Kolej w centralnie przez monarchę rządzonej Austrii, a następnie w Austro-Węgrzech, była jednym z czynników jednoczących kraj. Sprawność, punktualność, rzetelność przewozu świadczyć miały o sile monarchii Habsburgów i jej rozwoju techniczno-gospodarczym. Infrastruktura kolejowa, istniejąca nawet w najbardziej odległych prowincjach imperium, niosła ze sobą postęp, powiew nowoczesności i nowe możliwości. Niejednokrotnie używano jej także w celach wojskowych, zarówno w XIX wieku, jak i podczas I wojny światowej.
Budową kolei żelaznych szybko zainteresował się rząd. Do 1848 r. powstała sieć państwowych kolei wychodzących z austriackiego Wiednia oraz z węgierskich: Budy i Pesztu. Pierwszą koleją w Małopolsce była Kolej Krakowsko-Górnośląska Krakau-Oberschlesische Eisenbahn. To ona w 1847 r. oddała odcinek Mysłowice – Szczakowa – Kraków (w Mysłowicach łączyła się z pruską Koleją Górnośląską, a w Maczkach – z budowaną właśnie Koleją Warszawsko-Wiedeńską). Po okresie Wiosny Ludów nowy młody cesarz Franciszek Józef I postanowił rozbudować sieć kolejową i przystosować ją do celów wojskowych oraz gospodarczych (połączenie z kolejami górnośląskimi). W 1851 r. wydano zbiór przepisów normalizujących ruch na kolei. Po czasach wojny krymskiej w połowie lat 50-tych XIX wieku rządowi austriackiemu szczególnie zależało na rozwoju tego środka transportu w Galicji, w kierunku granicy rosyjskiej. Szybko jednak zorientowano się, że monarchii Habsburgów na to nie stać – konieczna okazała się prywatyzacja poszczególnych linii. Zatem państwowe koleje austriackie i węgierskie zostały sprywatyzowane (przejął je głównie kapitał francuski barona Jakoba Rotschilda), ale ich nazwy zawierające człon Staatsbahn (Staatseisenbahn) pozostały niezmienione.
W 1850 roku rozpoczęto przygotowania do tego przedsięwzięcia. Do 1853 roku wybudowano odcinek Bochnia - Dębica, jednak bez połączenia z Krakowem (wykonano nasypy i inne roboty ziemne, ale nie ułożono torów). Do 1856 roku linia kolejowa połączyła Kraków z Dębicą. Główny nadzór budowlany prowadził Kajetan Köb. Pierwszy pociąg z Krakowa zawitał do Dębicy 15 października 1855 roku, zaś oficjalne otwarcie linii, która wówczas liczyła dokładnie 110 kilometrów i 517 metrów nastąpiło 20 lutego 1856 roku. W latach 1858–1861 sieć kolejowa dotarła do Galicji Wschodniej, kiedy to przedłużono trasę do Lwowa. Wówczas to linia stała się własnością towarzystwa k.k. priv. galizische Carl-Ludwig-Bahn [CLB - Kolej Karola Ludwika]. CLB miał swoje początki w Kolei Wschodniej, z której przejęła jej wschodnią sieć infrastruktury od Krakowa i ich magazyn lokomotyw umową z dnia 7 kwietnia 1858. Towarzystwo jako spółka Cesarsko-Królewskiej Uprzywilejowanej Galicyjskiej Kolei Arcyksięcia Karola Ludwika było w latach 1858-1892 właścicielem linii kolejowej Kraków-Lwów [arcyksiążę był bratem cesarza]. Linia z powodu braku funduszy na jej ukończenie została w r 1858 przekazana w ręce Towarzystwa wraz z zobowiązaniem do ukończenia budowy. Z dniem 1 stycznia 1892 roku została upaństwowiona. Siedziba dyrekcji znajdowała się w Lwowie.
W austriackiej części państwa kolej państwową utworzono dopiero w 1884 r. Powstały wówczas kaiserlich-königliche Staatsbahnen (kkStB) [cesarsko-królewskie koleje państwowe], które do wybuchu I wojny światowej przejęły większość przedsiębiorstw sieci krajowej.
Opr. Jacek Dymitrowski
Pocztówka ze zb. J.J. Dymitrowskich
