Katyńskie biografie (1) - Edward Karol Okulski

W 77. rocznicę zbrodni katyńskiej w Wieliczce  12 kwietnia 2017 r. 16. raz   obchodzono Światowy Dzień Pamięci Ofiar Katynia. Biorący udział w obchodach spotkali się na wielickim cmentarzu przed Domem Pogrzebowym i znajdującej się na jego frontonie tablicą upamiętniającą pomordowanych w łagrach Wschodu w latach 1939-1956.

Na  cmentarzu o strony ulicy A. Grottgera zasadzono kolejny 6 „Dębów Pamięci” (jest ich 34) dla upamiętnienia oficerów Wojska Polskiego związanych z Wieliczką zamordowanych strzałem w tył głowy przez NKWD w Katyniu, Charkowie, Miednoje, Bykowni w 1940 r.

W „Głosie Wielickim” otwieramy cykl artykułów „Katyńskie biografie” aby przybliżyć Czytelnikom sylwetki wielickich katyńczyków. Winni im jesteśmy pamięć, szczególnie teraz, kiedy odchodzą ostatni, którzy choć trochę pamiętają tamten czas.

Podpułkownik Edward Karol Okulski - legionista, inspektor Straży Granicznej, lat 49:

- Urodził się 13 lipca 1891 r. w Wieliczce, jako ostatnie z sześciorga dzieci Jana Okulskiego i Marii z d. Włodarczyk. Ukończył seminarium nauczycielskie w Białej w 1912 r. W latach 1912-1914 należał do stałych drużyn polowych „Sokoła”. Również był związany z działalnością Związku Strzeleckiego w Wieliczce. Nosił pseudonim „Wacek”, a później „Wacław”. Po wybuchu I. wojny światowej 6 sierpnia 1914 r. wyruszył na front w składzie „Plutonu wielickiego”, którego komendantem był Bolesław Szpunar ps. „Bolek”. Był w I. sekcji tego plutonu, który następnie został wcielony do 12. kompanii i wszedł w skład V. baonu 1.pułku piechoty Legionów Polskich.

Odznaczył się dzielnością w bitwie pod Łowczówkiem. Do kryzysu przysięgowego (w lipcu 1917 r.) znajdował się w składzie 1p.p. L.P.  W 1916 r. kończy w Zambrowie pułkową szkołę oficerską. Wskutek konfliktu z majorem Michałem Rolą Żymierskim przeniósł się do 1. a potem 2.  Oddziału Karabinów Maszynowych. Po odmowie złożenia przysięgi został skierowany przez Austriaków na front włoski, gdzie walczył w składzie 20. pułku piechoty (p.p.), a później 46. pp. i w końcu 13. pp. Urlopowany we wrześniu 1918 r. przyjechał do Wieliczki. Tutaj był leczony w szpitalu garnizonowym nr 15 w Krakowie. Nie wrócił już do armii austriackiej lecz w dniach 11-13 listopada 1918 r. wstąpił do odradzającego się Wojska Polskiego w stopniu chorążego. W grudniu 1918 r. otrzymał pierwszą nominację oficerską na stopień podporucznika. Brał udział w walkach nad Sanem jako dowódca plutonu KM, następnie uczestniczył w wyprawie wileńskiej gen. Edwarda Rydza-Śmigłego oraz w wojnie polsko-bolszewickiej 1920-1921r. W 1926 r. przeszedł do rezerwy w stopniu kapitana. W międzyczasie otrzymał na własność majątek Marysin o powierzchni 20 ha w powiecie nowogródzkim oraz majątek Zaolesze (5ha) na podstawie ustawy sejmowej z dn. 17 grudnia 1920 r. o nadaniu ziemi żołnierzom Wojska Polskiego.  Jako kawaler Orderu Virtuti Militari 5 klasy, Edward Okulski był uprawniony do bezpłatnego otrzymania ziemi na podstawie w/w ustawy.

Po śmierci  żony Olgi Mirończuk (zmarłej w 1926 r.) postanowił ponownie wstąpić do służby publicznej (państwowej).  7 listopada 1929 r.  podjął służbę w Straży Granicznej (SG), otrzymując nominacje na  stopień komisarza. Początkowo był kierownikiem komisariatu Straży Granicznej w Kamieniu Pomorskim. 15 marca 1932 r. objął komendę Obwodu Straży Granicznej w Tczewie. W następnym roku  otrzymał kolejny awans na stopień nadkomisarza Straży Granicznej z datą 16.09.1933 r. Będąc komendantem obwodu SG w Tczewie otrzymał dodatkowo w dniu 23 maja 1939 r. nominację na Polskiego Inspektora Celnego, na obszar Wolnego Miasta Gdańska.

Przed wybuchem II wojny światowej Edward Okulski został przeniesiony rozkazem Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 17 lipca 1939 r., z Pomorskiego Okręgu SG do Zachodnio-Małopolskiego Okręgu SG w Jaśle na stanowisko Komendanta obwodu Jasło. Z chwilą wybuchu wojny na mocy ustawy mobilizacyjnej Straż Graniczna stała się integralną częścią Sił Zbrojnych RP, zaś nadkomisarz E. Okulski jako major WP otrzymał dowództwo kompanii SG, z którą walczył w składzie 2. Brygady Górskiej Grupy Operacyjnej Jasło, podporządkowanej Armii „Karpaty”. Już 5 września otrzymał rozkaz wyjazdu do Dubna na Wołyniu, gdzie objął funkcję komendanta wojskowego miasta. Następny rozkaz z 16 września nakazuje mu opuszczenia Komendy i wyjazd do Lwowa. Będąc w drodze zdołał jeszcze odwiedzić i pożegnać się z przebywającą w Zdołbunowie najbliższą rodziną. W dniu 23 września na trasie między Żółkwią, a Złoczowem, samochód służbowy mjr Okulskiego został zatrzymany przez bolszewików, zaś jego pasażerów aresztowano, za wyjątkiem kierowcy samochodu, który zdołał się uratować. E. Okulski dostaje się do obozu w Ostaszkowie, gdzie, jako jeniec wojenny był więziony. W 1940 r. zostaje zamordowany w Twerze  (Kalininie).
         Edward Okulski posiadał z pierwszego małżeństwa z Olgą Mironowicz trójkę dzieci, tj. synów Zbigniewa (1922-1940) i Michała (1925-1991) oraz córkę Irenę (1923-2010), a z małżeństwa z Franciszką Dublewicz  - córkę Zofię (1929-?). Zaraz  po wojnie żona majora Okulskiego, Franciszka Okulska, rozpoczęła bezowocne poszukiwania swego męża poprzez Międzynarodowy  Czerwony Krzyż.

Odznaczenia majora Edwarda Karola Okulskiego: Order Virtuti Militari V kl. , nr krzyża 496 – otrzymał za udział w akcji pod Drohiczynem, gdzie osobiście poderwał do kontrataku swój oddział i spowodował wyparcie nieprzyjaciela z silnie bronionych pozycji, Krzyż Niepodległości,  Krzyż Walecznych (czterokrotnie), srebrny i złoty Krzyż Zasługi za służbę w Straży Granicznej. Był również odznaczony licznymi medalami, jak np. Medalem pamiątkowym za wojnę 1919-1921, Medalem dziesięciolecia odzyskanej Niepodległości, Krzyżem Legionowym, odznaką „Za wierną służbę I Brygady” i innymi.  Należy jeszcze wspomnieć, że pośmiertnie major Edward Okulski został awansowany na stopień podpułkownika Wojska Polskiego w dnia 5 października 2007 r., a w 2008 r. na stopień inspektora Straży Granicznej.

Niniejszy biogram opracował i przedstawił Jan Matzke,

członek Klubu Przyjaciół Wieliczki, na 209. spotkaniu z cyklu „Wieliczka-Wieliczanie”

29 kwietnia 2015 r. i opublikowany został w zeszycie 154. „Biblioteczki Wielickiej”.

12 kwietnia br. w Wieliczce, w uroczystości posadzenia „Dęba Pamięci”

dla upamiętnienia Edwarda Okulskiego brał udział Paweł Okulski z Jasła (na foto pierwszy z prawej) - Jego wnuk po synu Michale z synem Rafałem. Pan Paweł otrzymał certyfikat na „Dęba Pamięci” i odsłonił pamiątkową tabliczkę przy nim. Certyfikat wydały: Urząd Miasta i Gminy Wieliczka i Stowarzyszenie „Klub Przyjaciół Wieliczki”. Trzeba dodać że wcześniej dęby ku pamięci E. Okulskiego posadzono w Jaśle i Tczewie. Janina Okulska, żona Pawła, na tę okoliczność napisała wiersz  pt. „Nieludzka Ziemia”:

„Minęły lata: rozbiorów, powstań, Narodu niedoli,

Powraca wreszcie żołnierz z sowieckiej niewoli (?!)

Niestety! Nie wraca! Rozstrzelany skrycie!

Zdradziecko, w tył głowy – odebrano życie!

W lasach katyńskich – krew przepełnia ziemię

Polski kwiat umarł! Polskie pokolenie –

Inteligencji, oficerów, żołnierzy walczących

Z sowiecką hordą szans nie mających!

Tam nie brano w jasyr jeńców,

Łatwiej strzelić w głowę! Uznać za straceńców

Wojennej zawieruchy! Kto docieknie prawej treści?!

Zbyt dużo by trzeba światu obwieścić!

I przekłamano tragedię żołnierzy…

Na pięćdziesiąt lat! Choć im się  należy

Najwyższy hołd! Najwyższe uznanie!

Ale Ty jeden błogosław im Panie!

Opracowali: Jan Matzke, Jadwiga Duda