Dębica: Pamiętajmy o...(28) : Początki dębickiego liceum imienia Króla Władysława Jagiełły 1900-1925

Genezy powstania pierwszego dębickiego gimnazjum należy szukać zarówno w dążności polskiego społeczeństwa z końca XIX wieku do zakładania średnich szkół w mniejszych miastach, a nawet miasteczkach, jak również w dość specyficznych warunkach topograficznych Dębicy, sprzyjających otwarciu tego typu szkoły.

Ludźmi, którzy położyli na szalę zarówno swoje autorytety, jak również polityczne i prywatne znajomości, by doprowadzić do powstania dębickiego gimnazjum byli: wiceprezydent ówczesnej Rady Szkolnej Krajowej dr Michał Bobrzyński [późniejszy Namiestnik Galicji] i Krajowy Inspektor Szkół Emanuel Dworski, zaś jeśli chodzi o przedstawicieli lokalnego establishmentu byli to: burmistrz Henryk Zauderer, który równocześnie reprezentował Dębicę w Radzie Powiatowej, hrabia Józef Michałowski, proboszcz Eugeniusz Wolski, adwokat Sydon Friedberg oraz ludowi posłowie do wiedeńskiej Rady Państwa Michał Jedynak i Jan Siwula. Zabiegi tej grupy jak widać przyniosły skutek, ponieważ w dniu 29 sierpnia 1900 roku, Najjaśniejszy Pan  Cesarz Franciszek Józef I wydał dekret zezwalający na utworzenie w Dębicy państwowego Gimnazjum imienia Cesarza Franciszka Józefa z polskim językiem wykładowym. Warunkiem było zabezpieczenie lokalu i środków finansowych ze strony postulujących. Dzięki olbrzymiej determinacji zarówno grupy inicjatywnej, jak i obywatelskiej postawie wszystkich mieszkańców Dębicy, okolicznościowym składkom pieniężnym oraz pozyskaniu kredytu w Banku Krajowym dnia 1 września nie tylko szkoła jako budynek, ale także jako instytucja wraz z naborem do pierwszej klasy [w systemie ośmioklasowym] oraz gronem pedagogicznym była gotowa do swojej misji. Pierwszym kierownikiem, a od 1902 roku dyrektorem placówki został Józef Szydłowski, który pełnił tę funkcję aż do swojej śmierci, czyli 23  września 1918 roku, kiedy to zmarł na grypę „hiszpankę”. Ważnym wydarzeniem w dziejach nowego gimnazjum był dzień 30 października 1900 roku, kiedy nastąpiło poświęcenie  budynku przez księdza prałata Eugeniusza Wolskiego. Wówczas to [na wniosek radnego Henryka Zauderera] honorowymi obywatelami miasta zostali : dr Michał Bobrzyński – wiceprezydent Rady Szkolnej Krajowej i prof. Ignacy Rychlik – poseł do Rady Państwa, których zasługi w dziele utworzenia dębickiego gimnazjum szczególnie chciano wyróżnić.

Oczywiście budynek [już nieistniejący, pod obecnym adresem Rzeszowska 16] który wówczas liczył zaledwie 4 sale wykładowe i 3 pomieszczenia administracyjne [kancelaria, zbiory naukowe i mieszkanie woźnego] nie mógł być poważnie tratowany jako obiekt docelowy, podobnie jak następny w sąsiednim budynku pod obecnym adresem Rzeszowska 18, do którego gimnazjum przeniosło  się o dwóch latach, mimo iż ten był większy i liczył 6 sal wykładowych, oraz sale: gimnastyczną, biblioteczną i konferencyjną. Pilną koniecznością była nie tylko budowa bursy dla młodzieży spoza Dębicy, co nastąpiło w 1902 roku [pierwotny budynek przy obecnej ulicy Wielopolskiej 21], a czym zajął się ksiądz prefekt Błażej Kotfis, ale także budowa szkoły średniej z prawdziwego zdarzenia. Zatem wiosną 1906 roku dębicka gmina miejska na gruntach podarowanych w tym celu przez Jana Adama i Annę Kottasów rozpoczęła budowę gimnazjum.

Projekt budynku [przedstawiony i zatwierdzony do realizacji] był autorstwa architekta Teodora Talowskiego, ówczesnego profesora Wyższej Szkoły Techniczno-Przemysłowej w Krakowie, który następnie podjął pracę jako kierownik katedry na Politechnice Lwowskiej. Budowy podjęło się przedsiębiorstwo inżyniera Tadeusza Tekielskiego. Poświęcenie kamienia węgielnego było dnia 24 maja 1906r. Wykończony budynek oddano do użytku z początkiem roku szkolnego 1907/1908. Budynek poświęcił biskup tarnowski Leon Wałęga 31 października tegoż roku. Stary budynek po gimnazjum został wówczas zajęty przez dębicki magistrat.

Podczas I wojny światowej od września 1914 do lipca 1915 budynek był zamieniony na koszary i szpital [zarówno przez Rosjan, jak i przez Austriaków]. Sala gimnastyczna była wykorzystywana przez Rosjan na cerkiew. Po wycofaniu się Rosjan w wyniku ich klęski podczas operacji gorlickiej w maju 1915 roku naukę wznowiono z rokiem szkolnym 1915/1916 [dokładnie od 16 września]. Po śmierci dyrektora Szydłowskiego [zmarł na grypę” hiszpankę”] tymczasowym kierownikiem gimnazjum został Michał  Staroń, by 1 kwietnia 1919 roku przekazać rządy nowemu dyrektorowi Piotrowi Passowiczowi, który kierował szkołą do stycznia 1925 roku. Z jego to inicjatywy od 7 września1922r. w budynku gimnazjum zaczęło funkcjonować Prywatne Seminarium Nauczycielskie Żeńskie im. Królowej Jadwigi. Po odejściu dyrektora Passowicza, który został wizytatorem szkół średnich w Małopolsce, z dniem 1 kwietnia 1925 roku dyrektorem gimnazjum został ksiądz Błażej Kotfis. On to właśnie 6 czerwca1925 roku podczas uroczystości 25-lecia szkole doprowadził do nadania szkole [obecnie również używanego] imienia Króla Władysława Jagiełły.  Zasługi księdza prefekta-dyrektora miasto Dębica doceniło o latach nadając w roku 2007 z inicjatywy Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Dębickiej skwerowi między ulicami: Cmentarną i św. Jadwigi Jego imię.

Pocztówki ze zbiorów Joanny i Jacka Dymitrowskich

Jacek Dymitrowski

Dyrektor Muzeum Regionalnego w Dębicy