Porucznik Antoni Dańda (1910-1940), żołnierz Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej w 1939 r., po 17 września jeniec Kozielska, zamordowany w Katyniu.
Antoni Jan Dańda urodził się 23.10.1910 r. w Bogucicach k. Wieliczki jako syn Rozalii z d. Pituła i Wojciecha, górnika w wielickiej kopalni soli. Miał siedmioro rodzeństwa: Stanisławę, Marię, Józefa, Urszulę, Emilię oraz Józefa i Wandę, którzy zmarli w dzieciństwie. Po ukończeniu Szkoły Powszechnej w Wieliczce uczęszczał do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Jana Matejki w Wieliczce, które ukończył maturą w 1930 r. Gdy zdał maturę to prof. Jan Klimczyk powiedział jego ojcu: „Gratuluję Panu, że chłopskie dziecko zdało maturę.” Po maturze powołany do odbycia służby wojskowej. Absolwent dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy w 12 pułku piechoty. Podporucznik mianowany 1. 01. 1935 r. przydzielony do 12 pułku piechoty. W dniu 16.11. 1937 r. przeniesiony do 20. pułku piechoty a 10. 08. 1938 r. do rezerwy do 16 pułku piechoty.
Po odbyciu służby wojskowej pracował w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych w Tarnowie, a tuż przed wybuchem wojny w Zarządzie Miejskim w Krakowie w charakterze sekretarza. W wyniku powszechnej mobilizacji w 1939 r. jako podporucznik rezerwy stawił się do jednostki wojskowej w Krakowie. Po 17 września został aresztowany przez Rosjan i osadzony w obozie jenieckim w Kozielsku, skąd rodzina w styczniu 1940 r. otrzymała list (zaginął w latach 70.tych XX w.) Został zamordowany w Katyniu w 1940 r. Podczas ekshumacji w 1943 r. znaleziono przy nim: dowód osobisty, list, wizytówkę, notatnik. Pośmiertnie Antoni Dańda w 2007 r. został awansowany na stopień porucznika.
Informacje o Antonim Dańdzie przekazała autorce tekstu jego siostra śp. Emilia Janus (zmarła w 2005 r.) i siostrzenica Czesława Skórska, po siostrze Marii. W rodzinie zamordowanego zachowały się po Antonim Dańdzie: kilka zdjęć, w tym jego zdjęcie z rodzicami, narzeczoną Zofią Sromek, i Czesławą, córka Marii w stroju zucha, zbiór 84 „Wierszy do pamiętnika” polskich poetów, spisany przez A. Dańdę w 1934-35 r., list do rodziców pisany z Czarnego Dunajca 8.III. 1936 r. W 1989 r. Czesława Skórska, uczestniczyła w wraz z wieliczankami Marią Jaglarz i Jadwigą Lupą, siostrami śp. Karola Juszkiewicza, także zamordowanego w Katyniu w wyjeździe do Katynia - posiada z tej wycieczki zdjęcia.
W książce Andrzeja Leszka Szczśniaka „KATYŃ. Lista ofiar i zaginionych, jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk (W-wa 1989 r.)…” na str. 42, na liście jeńców obozu w Kozielsku, czytamy: „Dańda Antoni, sekr. Zarządu Miejskiego Kraków, dowód osob., list, wizytówka, notatnik (AM 85). Taka sama informacja znajduje się w książce Adama Moszyńskiego p.t. „Lista Katyńska… na str. 42. Nr 709… Antoni DAŃDA, sekretarz zarządu Miejskiego w Krakowie, nr 85. Przy nim znaleziono dowód osobisty, list, wizytówkę, notatnik. Informacje o Antonim Dańdzie są także w książce „KATYŃ – KSIĘGA CMENTARNA CMENTARZA WOJENNEGO” (Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Warszawa, 2000) str. 99: „ Ppor. Rez. Antoni Dańda ur. 21. X. 1940 w. w Bogucicach k. Katowic (dzień urodzin i położenie Bogucic podano błędnie. Dane te sprostowała Cz. Skórska). Brak zdjęcia. CAW. AP 3259, Tajne Dz. Pers z 1937 I 1938 r. MiD WIH. L. W. 1940; AM 85.
Na wielickim cmentarzu na stalli nagrobnej grobu rodziny Dańdów w kwaterze IX b widnieje napis: „POR. ANTONI DAŃDA UR. 23.X. 1919 ZGINAŁ W KATYNIU 1940.”
Gdy w 2007 r. ukazał się film „KATYŃ” w reżyserii Andrzeja Wajdy, w scenie na rynku krakowskim z 1943 r. jest odczytywana lista ofiar odkrytych przez Niemców w zbiorowych grobach w Katyniu– pierwszym zidentyfikowanym jest Antoni Dańda.
Ku pamięci porucznika Antoniego Dańdy posadzono na wielickim cmentarzu 11.11. 2009 r. Dąb Pamięci, dla którego otrzymałam ze Stowarzyszenia Parafiada w Warszawie certyfikat nr 01282/4801/WE/ 2009. (podpisał go przewodniczący Parafiady o. Józef Joniec SchP, który 10. 04. 2010 r. zginął w katastrofie smoleńskiej). Certyfikat odebrała Czesława Skórska. 28.04. 2010 r. z okazji 70 rocznicy zbrodni katyńskiej zorganizowałam 148 spotkanie z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie” w czasie którego była prezentowana sylwetka Antoniego Dańdy, a zebrane informacje zostały opublikowane w zeszycie 93 „Biblioteczki Wielickiej”. W październiku 2010 r. jego imię i nazwisko - staraniem autorki niniejszego tekstu - umieszczono na tablicy zamontowanej na ścianie holu w Liceum Ogólnokształcącym w Wieliczce, wmurowanej na 100-lecie szkoły.
Opracowała Jadwiga Duda
