Historia „Sokoła” w Dębicy. Nowy rozdział, inna jakość

Za kilkanaście dni pożegnamy 2020 rok, który przyniósł nam sporo nieoczekiwanych zdarzeń. O Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół" było stosunkowo głośno, jak na stan wiedzy i dotychczasowych badań na jego temat,
nie tylko ze względu na to, iż przypadały dwie rocznice- doniosła i smutna. Ta pierwsza związana jest  z okolicznością zawiązania się grupy inicjatywnej w 1894 r.
w Dębicy, która doprowadziła do powstania wspomnianego towarzystwa. Przypomnijmy, był to czas kiedy Polska wymazana została z map politycznych Europy i świata. Można zakładać, bez ryzyka popełnienia błędu, że od 1895 roku „sokole idee” oraz „sokola gimnastyka” zaczęły trafiać do świadomości obywateli miasta. W ten sposób w Dębicy otwarty został nowy rozdział walki z zaborcą
o zrzucenie kajdan niewoli.  Można także wyprowadzić wniosek, że historia sportu w naszym mieście rozpoczyna się również mniej więcej w tych latach.
Jednocześnie jest to smutna rocznica, dlatego że Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół" w Dębicy zostało zlikwidowane, a jego majątek (budynek i ogród) likwidator przekazał przewodniczącemu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej
w Dębicy w październiku 1950 roku.

Skąd o tym wiadomo?

Odpowiadając wprost - z ustaleń. Własnych ma się rozumieć, bo to, co ustalili inni czasami mijało się z prawdą. Pamięć zawodzi i niestety zwodzi. Wystarczy uważniej przeczytać to co napisano do tej pory. Raz napisano coś, co nie miało pokrycia w rzeczywistości, to zostało przyjęte jako prawda i tak to się zaczęło. Informacje na ten temat przetwarzano na wiele sposobów i różnych potrzeb - dodajmy z pełnym przekonaniem że są wiarygodne. Nikt nie pytał o źródła, zapominając że dokumenty nawet po latach „mówią" tyle, ile napisała sporządzająca je osoba. Można twierdzić w oparciu o archiwalne źródła, że wiedza na temat historii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” z Dębicy jest zdecydowanie wiarygodniejsza. A w zasadzie będzie, przy założeniu, że artykuł na ten temat ukaże się drukiem. Na chwilę obecną decyzja należy do wydawcy, tj.  Muzeum Regionalnego w Dębicy. Odkrywczy (pod względem naukowym) wątek nawiązujący do zakończenia działalności  „gniazd sokolich” w Dębicy, Pilźnie i Ropczycach, wymaga dodatkowych ustaleń i sprawdzeń w archiwach. Obecnie wiadomo, że Postanowieniem Sądu Grodzkiego w Dębicy z dnia 16 sierpnia 1950 r. wpisano prawo własności budynku                            i zadrzewionego ogrodu (gruntów) na rzecz gminy miasta Dębicy. Budynek był w stanie wyremontowanym, przystosowany do celów kulturalno-oświatowych.

Likwidacja „Towarzystwa Sokół została z dniem 17/10/1950 zakończona" - pisał likwidator mgr Tadeusz Penderecki - do Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Rzeszowie. Stało się to 70 lat temu.

Nowy rozdział, inna jakość

Potrzeba nowej jakości w zakresie edukacji (informacji) zauważana jest od dawna. Wiele na ten temat mówi się, lecz zbyt mało jeszcze robi. Historia pisana według politycznego zapotrzebowania lub partyjnego klucza nie wytrzymuje próby czasu. Jeszcze dwadzieścia lat temu, nie każdy zdawał sobie sprawę, że nowe technologie umożliwią stosunkowo proste sięgnięcie do archiwów. W nich właśnie napotkać można ciekawe informacje na temat Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Dębicy, Pilzna i Ropczyc. My zajmujemy się gniazdem z Dębicy.  Pisanie o rocznicach o których była mowa wcześniej, to następstwo innego spojrzenia na stan wiedzy i badań na ten temat. Krótko mówiąc - bez rozpisywania się na ten temat - jest wiele do zrobienia. Internet wydaje się właściwym miejscem do przeciwdziałania dezinformacji.  Już za niedługo ukaże się książka Ogrody i parki Ziemi Dębickiej(aut. Sabina Leska, Marzanna Jagiełło) która zawierać będzie informację o ogrodzie (parku) i budynku "Sokoła" - nieco inne od tych które znamy. Idziemy zatem w dobrym kierunku. Historyczna prawda sprzyja  także wychowaniu - piszący nie tylko na ten temat powinni być tego świadomi.

Na marginesie

Warto krótko odnieść się do dwóch kwestii, które stały się inspiracją do podzielenia się informacjami na ten temat. Obydwie mają związek z „konsultacjami społecznymi". Cudzysłów tutaj został użyty celowo. Chodzi o rozmowy zakończone uchwałą o nadaniu  historycznemu budynkowi „Sokoła” nazwy Dom Kultury i Kino „Śnieżka". To już historia. Popatrzmy refleksyjnie  w przyszłość. Skąd pomysł na konsultacje (oraz ich potrzebę zorganizowania) co do nazwy parku, jeżeli ... UWAGA !!! ... osiem osób było zainteresowanych?

Nie jest to jedyny powód napisania kilku zdań nawiązujących raz jeszcze do historii Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół" w Dębicy. Wierzymy głęboko, że jeżeli informacja na ten temat zostanie opublikowana, znajdą się ludzie posiadający rzetelne informacje w obrębie interesującej nas- dębiczan-problematyki. My także jesteśmy otwarci na konsultacje. W naszej sytuacji pomocne było ogłoszenie, którego skan zamieszczamy. Tak mało, a tyle korzyści. Każda informacja ma zatem znaczenie.

Autorzy : Katarzyna Zalewska, Jan Swół

zdjęcie tytułowe: Budynek „Sokoła" po kolejnej rozbudowie ok. 1955 r.
Zdj. z  dok. WUKZ.