Wielkanoc to najważniejsze święto chrześcijańskie. Upamiętnia zmartwychwstanie Jezusa, ale w polskich zwyczajach możemy zauważyć echo słowiańskich tradycji.
Jare Gody
Przed wprowadzeniem chrześcijaństwa Słowianie celebrowali Jare Gody, święto związane z równonocą wiosenną, które miało na celu pożegnanie zimy i powitanie wiosny. Przypadały one na okres równonocy wiosennej, zazwyczaj 20-22 marca. Obchody te obejmowały rytuały mające zapewnić urodzaj i pomyślność w nadchodzącym roku. Wraz z chrystianizacją wiele elementów Jarych Godów zostało wchłoniętych przez obchody Wielkanocy, zachowując symbolikę odrodzenia i nowego życia.
Ciekawostka: Czy wiesz że data Wielkanocy jest bezpośrednio związana z fazami Księżyca?
Podczas Soboru Nicejskiego w 325 roku ustalono, że Wielkanoc będzie obchodzona w niedzielę bezpośrednio sąsiadującą z pierwszą wiosenną pełną Księżyca. Niedziela Wielkanocna wypadać może zatem od 22 marca do 25 kwietnia włącznie.
Święcenie pokarmów
W Polsce niejeden zwyczaj wielkanocny sięga historią do przedchrześcijańskich obrzędów, które z czasem zostały zaadaptowane przez chrześcijaństwo. Przykładowo, tradycja święcenia pokarmów w Wielką Sobotę, znana jako "święconka", ma swoje korzenie w przedchrześcijańskich obrzędach słowiańskich związanych z kultem urodzaju i płodności. Dawni Słowianie składali jedzenie w formie ofiary dla swoich bóstw, z prośbą o obfite plony i pomyślność. Wraz z nadejściem chrześcijaństwa przyjęto ten zwyczaj, a pokarmy zaczęto święcić w kościołach, nadając im nową, religijną symbolikę.
- Zobacz też:
Głos24
Pisanki
Malowanie jajek, czyli popularne pisanki, to jedna z najbardziej rozpoznawalnych tradycji wielkanocnych. W kulturze Słowian jajko było symbolem życia, odrodzenia i sił witalnych. Jajka zdobiono i składano w ofierze jako symbol odradzającej się przyrody na wiosnę. Chrześcijaństwo przejęło ten zwyczaj, zamieniając symbolikę przyrody na zmartwychwstanie Chrystusa i nowego życia.
Śmigus-Dyngus
Lany poniedziałek, znany jako śmigus-dyngus, jest zwyczajem polewania się wodą w drugi dzień świąt wielkanocnych. Swoje echo ma w obrzędach oczyszczających Słowian, związanych z nadejściem wiosny. Woda symbolizowała oczyszczenie, odnowę i płodność. W chrześcijaństwie śmigus-dyngus został zachowany jako ludowa tradycja, choć jego pierwotne znaczenie uległo zatarciu.
Tak świętowaliśmy Jare Gody w Małopolsce. Zima ostatecznie pożegnana! W promieniach pięknego słońca czekamy na kolejne...
Opublikowany przez RKP - Małopolskie Środa, 26 marca 2025
Palma wielkanocna
W Niedzielę Palmową przynosimy do kościoła palmy wielkanocne, które najczęściej wykonane są z gałązek wierzby, bukszpanu, suszonych – bądź sztucznych - kwiatów i traw. Wierzba miała być dla Słowian drzewem magicznym, mogła symbolizować siłę i nowe odrodzenie się życia po zimie – szczególnie ze względu na pojawiające się na początku wiosny bazie. W przedchrześcijańskich wierzeniach gałązki tego drzewa miały chronić przed złymi duchami i zapewniać urodzaj. Kościół zaadaptował ten zwyczaj, nadając mu nową symbolikę związaną z wjazdem Jezusa do Jerozolimy.
Topienie Judasza
W niektórych regionach Polski zwyczajem było topienie lub palenie kukły Judasza w Wielką Środę lub Wielki Czwartek. Choć nawiązuje to do postaci biblijnej, badacze wskazują na historyczne związki z dawnymi słowiańskimi rytuałami wypędzania zimy i śmierci, podobnymi do topienia Marzanny. Obrzęd ten symbolizował oczyszczenie społeczności i przygotowanie na nadejście wiosny.
Wielkanoc w Polsce to wyjątkowy obraz przenikania się tradycji pogańskich i chrześcijańskich. Jajka, Śmigus-Dyngus, topienie Marzanny, palmy czy topienie kukły - to wszystko elementy, które mają głębokie korzenie w dawnych wierzeniach Słowian. Choć dziś mają one nowe, chrześcijańskie znaczenie, warto pamiętać o ich pierwotnym kontekście, a co za tym idzie - bogatej historii naszych przodków.
Fot. Pixabay
