wojnie Obronnej 1939 roku”.

4. Zabierzów - skrzyżowanie ul. S. Kmity i Krakowskiej – Pomnik Lotników Polskich. Pomnik został postawiony przy drodze z Zabierzowa do Balic. W 1939 roku w Balicach znajdowało się lotnisko polowe, z którego startowały samoloty III Dywizjonu Myśliwskiego 2 Pułku Lotniczego przeniesione z krakowskich Rakowic.

5. Morawica, cmentarz – trzy mogiły, po północnej stronie głównej alei, schodząc w dół od strony kościoła. Obok siebie znajdują się groby: pierwszego lotnika polskiego poległego w czasie II wojny światowej – kpt. Mieczysława Medweckiego, dowódcy Dywizjonu Myśliwskiego stacjonującego w Balicach, zestrzelonego w pobliżu lotniska rankiem 1 września 1939 roku; mogiła cywilnej ofiary tej walki powietrznej, poległego na balickiej ziemi Jana Opiołka oraz mogiła lotnika 1 Czechosłowackiego Pułku Myśliwskiego, który w 1945 roku stacjonował w Balicach. Słowacki pilot Juliusz Mudroń zginął w czasie wypadku podczas ćwiczebnego lotu 27 kwietnia 1945 roku.

6. Zabierzów, ul. Rodziny Poganów. Tuż przy drodze, za dawnym młynem, przy przystanku autobusowym. Pomnik poświęcony żolnierzom partyzanckiego oddziału AK „Błyskawica”. Postawiony został w pobliżu domu rodziny Poganów, członków oddziału „Błyskawica”, tutaj mieściło się jego dowództwo. W miejscu tym, 3 lipca 1943 roku, gestapo przeprowadziło rewizję i aresztowania członków polskiego podziemia.

7. Zabierzów, cmentarz - południowo-zachodnia część „starej” części cmentarza. Mogiła poległych w 1944 roku członków AK: por. M. Pogana „Błyskawicznego”, ppor. K. Zienkiewicz „Fiołek”, ppor. L. Kubisa „Mściwoja” oraz zamordowanej w Oświęcimiu Janiny Pogan.

8. Bolechowice, cmentarz. Po zachodniej stronie, pierwszej głównej alei cmentarza. Mogiła zastrzelonego przez Niemców, 3 lipca 1943 roku, żołnierza Armii Krajowej, P. Olka ps. „Gołąb”, dowódcy placówki terenowej AK „Smuga”. Por. Olek pochodził z pobliskich Kobylan gdzie obecnie mieści się szkoła podstawowa której jest patronem.

9. Radwanowice. We wschodniej części miejscowości, w miejscu dokonanej 21 lipca 1943 roku pacyfikacji i męczeńskiej śmierci 30 z mieszkańców Radwanowic znajduje się miejsce pamięci tamtych wydarzeń. Poza pomnikiem znajdują się tam tablice informacyjne z opisem wydarzeń 1943 roku.

10. Rudawa, cmentarz. Południowo-zachodni narożnik cmentarza, od bramy wejściowej prosto główną aleją. Zbiorowa mogiła 30 mieszkańców pobliskich Radwanowic zamordowanych w czasie pacyfikacji 21 lipca 1943 roku przez Niemców. W lutym 1945 roku po ekshumacji, zamordowani zostali przeniesieni z miejsca kaźni na cmentarz parafialny, w czasie uroczystego pogrzebu.

11. Nawojowa Góra, Brzegi. Po północnej stronie drogi krajowej nr79, na poboczu, przy niewielkim wzniesieniu, naprzeciwko przystanku autobusowego „Nawojowa Góra”. Tablica pamiątkowa na miejscu egzekucji,rozstrzelanych 15 stycznia 1944 roku zakładników z krakowskiego więzienia na ul. Montelupich. Większość zamordowanych pochodziła z Przemyśla. Oficjalny komunikat niemiecki głosił:„Za mord dokonany w Nawojowej Górze koło Kressendorf w dniu 8.I.1944 na osobie Polaka Stanisława Żbika który zajęty był w niemieckiej służbie, rozstrzelano w miejscu czynu w dniu 15.I.1944 stosownie do ostrzeżenia 10 Polaków, podanych w moich obwieszczeniach z dnia 25.XI i 4.XII.1943 ..." Według źródeł polskich, prawdopodobnie, niemiecki konfident nie został zlikwidowany przez Polaków, lecz zabili go sami Niemcy. Żbik był magazynierem kolejowym i najprawdopodobniej wiedział o kradzieżach dokonywanych przez niektórych z Niemców pracujących przy kolei.

12. Bolechowice, ul. Jurajska (boczna). W centrum Bolechowic, po prawej stronie drogi prowadzącej w kierunku szkoły i kościoła parafialnego znajduje się ufundowany w 1928 roku pomnik pamięci mieszkańców Bolechowic poległych w latach I wojny światowej. Napis głosi: „Obywatelom Bolechowic ofiarom wojny światowej, która Polsce wolność przyniosła w 10 letnią rocznicę jej odzyskania mieszkańcy tej gminy tablicę tę poświęcają nazwiska ich potomnym przekazując”. W latach powojennych do tablicy tej dopisano również nazwiska żołnierzy którzy zginęli w czasie II wojny.

13. Nawojowa Góra, skrzyżowanie drogi krajowej nr79 z drogą do Nawojowej Góry. Pomnik pamięci I Brygady Legionów Piłsudskiego zwyczajowo nazywany Pomnikiem Niepodległości. Pomnik stoi na miejscu skąd 6 sierpnia 1914 r. wyruszała na front I Brygada Legionów Piłsudskiego. Jest to miejsce lokalnych uroczystości patriotycznych – zwłaszcza rocznicy odzyskania niepodległości w 1918 roku.

O dwóch ostatnich miejscach pamiętajmy również 11 listopada w rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości! Wspomnijmy wówczas tych, dzięki którym Polska po ponad 120 latach niewoli stała się wolnym i niepodległym krajem!

Tekst i foto: Jacek Stefański, Stowarzyszenie „Nasze Nielepice”

jacek_stefan@poczta.onet.pl

fot tytułowa : „Materiał pochodzi z serwisu www.audiovis.nac.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego”.