W niedzielę, 30 lipca 2017 r. Stowarzyszenie Żołnierzy Armii Krajowej - Koło w Kazimierzy Wielkiej zorganizowało obchody 73. rocznicy powstania Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczypospolitej Partyzanckiej.
Uroczystość rozpoczęła Msza Św. w kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, celebrowana przez ks. Mariana Pozieraka. Homilię wygłosił proboszcz, ks. kan. Janusz Mularz. W uroczystości wzięli udział kombatanci, poczet mundurowy LO w Odonowie ze sztandarem Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej oraz przedstawiciele samorządów - Starosta Kazimierski Jan Nowak i Naczelnik Wydziału ASO Urzędu Miasta i Gminy Robert Płaszewski. Miłym akcentem był gościnny udział we Mszy św. ukraińskiego zespołu Czeremszyna z Tarnopola, którego obdarzona pięknym sopranem solistka wykonała kilka pieśni - m. in. Ave Maria, Czarna Madonna i inne, akompaniując sobie na bandurze.
Po Mszy Św. delegacje udały się pod tablicę upamiętniającą walki Armii Krajowej oraz powstanie Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczypospolitej Partyzanckiej, gdzie po krótkim wprowadzeniu historycznym przez Prezesa Koła SŻAK Józefa Belskiego, złożono wiązanki biało-czerwonych kwiatów. Dodać należy, że tablicę przy wejściu do szkoły Nr 1 wmurowano na 50-lecie Rzeczypospolitej, zaś jej odsłonięcia dokonał wówczas zmarły przed kilku laty, legendarny gen. Bolesław Nieczuja-Ostrowski ps. Tysiąc, którego imię nosi aleja prowadzącą do parku od ul. Armii Krajowej.
Nieco historii: W lipcu 1944 r. wraz ze zbliżającym się frontem, nastąpiła aktywizacja podziemia antyniemieckiego. Coraz częściej dochodziło do potyczek oddziałów partyzanckich z oddziałami okupanta, w wyniku których kolejne miejscowości zostały oswobodzone. 27 lipca oddział dywersyjny AK dowodzony przez sierż. „Odweta” - Mariana Miklaszewskiego rozbroił bez strzału posterunek żandarmerii ukraińskiej, zlokalizowany w budynku dzisiejszej Szkoły Podstawowej Nr 1. W pałacu Lacon ulokował się sztab 120.Pułku Piechoty AK z jego dowódcą kpt. „Sewerem” - Romanem Zawarczyńskim. Kazimierza Wielka była wolna.
Również w Laconie rozpoczął urzędowanie powołany w początkach października 1943 r. Powiatowy Delegat Rządu RP na Emigracji - Józef Dąbkowski ps. „Dąb”. Tym samym Kazimierza Wielka stała się stolicą Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczypospolitej Partyzanckiej.
Rzeczpospolita stanowiła rozległy teren o powierzchni ok. 1000 km kwadr., rozpostarty między Pińczowem na północy a Proszowicami i Wisłą na południu, na zachodzie sięgający Racławic, a na wschodzie Nowego Korczyna. Tak znaczny obszar wolny od okupanta na bezpośrednim zapleczu frontu był ewenementem w skali kraju.
7 sierpnia 1944 r. Niemcy zajęli ponownie Kazimierzę Wielką. Starostwo działało jednak nadal - przeszło do konspiracji.
Zdzisław Pilarski, Andrzej Bienias
