Dylemat raczki vs raki rozstrzyga przede wszystkim nachylenie terenu, w jaki się udajesz, oraz sztywność Twoich butów. Zabranie niewłaściwego sprzętu na oblodzony szlak może skończyć się niekontrolowanym zjazdem, dlatego musisz wiedzieć, gdzie kończy się zakres użycia elastycznych łańcuszków, a zaczyna konieczność posiadania długich zębów ze stali. W tym artykule znajdziesz konkretne wytyczne, które pomogą Ci podjąć bezpieczną decyzję przed wyjazdem w góry.
Konstrukcja i przyczepność – poznaj techniczne różnice
Raczki turystyczne to system krótkich, zazwyczaj 1-centymetrowych zębów połączonych łańcuszkami i elastyczną obejmą z tworzywa sztucznego. Ich budowa jest ruchoma, co pozwala im pracować z miękką podeszwą buta trekkingowego, a brak przednich zębów atakujących determinuje ich zastosowanie w terenie płaskim lub lekko nachylonym. Zakładasz je szybko, naciągając gumę na cholewkę, co zajmuje kilkanaście sekund.
Raki to sztywna lub półsztywna konstrukcja wyposażona w 10, 12, a nawet 14 długich zębów, które wbijają się głęboko w zmrożony śnieg i lód. Posiadają agresywne zęby przednie (atakujące), które są niezbędne do pokonywania stromych podejść, gdzie musisz wbijać czubek buta w stok. Raki wymagają precyzyjnej regulacji łącznika oraz dopasowania do rozmiaru i kształtu obuwia, co zapewnia stabilność nieosiągalną dla raczków.
Kiedy wystarczą raczki turystyczne?
Raczki to idealne rozwiązanie na proste, rekreacyjne szlaki, gdzie ryzyko upadku z wysokości jest zerowe. Sprawdzają się doskonale na wyślizganych, leśnych ścieżkach oraz płaskich odcinkach tatrzańskich dolin, takich jak Dolina Kościeliska czy Chochołowska. Ich niska waga i niewielkie rozmiary po spakowaniu sprawiają, że możesz mieć je zawsze w plecaku jako awaryjne zabezpieczenie na wypadek oblodzenia na łatwym szlaku.
Wybierz raczki, jeśli planujesz wycieczki o następującym charakterze:
- spacery dnem dolin i leśnymi duktami, gdzie teren jest niemal płaski,
- podejścia na bezpieczne, niskie wzniesienia typu Morskie Oko czy Rusinowa Polana,
- poruszanie się po oblodzonych chodnikach i drogach dojazdowych w miejscowościach podgórskich.
Pamiętaj, że krótkie zęby raczków nie zapewnią Ci przyczepności w głębokim, sypkim śniegu, ponieważ nie przebiją się przez jego warstwę do twardego podłoża.
Raki w góry – bezpieczeństwo powyżej schronisk
Wyjście w wyższe partie Tatr, powyżej górnej granicy lasu, wymaga sprzętu, który zagwarantuje utrzymanie się na stoku o dużym nachyleniu. Raki są obowiązkowe, gdy wybierasz się na Rysy, Zawrat, Świnicę czy nawet na Czerwone Wierchy w trudnych warunkach. Długie zęby kotwiczą Cię w podłożu, a sztywna konstrukcja platformy zapobiega wykręcaniu się stopy na boki podczas trawersowania zbocza.
Dobierając ekwipunek na poważniejsze wyzwania, warto przejrzeć profesjonalne raczki i raki na buty, aby dopasować model do twardości podeszwy swojego obuwia oraz specyfiki planowanych dróg. Na rynku znajdziesz modele stalowe, dedykowane turystyce wysokogórskiej, oraz lżejsze wersje aluminiowe, które sprawdzą się w skitouringu, ale szybciej stępią się na skale.
Raki koszykowe, półautomatyczne czy automatyczne?
Podział raków wynika ze sposobu ich mocowania do buta, co bezpośrednio wiąże się z rodzajem posiadanego obuwia. Najpopularniejsze wśród turystów są raki koszykowe, które pasują do większości sztywnych butów trekkingowych za kostkę. Posiadają one plastikowe koszyki z przodu i z tyłu, które obejmują buta, a całość wiązana jest taśmą.
Dla bardziej zaawansowanych użytkowników przeznaczone są:
- Raki półautomatyczne – wymagają butów ze specjalnym rantem (rowkiem) na pięcie; zapewniają lepszą stabilność i szybsze zakładanie niż koszyki.
- Raki automatyczne – stosowane w alpinizmie i wspinaczce lodowej; wymagają butów z rantami zarówno z tyłu, jak i z przodu, co gwarantuje "zspawanie" raka z podeszwą.
Niebezpieczeństwo pomyłki – gdzie raczki to za mało?
Największym błędem początkujących turystów jest zabieranie raczków na szlaki eksponowane i strome. Raczki nie posiadają przednich zębów atakujących, co uniemożliwia bezpieczne wchodzenie "na palcach" po stromym lodoszreń. Ponadto, elastyczne łańcuszki na trawersach (przejściach w poprzek stoku) przesuwają się na bucie, co prowadzi do utraty równowagi i grozi tragiczny w skutkach ześlizgnięciem.
Unikaj stosowania raczków w następujących warunkach:
- stoki o nachyleniu przekraczającym 20-30 stopni,
- eksponowane granie i trawersy, gdzie poślizgnięcie grozi upadkiem w przepaść,
- tereny, gdzie występuje twardy lód (niebieski lód), w który krótkie zęby raczków nie są w stanie się wbić.
Jak dobrać sprzęt do butów trekkingowych?
Wybór między raczkami a rakami determinuje często obuwie, które już posiadasz. Raczki są bardzo tolerancyjne i pasują nawet do miękkich butów turystycznych, a w ostateczności można je założyć na buty traillowe (wersje dedykowane dla biegaczy). Elastyczny łącznik raczków pracuje razem zginającą się podeszwą, nie powodując uszkodzeń sprzętu.
W przypadku raków sprawa jest bardziej skomplikowana. Założenie sztywnych raków na miękki but trekkingowy doprowadzi do pęknięcia łącznika (elementu metalowego łączącego przód i tył raka) w wyniku naprężeń zmęczeniowych.
Przed zakupem raków wykonaj prosty test swojego obuwia:
- Chwyć but za piętę i czubek, a następnie spróbuj go zgiąć.
2. Jeśli podeszwa łatwo się poddaje i zgina w połowie – te buty nie nadają się do raków, jedynie do raczków.
3. Jeśli podeszwa stawia duży opór i zgina się minimalnie – możesz bezpiecznie stosować raki koszykowe.
4. Sprawdź, czy pięta buta jest odpowiednio szeroka i sztywna, aby stabilnie trzymać tylny koszyk raka.
Twoje bezpieczeństwo w Tatrach zależy od dopasowania sprzętu do najtrudniejszego odcinka szlaku, jaki planujesz pokonać. Jeśli masz wątpliwości, czy dany teren wymaga raków, zawsze zakładaj wariant bezpieczniejszy i zabierz ze sobą pełnoprawne raki oraz odpowiednie, sztywne buty.
Foto: źródło: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/osniezone-tatry-w-zakopanem-35130070/
