We wtorek, 14. września w Krakowie, odbędą się uroczystości pogrzebowe Żołnierzy Wyklętych ks. Władysława Gurgacza ps. „Sema”, Ryszarda Kłaputa ps. „Pomsta” i ppor. Tadeusza Zajączkowskiego ps. „Mokry”.
Zwłoki Żołnierzy zostały odnalezione podczas prac prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej na cmentarzu Rakowickim w latach 2017-2018.
Uroczystości rozpoczną się o godz. 11:40, kiedy to do bazyliki Mariackiej w Krakowie zostaną wprowadzone trumny Żołnierzy. O godz. 12:00 rozpocznie się msza święta, którą swoim śpiewem uświetni Męski Zespół Wokalny Filharmoników Krakowskich.
Po mszy, ok. godz. 13.30 kondukt pogrzebowy przejdzie ulicami Krakowa na cmentarz Rakowicki, tam przy udziale asysty wojskowej o godz. 14.15 odbędą się uroczystości pogrzebowe na nowej Kwaterze Wojennej Żołnierzy Podziemia Niepodległościowego 1939-1963 przy ul. Prandoty. Kwatera będzie miejscem spoczynku żołnierzy podziemia niepodległościowego, którzy polegli w walce z okupantem niemieckim i sowieckim lub zostali zamordowani w akcjach represyjnych oraz w wyniku innych zbrodni.
Nowa kwatera, która będzie poświęcona w czasie pogrzebu, została sfinansowana przez Instytut Pamięci Narodowej. Zbudowaliśmy ją we współpracy z wojewodą małopolskim, Zarządem Cmentarzy Komunalnych w Krakowie oraz Urzędem Miasta Krakowa.
Przed uroczystościami pogrzebowymi, o godz. 10.00 w Centrum Edukacyjnym „Przystanek Historia” IPN w Krakowie przy ul. Dunajewskiego 8, otwarta zostanie wystawa przygotowana przez Oddział IPN w Krakowie oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie, zatytułowana „Ks. Władysław Gurgacz. Kapelan Polski Podziemnej”. Na ekspozycji zaprezentowane zostaną obrazy i artefakty związane z ks. Gurgaczem, pochodzące za zbiorów Muzeum Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego w Starej Wsi koło Brzozowa oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie. Wystawę będzie można oglądać do końca października 2021 r.
Tadeusz Zajączkowski ps. „Mokry” (1924-1946) urodził się 1 stycznia 1924 r. we Lwowie. Latem 1946 r. wstąpił do działającego w rejonie Makowa Podhalańskiego oddziału partyzanckiego „Błyskawica”-„Huragan” Stanisława Marka „Orlicza”,. Uczestniczył w akcjach oddziału, z czasem mianowany został dowódcą jednej z grup wypadowych, a według jednej z relacji miał być także łącznikiem między oddziałem a Józefem Kurasiem „Ogniem”. Wykazał się m.in. podczas zasadzki w Makowie Podhalańskim, gdzie partyzanci zastrzelili zastępcę naczelnika Wydziału III WUBP w Krakowie.
Aresztowany 25 sierpnia 1946 r., ranny, dwukrotnie bezskutecznie próbował ucieczki. Wyrokiem WSR w Krakowie z 29 września 1946 r. skazano go na karę śmierci. Wyrok wykonano 21 października 1946 r. w więzieniu Montelupich w Krakowie. Szczątki Tadeusza Zajączkowskiego potajemnie pogrzebano na cmentarzu Rakowickim, gdzie odnaleziono je w październiku 2017 r.
Ks. Władysław Gurgacz (1914-1949) ps. „Sem” to ksiądz, jezuita, kapelan oddziału „Żandarmeria” Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców. Urodził się 2 kwietnia 1914 r. w Jabłonicy Polskiej.
W trakcie posługi kapłańskiej w Krynicy poznał Stanisława Piórę „Emira”, dowódcę Polskiej Podziemnej Armii Niepodległościowców. Wiosną 1948 r. przyjął jego propozycję i został kapelanem oddziału „Żandarmeria”.
2 lipca 1949 został aresztowany przez funkcjonariuszy bezpieki w Krakowie. Nie skorzystał z możliwości ucieczki, chciał dzielić los z ujętymi wcześniej partyzantami. W sierpniu stanął przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie. Podczas procesu powiedział: "Ci młodzi ludzie, których tutaj sądzicie, to nie bandyci, jak ich oszczerczo nazywacie, ale obrońcy Ojczyzny! Nie żałuję tego, co czyniłem. Moje czyny były zgodne z tym, o czym myślą miliony Polaków, tych Polaków, o których obecnym losie zadecydowały bagnety NKWD. Na śmierć pójdę chętnie. Cóż to jest zresztą śmierć? Wierzę, że każda kropla krwi niewinnie przelana zrodzi tysiące przeciwników i obróci się wam na zgubę".
Ks. Gurgacza i dwóch żołnierzy „Żandarmerii” PPAN – Stefana Balickiego i Stanisława Szajny – komunistyczny sąd skazał na śmierć. 14 września 1949 r., w dniu kościelnego święta Podwyższenia Krzyża Świętego, wyroki wykonano w więzieniu Montelupich w Krakowie. Ciała zakopano potajemnie na cmentarzu Rakowickim. Szczątki kapłana zostały odnalezione i w 2018 r. ekshumowane, a w 2019 r. zidentyfikowane.
Ksiądz Gurgacz jest otoczony wielkim kultem na Sądecczyźnie. Walki oddziału "Żandarmeria" przypomina i upamiętnia m.in Stowarzyszenie GRH Żandarmeria, w październiku 2019 roku pomnik bohaterskiego kapłana odsłonięto w Łabowej. Co roku też odbywają się uroczystości na Hali Łabowej, miejscu stacjonowania "Żandarmerii" i jej ostatnich walk.
Ryszard Kłaput (1924-1947) Ps. „Pomsta”, partyzant 3. kompanii Zgrupowania Partyzanckiego „Błyskawica” Józefa Kurasia „Ognia” urodził się 4 kwietnia 1924 r. w Mysłowicach na Śląsku. Jesienią 1946 r. skontaktował się z łącznikami Zgrupowania Partyzanckiego „Błyskawica” i we wrześniu dołączył do konspiracji. Początkowo przebywał w okolicach Turbacza, poszukując obozowiska partyzantów. Następnie przez łącznika został skierowany w rejon Rabki, gdzie przydzielono go do 3. kompanii zgrupowania, dowodzonej przez chor. Henryka Głowińskiego „Groźnego” i nazywanej rabczańską lub „Plutonem Śmierci”.
8 listopada po akcji KBW, w której zginęła duża część "Groźnego" Ryszard Kłaput został zatrzymany i był przesłuchiwany przez oficerów Informacji KBW oraz UB. Stanął przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Krakowie (sędzia Ludwik Kiełtyka), który na sesji wyjazdowej w Nowym Targu przeprowadził w trybie doraźnym pokazowy proces „bandy »Groźnego«”. Wyrokiem z 4 stycznia 1947 r. Ryszard Kłaput oraz Wojciech Frodyma i Tadeusz Kościelniak zostali skazani na karę śmierci. Ryszard Kłaput został rozstrzelany 17 stycznia 1947 r. w więzieniu Montelupich w Krakowie. Pochowano go potajemnie 20 stycznia 1947 r. na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Jego szczątki odnaleziono podczas prac poszukiwawczych IPN na cmentarzu Rakowickim w Krakowie, w październiku 2018 r.
fot. IPN
